Zbekiston respublikasi

3.6.7-rasm. Friktsion tormoz 
mexanizmlari 
a
-barabanli; 
b
-diskli; 
1-o`q; 2,6,8,9-kolodkalar;
3,7 -disklar; 4-kulak; 5-
tormoz barabani 
Barabanli tormoz qurilmasi detalirovkasi 3.6.8-rasmda keltirilgan. 
1 
va
3 
qismlari qo`zg`aluvchan, 2 qismi – qo`zg`almas. 
Barabanli tormozga konstruktiv quyidagi elementlar kiradi 
(3.6.8-rasm)
: 
•
g`altak stupitsasiga o`rnatilgan baraban; 
•
ishchi yuzasiga firiktsion nakladka mahkamlangan tormoz kolodkalari; 
•
kuch hosil qiluvchi porshenli ishchi tormoz silindri; 
•
kolodkalarga mahkamlangan va ularni faol bo`lmagan vaqtida ushlab 
turuvchi prujinalar; 
•
stupitsaga o`rnatilgan tormoz shiti; 
•
tormoz kolodkalarning pastki tayanchi; 

---

240 
•
tormoz kolodkalarini ushlovchi tayanch; 
•
tormozni to`xtatish mexanizmi. 
Ishlash printsipi
: haydovchi tormoz pedaliga bosishi bilan sistemada ishchi 
bosim hosil qilinadi. Suyuqlik ishchi silindr porshenlariga ta’sir qiladi. Porshenlar 
tortuvchi prujinalar kuchini yengib tormoz kolodkalarini harakatga keltiradi. 
Kolodkalar barabanning ishchi yuzasiga yopishib uning aylanishini sekinlashtiradi. 
Baraban ishchi yuzasi va kolodkalar orasida ishqalanish kuchi natijasida g`altakning 
tormozlanishi yuzaga keladi. Tormoz pedalini bosmaganda tortuvchi prujinalar 
kolodkalarni birlamchi holatiga qaytaradi. 
3.6.8-rasm. Barabanli tormoz qurilmasi detalirovkasi
 
Dasturlangan to`xtatish nuqtalariga va chiqish zvenosi (porshen yoki silindr) 
tezligini rostlash imkoniga ega bo`lgan tormozlash qurilmalarini (pozitsionerlar)
yaratish uchun dvigatel ichida o`rnatilgan friktsion mexanizmlar qo`llaniladi. Ular 
porshen yoki silindr ichida o`rnatilgan bo`lib, silindr, shtok yoki boshqa aylanma 
detallar bilan o`zaro ta’sirlashadi.

---

241 
Pozitsionerning chiqish zvenosini dasturiy to`xtatish uchun boshqariladigan 
friktsion qurilmalar ishlatiladi. Ular o`zining shaxsiy yuritmasiga ega va boshqaruv 
tizimi buyruq`iga muvofiq u tormozni yopadi yoki ochadi.