Ўзбекистон республикаси

Bolalikning maktab davri
Bu davr odatda kichik maktab davri yoki boshlang’ich maktab davriga to’g’ri keladi. Bu davrning aamiyatli tomoni shundaki, bolaning bog’cha yoshi davrida to’plagan shaxsiy tajribasi, til boyligi, bilish imkoniyatlari endi tartibga tusha boshlaydi, u ham intellektual, ham axloqan, ham ijtimoiy tomondan rivojlanib, ulg’aya boshlaydi. Jenevalik psixolog Jan Piajening (Piaget, 1952) ma’lumotlariga ko’ra, 6-7 yoshli bolaning intellektual salohiyatida keskin burilishlar ro’y beradi. Uning xotirasi ancha yaxshi bo’lib, ma’lum tizimga, tartibga tushadi, endi u ko’proq o’zi xohlagan narsalarni esda saqlab qoladigan bo’lib boradi. Shuning uchun ham, ular ba’zan ota-onalari o’ylanib qoladigan mavhum matematik vazifalarni ham o’qituvchisi o’rgatganday tezda yechadigan bo’lib qoladi. Har xil ertaklarni eshitib yurgan bola endi real tashqi olamni, uning qanday bor bo’lsa, shunday mavjud xususiyatlari doirasida idrok qilib, anglay boshlaydi.

Boshlang’ich maktabda o’qiyotgan bola uchun shaxsiy yutuqlari – o’kishda, sportda, bolalar orasidagi nufuzi va obro’si katta ahamiyat kasb eta boradi. Bu davrda bolalar o’zlarining qaysi jinsga taalluqli ekanligini teran anglab, maktabda “o’g’il bolalar” va “qiz bolalar” guruhi shakllanadi. Har bir guruhning o’ziga yarasha qiziqishlari, mashg’ulotlari bo’lib, qizlarning davrasida bo’lish, masalan, o’g’il bola uchun hattoki, noqulay bo’lib qoladi.

Eng muhimi, aynan bu davr axloqiy normalarning ma’nosini tushunish, axloqiy qadriyatlarni o’zlashtirish va ma’naviy tasavvurlarning shakllanishi uchun o’ta sezgir va qulay hisoblanadi. Shuning uchun ham kattalarga hurmat, kichiklarni e’zozlash, ota-onaga ehtirom qursatish, Vatanni sevish, shaxsiy va ijtimoiy mulkka to’g’ri munosabat hislari tarbiyalanadi. Bola jazo bilan rag’batlantirish o’rtasidagi farqni ajrata boshlaydi va nima qilib bo’lsa ham jazolanishdan, ko’pchilikning nazaridan qolmaslikka harakat qiladi. Shu bois ham oilada va ta’lim maskanida bolaning axloqiy va ma’naviy tarbiyasi uchun yaratilgan yaxshi shart-sharoit ayni bu davrda o’zining sezilarli samarasini beradi.