Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW, ILIM HÁM INNOVACIYALAR MINISTRLIGI


ÁJINIYAZ ATINDAǴI NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI




BILIMLENDIRIW SAPASÍN BAHALAWDA XALÍQARALÍQ SISTEMALARDAN PAYDALANÍW
(Oqıw- metodikalıq qollanba)


NÓKIS 2023

1. 
   Nauruzbaeva, M. Sabirova, M. Yerejepov, A. Bekmuratov
   

Berilgen oqıw- metodikalıq qollanbada bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıq sistemalardan paydalanıw jolların anıqlaw hám metodikalıq usınıslar islep shıǵıw kózde tutılǵan. Oqıw-metodikalıq qollanbada talabalar bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıq sistemalar úlgilerinen keńnen paydalanıw jolları, usılları haqqında maǵlıwmatlar aladı. Oqıw- metodikalıq qollanba joqarı oqıw ornı oqıtıwshıları, talabaları, bilimlendiriw sapası monitoringi menen shuǵıllanıwshı xızmetkerlerge mólsherlengen.

JUWAPLÍ REDAKTOR:


А.Еmbergenov - Ájiniyaz atındaǵı NMPI, milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq tálimi kafedrası docenti.
PIKIR BILDIRIWShILER:


T. Saparbaev – Ájiniyaz atındaǵı NMPI, pedagogika ham psixologiya kafedrasi docenti.
A. Dawekeeva – Ájiniyaz atındaǵı NMPI, psixologiya kafedrasi docenti.


Oqıw-metodikalıq qollanba Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutıtı Ilimiy oqıw-metodikalıq Кеńеsiniń (17-aprel 2023-jıl №6 sanlı bayanlaması) qararı menen bаspаdаn shıǵarıwǵa usınıldı.
KIRISIW

Ózbekstan Respublikası Prezidenti SH.M.Mirziyoyev tálim hám tárbiya máselelerine toqtalıp, “Perzentlerimiz - biziń keleshegimiz. Xalqımızdıń ertengi kúni qanday bolıwı perzentlerimizdiń búgin qanday tálim hám tárbiya alıwına baylanıslı”- dep aytıp ótkeninde áyne mamleket, jámiyet hám shaxs máplerin barlıq tarawlardaǵı uyǵınlıǵı hám de onı támiynlew mexanizmi negizinde tálim- tárbiyanıń sapası birinshi orında ekenligi názerde tutılǵan.

Tálim sapası keń qamrawlı túsinik bolıp, onı támiynlew bir qatar faktorlarǵa bayalanısli. Usı túsinik mazmunı menen tereńirek tanısıw ushın sırt el hám mamleketimiz alımlarınıń usı atama haqqındaǵı kóz- qaraslarına toqtap ótemiz.
Akademik A.Novikovtıń pikirinshe “Tálim sapası degende- normal talaplar sociallıq hám shaxs mútájliklerine mas keletuǵın tálim nátiyjesiniń dárejesin kórsetiwshi kórsetkishler sisteması túsiniledi”. Demek alımnıń pikirinshe- tálim sapasınıń komponentleri normal talaplar, socialliq hám jeke mútájlikten ibarat. Onı bahalaw ushın bolsa usı komponentler dárejesin sáwlelendiriwshi kórsetkishlerdiń sistemasın anıqlaw zárúr bolıp esaplanadı.
A.M.Katsdiń pikirinshe “Tálim sapası shaxs, jámiyet hám mamlekettiń belgilengen talapların qanaatlandırıw dárejesin sáwlelendiriwshi tálim elementleri jıyındısı” esaplanadı.
V.N.Malkovanıń pikirinshe “Tálim sapası oqıtıwshınıń bar bolǵan sociallıq sharayatlarǵa maslasıwıwn sáwlelendiriwshi múnásabetler sisteması” degen kóz-qarastı bildiredi.
Joqarıdaǵı pikirler hám kóz- qaraslardı ulıwmalastıratuǵın bolsaq, tálim sapasında shaxs, jámiyet hámde mamleket mápleri uyǵınlıǵın támiynlewdiń ahimiyetli tárepi esaplanadı.
Tálim sapası hám oǵan tásir etiwshi faktorlar haqqında sóz etilgen pikirlerde qanday kórsetkishler tálim sapasın bahalawshı tiykarǵı kórsetkishler esaplanıwı, olardıń tásirin bahalaw tiykarları hámde tálim sapasın bahalawǵa jantasıwda qanday principlerge tiykarlaw zárúrligi haqqında anıq juwmaqqa kelmegenligin kóriwimiz múmkin.
Mámleketimizdiń bilimlendiriw sisteması ózine tán bolıp, bizde tálimdi shólkemlestiriw basqa mamleket ámeliyatın uyǵınlıǵın tuwrı qollap bolmaydı. Bul jaǵday bolsa mamleketimizde tálim sapasın támiynlew hám onı bahalaw sistemasına ózine tán jantasıw zárúrligin talap etedi.
Bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıq sistemalardan paydalanıw mashqalası boyınsha ilim- izertlew jumısları pedagogika boyınsha alıp barılǵan izertlewlerdiń ulken bólegin quraydı. Rus pedagogları A. Novikov, V.N. Malkova, I.P. Podlasiy, A.M. Katslar bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıqsistemalardan paydalanıw tálim- tárbiya procesiniń nátiyjeliligin asırıw faktorı bolıp esaplanadı degen pikirdi alǵa súredi.
Ózbek pedagog- ilimpazları tárepinen bilimlendiriw sapasın bahalaw boyınsha qatar keń qamrawlı didaktikalıq izertlewler alıp barıldı. Bul izertlewler qatarına O. Musurmonova, R.X. Juraev, S.T. Turǵunov, A. Munavvarovlar tárepinen alıp barılǵan ilimiy– izertlew jumısların atap ótiwimiz múmkin. Sonday bolsada bul izertlewlerde bilimlendiriw sapasın bahalaw boyınsha túrli baǵdarlar ashıp berilgen bolsa da, bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıq sistemalardan paydalanıwdıń ayırım maseleleri bayan etilgen.
Mashqalaǵa baylanıslı derekler analizi, bilimlendiriw sapasın bahalaw mashqalası pedagogika hám psixologiya ilimlerinde álle qashan izertlew obyektine aylanǵanlıǵına qaramastan onıń hár túrli tárepleri pedagogika pániniń aldına jańadan -jańa wazıypalardı qoyadı.
Sonıń ushın da bilimlendiriw sapasın bahalawda xalıqaralıq sistemalardan paydalanıw ele de izertlewdi talap etetuǵın aktual mashqala sapasında izertlew jumısımızdıń obyektine aylandı.