Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


Yaqin о ‘tgan zamonning sharti (gel-di-y-se-m)



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə87/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

2. Yaqin о ‘tgan zamonning sharti (gel-di-y-se-m);
3. Uzoq о ‘tgan zamonning sharti (gel-mi$-se-m);
4. Hozirgi-kelasi zamonning sharti (gel-ir-se-m);
5. Kelasi zamonning sharti (gel-ecek-se-m);
6
. Keraklilik maylining sharti (gel-meli-y-se-m)
Feining shart murakkab zamon shakli shaxs-son qo'shimchalari
olib tuslanadi.
I l l


Kuchaytiruv (kuvvetlendirme) va ehtimol (ihtimal) shakllari
i-тек feiining hozirgi zamon qo'shimchasi bilan yasalgan murakkab
tuslanish ko'rinishlaridir: gergekh\pirilecek-tir, gelmi§-tir, biliyorsun-
dur, goreceksiniz-dir kabi. Bu tuslanishda faqat xabar maylining birlik
3-shaxs qo‘shimchasi bo'lgan -dir (-dir, -dur, -dur, -tir, -tir, -ttir, -tur)
qoilanadi. Shuning uchun ham ularning shakli 3-shaxslar ko'rinishida
bo'ladi 
(seviyor-sun-dur, 
yapiyorlardir)
Ushbu 
qo'shimcha
qo'shilmaydigan mayl va shaxs shakllari ham borligi bois uni hikoya,
rivoyat va shart shakllari kabi to ia murakkab tuslanish shakli deyish
qiyin. Bu tuslanishda -d ir qo'shimchasi kuchaytiruv va ehtimolni
ifodalab keladi: (mutlaka) gelmi§-tir, (belki) gelmi$-tir kabi.
Murakkab tuslanish shakliga i-тек f e ii ustma-ust qo'shilganda
uch qo'shimchali o ‘ta murakkab tuslanish shakli yuzaga keladi. «ОЧа
murakkab tuslanish» deb nomlangan ko‘rinish faqat shart mayli
qo'shimchasi bilan ikki xil yasaladi: hikoyaning sharti (sev-iyor-du-
y-sa-m, yap-iyor-du-y-san) va rivoyatning sharti (sev-iyor-mu§-sa-m,
yap-iyor-mu.ysan).

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin