Ўзбекистон республикаси ҳУҚУҚни муҳофаза қилиш академияси 2-курс талабалари учун
Yüklə 212,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Portlovchi moddalar – biron-bir tashqi ta’sirlar ostida zudlik bilan o‘zi
tarqaluvchi, kengayganida mexanik ishni amalga oshiruvchi kuchli qizdirilgan va kuchli bosimga ega bo‘lgan gazlarning kimyoviy o‘zgaruvchanligiga olib keladigan kimyoviy birikmalar yoki aralashmalarga aytiladi. Portlovchi moddalarning ta’sirchanligi deganda ularning tashqi ta’sir ostida portlovchi o‘zgarishga bo‘lgan oz yoki ko‘p miqdordagi qobiliyatiga aytiladi. U portlashda o‘zgarishi jarayonini qo‘zg‘atish uchun sarflanishi lozim bo‘lgan kichik miqdordagi kuch bilan tavsiflanadi. Portlovchi moddaning portlash (yonish) tezligi – sinalayotgan zaryadning yonish tezligi bilan yonuvchi shnurni yonish aniq tezligi bilan solishtirish. Portlovchi moddaning parchalanishi – portlovchi moddaning portlash davomida u bilan tegish nuqtasidagi barcha predmetlarni (metall, tog‘ jinslarini) maydalash qobiliyati. Portlovchi moddaning zaryadlanishi (ishchanligi) – portlash sodir etilayotgan muhitdagi u yoki bu materialni buzish va uloqtirishi bilan tavsiflanadi. Portlovchi moddalar o’z xususiyati va ta’sir darajasiga qarab 3 ta asosiy guruhga bo‘linadi, bular: -qo‘zg‘atuvchi ya’ni harakatga keltiruvchi portlovchi moddalar; -brizantli ya’ni parchalovchi portlovchi moddalar; -uloqtiruvchi, shu jumladan qo’lda ba boshqacha usulda otiladigan portlovchi moddalar. Endi har bir portlovchi moddaga alohida to’xtalib o’tamiz. Bulardan birinchisi harakatga keltiruvchi portlovchi moddalar guruhi bo’lib, tashqi ta’sirlarga nisbatan juda kuchli ta’sirchanlikka (ishqalanish, urilish olov ta’siriga) ega bo‘lib, uncha ko‘p bo‘lmagan harakatga keltiradigan portlovchi moddaning parchalovchi portlovchi modda bilan bevosita aloqasida oxirgisining yonishini yuzaga keltiradi. Ko‘rsatilgan xususiyatlariga ko‘ra jarayon sodir bo’ladigan portlovchi moddalar faqatgina kapsyul-detonatorlar va kapsyul-o‘t oldiruvchilarni harakatga keltirish aslaha vositalari uchun qo‘llaniladi. Sababi ular orqali muayyan harakat yuzaga keladi va asosiy harakat bajariladi. Bunday moddalarga qo’rg’oshin oksidi, simob fulminati va TRNS ni misol qilib keltirishimiz mumkin. Keyingisi bu brizantli portlovchi moddalar bo’lib, ular kuchliroq va turli tashqi ta’sirlarga nisbatan kam ta’sirchandir. Parchalaydigan portlovchi moddalarning yonishi kapsyul-detonator tarkibiga kiruvchi u yoki bu harakatga keltiradigan portlovchi moddaning biron zaryadini yoki parchalaydigan portlovchi moddaning biron zaryadini yondirish orqali qo‘zg‘atiladi. Unda amalga oshadigan parchalash uchun yonish quvvati o’z xususiyatiga qarab, uch turga bo’linadi, bular kam, o’rta va yuqori quvvatli brizantli portlovchi moddalardir. Kam quvvatli moddalarga ammiakli selitrani, o’rta quvvatliga trotil, plastit, dinamitni, yuqori quvvatli portlovchi moddaga esa geksogen, TEN va tetril moddalarini misol qilib keltirishimiz mumkin. Uloqtiruvchi portlovchi moddalar qo’lda yoki boshqacha usulda otiladi va