Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

sifatida, ravishda 
kabi so‘zlargaxos m a’no 
va vazifada ishlatiladi: 
Ihtiyatsiz olarak kollanm boynuna gitmi§,
ba.)im omuzuna dii^inilslu.
-
Beixtiyor qo ‘llarim uning bo ‘yniga osildi,
boshim yelkasiga tushdi.
Tarkibli holat holi “ot + yordamchi f e T , “yetakchi + ko‘makchi 
fe’l” tipidagi fe’lning analitik shakllari bilan ifodalanishi mumkin: 
Ba§imla tasdik ederek sahili seyrediyordum. - Boshim bilan tasdiqla-
gancha, sohilni tamosha qilayotgan edim.
Murakkab holat holi. 
Murakkab holat holi frazeologik iboralar, 
ajralmas sintaktik konstruksiyalar, aniqlovchili birikmalar bilan 
ifodalanishi mumkin: 
Bazilan da dalga serpintileriyle islanmayi goze
alarak dniimiizde p iya sa ediyorlardi. - Ba ’zilari dengiz to ‘Iqinlaridan
ho ‘I ho ‘lishini bila turib ro 'paramizda bozor qilishardi.
Frazeologik birikmalar, ajralmas sintaktik konstruksiyalar 
tarkibli holat holi qo‘llanilishi mumkin bo'lgan barcha shaldlarda 
qo‘llanilib. ish-harakatning bajarilish o ‘rnini bildirganida, murakkab 
holat holi bo‘lib keladi.
198

---

PAYT HOLI
Tayanch so‘z va iboralar: p a y t holi, p a yt holining tuzilishiga
ко ‘ra turlari, sodda p a y t holi, tarkibli p a y t holi, murakkab p a y t holi.
Turktilida faqat kesim m a’nosini vaqt tushunchasi bilan aniqlash- 
tiruvchi gap b o ia g i payt holi hisoblanadi. Bu qoidada ayrim nuqson 
mavjudligi ko‘rinadi. Chunki payt tushunchasini anglatuvchi gap bo‘- 
laklari har doim ham kesimga bogianib kelishi. unga tobe boiishi 
shart emas. Fe’lning vazifadosh shakllari boshqa gap boiaklari vazi­
fasini bajarganida ham ayni harakatning bajarilish vaqtini bildirgan 
so‘zlar unga tobe b o iish i mumkin. Demak, payt holi faqat kesimga- 
gina emas, balki fe’l yoki fein in g vazifadosh shakllari bilan ifoda­
langan boshqa gap boiaklariga ham bogianib kelishi mum kin.____