Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


hepsi (olmosh) - kelganlarning hammasi; копщап1агт (otlashgan



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə141/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

hepsi (olmosh) - kelganlarning hammasi; копщап1агт (otlashgan
sifatdosh) akillisi (sifat) - gapirayotganlarning aqllisi; herkesten (ol­
mosh) hizh (ravish) - hammadan tez kabi.
Tarkibidagi bosh so'z fe’lning harakat nomi, sifatdosh,
ravishdosh shakllari bilan ifodalangan so‘z birikmalari fe ’Hi birikma
b oiadi10. Masalan: eve ulasarak (ravishdosh) — uygayetib, sinemaya
gidenler (sifatdosh) - kinoga borgan (kishi)lar, roman okumak (harakat
nomi) - roman о ‘qimoq, herkesle gulenler (sifatdosh) - hamma bilan
birga kulayotganlar kabi.
So‘z birikmalarining bogianish usullari
So‘z birikmalarining hosil boiish usullari uch xildir: 1.
Boshqaruv. 2. Bitishuv. 3. Moslashuv.
Bosh so‘zning talabi bilan ergash so‘zning zarur grammatik
vositalarning olishiga boshqaruv deyiladi. Ikki vaundan ortiq so'zning
tushum, chiqish, jo'nalish, o'rin-payt kelishigi qo'shimchalari yoki
ko'makchilar yordamida birikishidan yuzaga keladigan so‘z birikma­
lari boshqaruv y o ii bilan hosil qilingan so‘z birikmalari hisoblanadi.
Boshqaruvning ikki turi bor: 1. Kelishikli boshqaruv. 2. Ко ‘makchili
boshqaruv.
Ikki va undan ortiq mustaqil ma’noli so'zning tushum,
chiqish, jo'nalish, o'rin-payt kelishigi qo'shimchalari yordamida
birikishiga kelishikli boshqaruv deyiladi. Masalan: tushum kelishigi
qo ‘shimchasi vositasida vasal fran so ‘z birikmalari: kitabi satin almak
- kitobni sotib olmoq; mektubu yazmak — maktubni yozmoq.
Tushum kelishigi qo'shimchasi yordamida hosil qilingan so'z
birikmalarida tushum kelishigi belgili (qo'shimchali) yoki belgisiz

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin