Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


-dik  affiksli sifatdoshning bo'lishsiz shakli sifatlovchi  tarzida faol qoilaniladi. Masalan:  Olmadik yerde karqima qikiyordu



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə189/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

-dik 
affiksli sifatdoshning bo'lishsiz shakli sifatlovchi 
tarzida faol qoilaniladi. Masalan: 
Olmadik yerde karqima qikiyordu.
-
Kutilmagan joylarda ro ‘param dan chiqardi.
Ammo qayd etilgan 
shakldagi sifatdoshlaming egalik qo‘shimchasidagi ko'rinishlarming 
aniqlovchi 
vazifasida 
keng 
ishlatilishi 
kuzatiladi. 
Masalan: 
Mukaddes maksadmnn gehresi. senelerce 
bekledigim ytizu sendin,
Handan.
-
Q utlug‘ maqsadimning chehrasi, yilla r davomida kutgan
maqsadimning yuzi sen eding, Xandan.
Demak, 
-dik, -dik, -duk,
-diik, -tik, -tik, -tuk, -tuk 
qo'shimchali sifatdoshning aniqlovchi 
sifatida nutqda reallashuvi uchun egalik qo'shimchalari talab etiladi: 
Gordim mii 
yaptigin i$i! - Qilib qo ‘ygan ishingni ко 'rdingmi?

 
-mis, -mi?, -mu§, -miis 
affiksli o'tgan zamon sifatdoshi 
gapirilayotgan vaqtdan ilgari ro‘y bergan muayyan hodisa, holatning 
nutq onidagi natijasi asosida predmet belgi-xususiyatini ifoda etadi. 
Masalan: 
Havada 
sulanmi§ toprak kokuyordu. ~ Havoda ho 

tuproq-
ning isi taralayotgan edi.
• -(у)аи,-(у)еn affiksli sifatdosh kontekstga ko'ra predmet belgi- 
sini o'tgan zamonda yoki hozirgi zamonda bajarilgan-bajarilmagan 
ish-harakat yordamida izohlaydi: 
Bizi 
seyreden insan ve tabiat miihi-
tini hissediyorduk. - Bizni kuzatayotgan insonlar va tabiat muhitini
his qilayotgan edik.
• -(y)acak, -(y)ecek 
shaklli sifatdoshlar (majhul darajadagi ko‘- 
rinishlaridan tashqari) aniqlovchi vazifasini bajarganida, egalik shak­
lida bo'ladi: 

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin