feodalizmning uyasi, meni cho‘ri, uy cho‘risi qilmoqchi b o ‘lishdi!
(A. Qahhor. «Nurli cho ‘qqilar»)
47
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ba'zan gazeta va jumallarda hech qanday izohsiz ishlatiladigan
term inlar nutq ko£rkini oshirish o £rniga uni tushunarsiz so'zlar
yig£indisiga aylantirib qo‘yadi. Masalan:
Bu svecha zazorlaridan
suyuqlik ichida ham uchqunlar chiqayotganligini ko 'rib turibdi.
Jargon frantsuzcha so£z bo £lib, buzilgan til degan m a'noni
bildiradi.
Jargonlar biror ijtimoiy guruh tom onidan yaratilib, ulaming
maqsadlarini ifodalaydigan maxsus so£z va iboralardir. Ulaming eng
m uhim belgilari shundaki, o £zaro so'zlashuvda so£zlovchining
boshqalardan ustunroq ekanligini ko£rsatishi, buni ta'kidlashidir.
Masalan: bu kislii
nishoni oliyshon
olib kelibdilar. Dadam
Ollohning
dargohiga maqtul etildilar.
Argolar esa m a'lum bir ijtimoiy guruh icliida ishlatiladi, faqat
ulaming o ‘ziga tushunarli bo£ladi. Masalan:
loy, yakan —pul, bedana
— to ‘pponcha, havoga bulut chiqdi
—
o ‘g ‘irlaydigan narsa bor, zonada
bolgan, zek
(o £g‘rilar orasida ishlatiladi),
zonada bolgan, zek
(qamoqxonada ishlatiiadi).
Nazorat savollari
1. Ishlatilishi chegaralangan leksikaga nimalar kiradi?
2. Eskilik bo‘yog£iga ega bo'lgan so£zlaming eng m uhim stilistik
xususiyatlari nimalardan iborat?
3. Dialektizm , texnistizm va term inlarning nutqda o £rinsiz
ishlatilishi qanday oqibatlami keltirib chiqaradi?
4. Jargon va argolaming bir-biridan farqini bilasizmi?
Tayanch ifodalar
Arxaizmlar - eskilik bo‘yog‘iga ega b o £lgan so‘zlar.
Isto riz m la r — o 'tm is h voqeligini a tash z aru riy a ti b ilan
ishlatiladigan so'zlar.
Texnitsizmlar — texnika terminlari.
Jargonlar — dabdabali so‘zlar.
Argolar — m a’lum bir ijtimoiy guruhning o ‘z so£zlari.
48
www.ziyouz.com kutubxonasi
|
