Ózbekstanda shomonlikdin’ zamanagóy kórinisleri Reje: Kirisiw

Ózbekstanda shomonlikdin’ zamanagóy kórinisleri
Shomonlik, shámbenlik (evenk tilinde shámben — ashıwǵa miniwge túsiw) — baslanıwiy diniy ıqtıqat formalarınan biri. Jawız hám iygilikli ruxlanıwlarǵa, olardıń insannıń ómirine tásir kórsetiwine ıseniw qalasınıń tiykarın quraydı. qalasında onıń ruxaniyları — shomonlar ruxlanıwlar menen baylanıstıra alatuǵın, bolajaq waqıyalardı aldınan aytıp bere alatuǵın shaxslar dep, olarǵa sig'iniladi. Arnawlı kiyim kiygan, dáp uslaǵan hám basqalar túrli zatlar taqingan shomonnin’ xalıq ortasında oyın túsip hám ashıwǵa miniwge kirip, ruxlanıwlar menen " baylanıs bólewi" hám de olardan málim yo'lyo'riq alıwı qalasınıń tiykarǵı dástúri esaplanadı. Bul diniy ıqtıqatda ápiwayı dindorlarga belgilengen keń dástúrshilik belgileri hám sıyınıwxonalar joq. Shomonlarga nawqaslar ózlerin emlew maqsetinde shaqırıq etip turadılar. Sh. Afrika, Shalbar. hám Arqa Aziyanıń kóp xalıqlarında, Sibirda, indeyslar hám basqalar xalıqlarda tarqalǵan. Shomonlikka múnásip kórilgenlerdi arnawlı belgileri hám kóplegen qábiletler talap etilgen. Artıqsha barmaq menen tug'ulganlar, yaǵnıy shámbenlardin’ altınshı barmaǵı bolıwı kerek edi. Shomonlar qosıq, muzıka, súwretshishilik, oyın, sózamonlik hám músinshilikti jaqsı biliwleri kerek edi. Olardıń dástúrlerde aytılatuǵın qosıqları emlew hám jodulash qásiyetine iye bolǵan. Olar ótip ketken ájdadları arvoxlariga sıyınıwǵan. Olardan jardem soranıwıb qurbanlıq dástúrlerin ótkeriwgen. Olardıń tiykarǵı jumıs quralları,, bubin atlı dáp, qamshı, shańqovuz, morin xur bolǵan. Arnawlı kiyimlerinde mistik ramzlar bolǵan. Olardıń oyınları tabiyat jonvorlari háreketin eslatardi, buǵan sebep ólgen ájdadlar arvoxlari haywan túsine kirip, olar janına keliwine ısenedi.
Ózbekstan xalıqları arasında da shomonlar bar, olardı hámme “baqsı” atı menen jaqsı biladi. Olar da ájdadlarına atab qurbanlıqlar qılıwadı, boljaw, sıyqırlı hám emlew jumısların orınlasadı. Olar jumıs quralında da sheńber, qamshı, shańqovuz, qanjarlardı kóriwimiz múmkin jáne bul jumıs quralları mudam qurbanlıq etilgen jonzotlar qanı menen qanlanıp turǵan.