u xususiyatiga qarab, ma’lum vaqt ichida yoki ma’lum joyga borib, yerga tekkandan so’ng portlaydi. Biz bularga poroxlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Poroxlar tutunli va tutunsiz turlarga bo‘linadi: Tutunli porox kaliy selitrasi ko‘mir va oltingugurtning mexanik aralashmasi bo’lib, uloqtirilgandan so’ng, kuchli portlash bilan birga atrofga tutun ham tarqaladi. Bu porox asosan, olov o‘tkazuvchi shnurlarni, muhandislik minalarining uloqtiruvchi zaryadlarini, reaktiv dvigatellarning porox zaryadlarini ishlab chiqishda qo‘llaniladi. Tutunsiz poroxlar nitrosellyuloza (piroksilin) asosida tayyorlanadi. Piroksilinli porox tez bug‘lanuvchi eritmalar asosida, nitrogliserinli porox esa sekin bug‘lanuvchi eritmalar asosida tayyorlanadi. Tutunsiz poroxlar reaktiv dvigatellarda, artilleriya va o‘q otar qurollarni zaryadlash uchun qo‘llaniladi. 2 Замонавий техника воситаларини қўллашнинг ҳуқуқий асосларини шарҳланг. Chegaralar daxlsizligi, fuqarolarni osoyishtaligi, davlatning jamiyat oldidagi eng asosiy vazifasi hisoblanadi. Uni amalga oshirish uchun esa muayyan kuch tuzilmalariga tayanadi. Masalan, mamlakatimizda Ichki ishlar organlari, Milliy gvardiya, Mudofaa vazirligi harbiy xizmatchilari, Davlat xavfsizlik xizmati ana shunday tuzilmalar hisoblanadi. Ular o’z faoliyatlarini amalga oshirishlari uchun muayyan vakolatlarga ham ega. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Ichki ishlar organlari to’g’risida”gi hamda “Milliy gvardiya to’g’risida”gi qonunlari asosiy me’yoriy hujjat bo’lib, unda ushbu organ xodimlari va xizmatchilari tomonidan qanday maxsus texnika vositalari va o’qotar qurollari qo’llanilishi, uni shartlari, tartibi va qo’llash mumkin bo’lmagan holatlar keltirilgan. Bundan tashqari quyidagi hujjatlarni ham huquqiy asos sifatida keltirishimiz mumkin: ➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 1998-yil 10-dekabrdagi “Ichki ishlar organlari navbatchilik qismlari faoliyatini takomillashtirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi 250-son buyrug’i; ➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 2004-yil 22-iyundagi “Terrorchilar qo’llayotgan yangi strategik va taktik harakatlarga qarshi kurashish hamda Ichki ishlar organlari xodimlarining xavfsizligini ta’minlash bo’yicha uslubiy chora-tadbirlarni tadbiq etish to’g’risida”gi 167-son buyrug’i; ➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 2017-yil 15-martdagi “hamda Ichki ishlar organlari xodimlari tomonidan jismoniy kuch ishlatish, maxsus vositalardan va o’qotar qurolni qo’llash tartibi to’g’risida”gi 55-son buyrug’i. Ushbu qonunlar va buyruqlar maxsus vositalarini qo’llanilishi uchun sabablar, sharoitlar va tartibini belgilaydi, uni amalga oshiruvchi organlar faoliyatini tartibga solidi va istisno holatlarda maxsus vositalarni qo’llashni qat’iy taqiqlaydi. B bo’lim. Миллий гвардия аскари П.Ваисов янги қонун қабул қилинишидан норози бўлган ва жамоат тартибини бузган оломони қуршовга олиш учун махсус бўяш гранатасидан фойдаланган. Yüklə 212,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|