Sharqiy turkcha xitoy tili ta ’sirida qolgan b o'lsa, g 'arbiy turkcha
qadimdan g ‘arb tillaridan so'zlar o'zlashtirgan, XI asrda o ‘g 4uz
turkchasi m a’lum darajada fors tili ta ’siriga uchragan. O 'sha davrda
ikki lahja orasidagi b a ’zi so 'zlar hind-yevropa tillaridan o 'g 'u zch ag a
kirib qolgan bo'lishi mumkin:
bal / a n ya gi
(bol / ari yog1 i),
pa m u k /
yu n
(paxta / jun),
aftabi / kum gan
(qum g'on. oftoba) kabi.
0 ‘r ta tu rk c h a
(Orta Tiirkge).
Turklar forslar bilan yaqin
aloqada b o 'lgan holda m usulm onlikni qabul qilgan va keyinehalik
Eronda o 'z davlatlarini barpo etganlar. Shu bois islom diniga oid b a ’zi
tushunchalar forscha so'zlar orqali o ’rganilgan. Bunday so'zlardan
ba’zilari turk tilida hozirgacha saqlanib qolgan:
aptesi
(tahorat),
nam az
(namoz),
orug
(ro'za),
peygainber
(payg'am bar),
giinah
(gunoh) kabi.
Arab tilining turk tiliga ta ’siri keyinehalik yanada ortgan.
Turk tili dunyoning m adaniyat tillari hisoblangan yunon va
italyan tillari bilan ham yaqin m unosabatda bo' Igan. Faqat ular boshqa
alfavitga asoslangani uchun so 'z o'zlashishi o g 'zaki y o i bilan am alga
oshgan:
tem el
(tamal, asos),
takoz
(y og'och pona),
fir m
(duxovka,
tandir),
kaptan
(kapitan, sardor),
gtimriik
(bojxona) kabi.
Y angi tu rk c h a
(Yeni Tiirkge).
Turklar X IX asrning boshlarida
g 'arbg a ochila boshlagan. Shunda fransuz tili orqali g'arbcha
tushuncha va atam alar to 'g 'rid a n -to 'g 'ri turkchaga kirib kelgan.
O 'sh a davm ing adab.y tili sanalgan usmonli tili bir asr davom ida bu
so'zlarga yangi arab :ha ekvivalentlar topib so 'z oqim ining oldini
to 'sish g a urindi, biroc /am o naviy m illiy til sifatiga ega bo'lm agan
usm onli tili imperiya 1 ban bir vaqtda inqirozga yuz tutdi. Shundan
keyin zam onaviy tilnii g butun so 'z boyligini o 'z m anbalari asosida
shakllantirishni d a ’vo с ilgan Yangi turkcha m aydonga kelgan.
S o ‘z la rn in g t u z il «hi
Dostları ilə paylaş: