Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


vazifasini bajaradi. F e i xarakteriga ega boigan ba’zi vazifadosh



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə92/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

vazifasini bajaradi. F e i xarakteriga ega boigan ba’zi vazifadosh
shakllar turk tilida zamon, mayl shakllariganegiz boiishi ham mumkin.
Xususan, bulardan bir guruhi - sifatdoshlar zamon shakllariga ham
ega boiadi. Ularga fe’l shaxs qo'shimchalari qo'shilib, xabar mayli
shakllari yasaydi (bil-mig-im, bil-ir-sin, bil-ecek-siniz) va shu tarzda
feining vazifadosh shakllari tuslanuvchi f e i kabi namoyon boiadi.
Biroq feining bunday vazifadosh shakllari shaxs va zamon ma’nosiga
ega boiishi bilan tuslanuvchi f e i b oiib qolmaydi. Chunki ular bu
egalik olmoshlari bilan birgalikda ot kabi turlanadi: Evden qih,pm
tatsiz oldu (Uydan chiqib ketishim yaxshi bo ’Imadi). Manavin verdi­
gi karpuz ham qikti (Sotuvchi bergan tarvuz xom chiqdi). Ankara'ya
geldiginizde beni arayin (Anqaraga kelganingizda menga qo ’ng ‘iroq
qilingj kabi.
Feining vazifadosh shakllari uch xil boiadi: Harakat nomi (ad-
fiiller) - feining ot shakllari; Sifatdoshlar (sifat-fiiller) - feining sifat
shakllari; Ravishdoshlar (zarf-fiillerj - fe’lning ravish shakllari.
HARAKAT NOMI (Ad-fiiller)
Turk tilshunosligida fe’lning otlashgan shakli harakat nomi deb
ataladi. Harakat nomi ish-harakat, holat yoki boiish, yuz berishni
ifodalovchi otdosh shakl ham deyiladi: istemek, щигтак. Harakat
nomining -тек (-так) shakli harakat nomi (mastar, infinitif) deyiladi:
“Ki§i noksanim bilmek gibi irfan oimaz ” (Kishi nuqsonini bilmoq
kabi irfon bo ’Imas).
Turk tilida -тек, -me, -ц qo'shimchalari qo'shilib yasalgan
uch xil harakat nomi mavjud (bilmek, satmak, geli§me, qahpna. giri§,
giki$). Undan tashqari, hozirgi zamon turk tilida kamdan-kam hollarda

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin