Shaxsi umumlashgan gaplar. Bosh bo‘lagidan anglashilgan
harakat umurnga qaratilgan gaplar, odat tusiga kirgan yoki takrorlanib
turadigan harakatni ifoda qiluvchi gaplar
shaxsi umumlashgan gaplardir. Bunday gaplar, odatda, maqol, hikmatli so‘z shakliga ega
bo‘ladi:
Inanma dostuna, sarnan doldurur postuna. -
Ishonmagin do ‘stingga, somon tiqar po ‘stingga. Egasi topilmaydigan gaplar. Egasi topilmaydigan gaplarning
egasini kesimga savol berish orqali ham topib bo‘lmaydi. Turk tilida
bunday gaplarning kesimi vazifasida majhul nisbatdagi fe’l ishiatiladi:
Hig benim yanimda boyle soz soylenir mi? -
Mening yonimda hech shunday gapirib bo 'ladimi? Olacagin online gegilmez. —
Bo ‘ladigan voqeani to 'xtatib bo 'Imaydi. Ya'ni turk tilida egasi topilmaydigan
gaplarning kesimi asosan majhul darajadagi f e i bilan ifodalanadi.
"Harakat nomi + lazim/ lozim, mtimkiin / mumkin” shaklidagi
birlikning gapda kesim vazifasini bajarishi natiiasida hosil boTuvchi
egasi topilmaydigan bir bosh boiakli gap turk tilida nisbatan ancha
nofaol.
lazim, gerek, miimkun so'zlari
-mak, -mek affiksli harakat
nomi ishtirokida keladi:
Kendini korumak, hasta olmamak lazitndi. - О ‘zini asrashi, kasal bo ‘Imasligi kerak edi. Namik Bey ’e Bozkciya 'yi gostermek lazim. — Namikbeyga Bo ‘zqoyani ко ‘rsatish kerak. "ha
rakat nomi +
lazim” tarkibli kesimga xos ma’noni turk tilida ifoda
etishda
-meli, -mail affiksli feidan foydalanilganligi sababli bunday
tarkibli kesimlar turk tilida nisbatan kam ishiatiladi.
Egasi topilmaydigan gaplarning kesimi frazeologik butunlik
shaklida boiishi mumkin:
Erlerin agizlan kulaklarmda. - Yigitlar- ning og'zi qtdog‘ida. Turk tilida shaxsi topilmaydigan gap kesimi
