O\'zbek tili stilistikasi (S.Sultonsaidova, O\'.Sharipova)
yuzta kitob, mingta qo‘y kabi.
Lekin ba'zan mana shu so‘zlarga
-lar affiksini qo‘shib ishlatish
hollari ucliraydi. Bu stilistik jihatdan xato qo‘llashdir, chunki otlaming
oldida keltirilgan sonlaming o ‘zi ko'plik m a’nosini beradi. Buning
ustiga
-lar affiksi qo‘shilsa, m a’noda ortiqchalikni keltirib chiqaradi.
Kehshik affikslarining stilistik xususiyatlariga e ’tibor berilsa,
ulaming biri o‘miga ikkinchisi biror stilistik maqsadda ishlatilganining
guvohi bo ‘lamiz. Lekin bu affikslar o‘zlari qo‘shilib kelgan asoslar
bilan birgalikda m a’no ifodalaydi.
Masalan:
otni mindi — otga mindi, daryoni kechib o ‘tdi —
daryodan kechib o‘tdi, nonni yedi — nondan yedi kabi.
Ba’zan kelishik affikslarining tushirib qoldirilishi o ‘zgacha stilistik
m a’no kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Masalan:
ilon yutgan odam. Bu gapda qanday m a’no anglatishi intonatsiyaga va m atn
mazmuniga bogffiq. Agar
ilon yoki
odam so'ziga -
ni affiksi qo‘shilsa,
m a’no oydinlashadi-qo'yadi:
ilonni yutgan odam —
ilon yutgan odamni. Morfologik stilistikada kelisliik affikslarining belgili yoki belgisiz
q o ‘llanishi, ularning q o ‘sha q o ‘llanish holati m asalalari ham
muhimdir. Masalan:
bolri quvgan odam gapida
bo W
odamni quvganmi yoki
odam bo ‘rini quvganmi, bilib bo‘lmaydi. Stilistika m ana shunday
50 www.ziyouz.com kutubxonasi
gaplardagi so'zlardan birida tushum kelishigi affiksi bo‘lishi shartligini
o‘rgatadi. Masalan:
gul keltirmoq, xatyozmoq birikmalarida kelishik
affikslarini isMatmasa ham bo‘ladi. Lekin
