Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

dogru - to‘g‘ri 
ko‘makchisi o ‘rin-joy m a’noli so‘zlar 
ishtirokida kelganida yo‘nalish m a’nosini bildiruvchi 
qarab yoki
to‘g ‘ri 
ko'makchisiga mutanosib m a’noni ifoda etadi. Masalan: 
Allah esirgesin, hafifqe ayagi kaysa 
dogru dereye dii^ecek. - X a d o bir
saqladi, у ana bir qadam bossa 
to ‘g ‘ri jarga qulab ketardi.
K o‘makchi otlar uch kelishik shaklida qoilaniladi va vertikal 
yoki gorizontal yo‘nalishni bildiradi Shuningdek, aralash yo'nalishni
207

---

(gorizontal va vertikal) bildiruvchi 
(o‘rta, bosh, ora) 
ko'makchi 
otlar ham bor. Demak, turk tilidagi ko‘makchi otli konstruksiya bilan 
ifodalangan o'rin hollarini quyidagicha qoliplashtirish mumkin:
♦ «ot + gorizontal yo'nalishni bildiruvchi ko‘makchi ot 
(on -
old, ard, pe§ - orqa, yan - yon, if -ic h )»
tipidagi o ‘rin hollari: 
Sonra
iki arkada§ gibi altin 
tarlalann arasindan dalip gezmege gidiyoruz.
-
Keyin ikki do ‘si singari oltindek tovlangan 
dalalar orasiga singib
say>r qilib ketyapmiz.
Ushbu gapdagi 
tarlalarin arasindan - dalalar
orasidan 
birikuvi gapdan anglashilgan voqea-hodisaning ro ‘y berish 
o‘rnini anglatgan, bunda ko'makchi ot makon tushunchasiga aniqlik 
kiritishga xizmat qilgan.
♦ «ot + vertikal yo'nalishni bildiruvchi ko'makchi ot(alt -
ost,
tist 
-
ust)» 
tuzilishidagi о ‘ rin hollari: 
Ben K leopatra ’larin 
etegi altmda,
zehir щ е1егт т arasinda olmek isteyenlerden degilim (Y.K.K.). -
Men Kleopatralarning