‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

minhaiga chiqib, mast tuyadek og'zidan ko'piklar ham sochar ekan.
(Abdulla Qahhor)
Perifraz. 
Bu grekcha so‘z b o iib , aylana, atrof, boshqacha 
gapiraman degan ma'nolami bildiradi. Narsa va hodisaning nomlarini 
ulaming muhim belgi yoki xususiyatini tasvirlab ko‘rsatuvchi vosita 
yordamida bayon qilish perifraz deyiladi. Masalan: 
Sohibqiron
bobokalonimiz 
~ deganda ko 
‘z
oldimizga Amir Temur keladi
yoki yana 
bir misol: 
tibbiyot olamining asoschisi 
— Ibn Sino.
Bu misollarda 
Sohibqiron bobokalonimiz, tibbiyot olamining
asoschisi
perifrazlardir. Bunday perifrazlar nutqda ko‘plab ishlatiladi: 
g'azal mulkining sultoni — Alisher Navoiy, shodlik va baxt kuychisi
— Hamid Olimjon, yor va diyor kuychisi — Zahiriddin Muhammad
Bobur, Qadimgi So ‘g ‘diyonaning markazi ~ Samarqand
kabilar.
K o'rinadiki, misollardagi nom lam i izohlovchi jum lalar bilan 
nomlar o ‘rtasida mazmuniy jihatdan qandaydir yaqinlik va bog'liqlik
72
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sezilib turibdi. Shundan kelib chiqqan holda, biror nom ni har 
qanday so‘z yoki birikma bilan izohlash to ‘g ‘ri bo‘lavcrmaydi, deb 
aytish kerak.
MuboIag‘a va litota. 
Mubolag‘ayunoncha giperbola so zidan 
olingan b o ‘lib, b o ‘rttirish, orttirib k o ‘rsatish degan m a'noni 
bildiradi. Litola esa, uning aksi bo‘lib, haddan tashqari kichraytirish 
m a’nosini bildiradi. Litota termini m umtoz adabiyolda tafril san'ati 
deb yuritiladi. «Alpomish» dostonida shunday mubolag‘a bor.
Shomurti (moyiovi) yoqalab haryonga ketgan, ichida sichqonlar
bolalab ketgan, izidan tushgan pishak ularga olti oyda yetgan.
Litotaga misol:
Ul sanamkim suv yaqosinda paridek o 'lturur,
G ‘oyati nozuklugidin suv bila yutsa bo'iur. 
(Atoiy)