L a-bing sir-rin / ge-lub guf-to / ra ban-dan o ‘z / ga-dan so‘r-m a,
V - - -
V
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
Bu pin-hon nuk / ta-ni b ir vo / qi-fi as-ro / ro ‘-lan-dan so‘r.
V - - -
v
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
G o ‘-zi yosh-lu / la-ring holi / n na bil-sun / m ard u m i g ‘ofil,
v
- - -
V - - -
V -
-
-
V
-
-
-
Ka-vo-kib say / ri-ni shab to / sa-har be-do / ro ‘-lan-dan so‘r.
v
- - -
V
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
G ‘a-ming-dan sham ’ / tak yon-dim, / sa- bo-dan so‘r / ma ah-vo-lim,
V - - -
v
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
Bu ah-voli / sha-bi hij-ro n / ba-nim -la yo / ro ‘-lan-d an so‘r.
V - - -
v
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
X -aro-bi jo / mi ish-qam , n a r / gi-si m as-ting/ bi-Iur ho-lim,
V
- - -
V - - -
V
-
-
-
V
-
-
-
X a-ro-ba-tah / li-ning ah-vo / li-ni xum -m o/ ro ‘-Ian-dan so‘r.
V - - -
V - - -
V
-
-
-
V
-
-
-
M u -h ab -b at laz / za-tin -d in be / x a-b ar-d ir zo / hi-di g ‘o-fil,
V - - -
v
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
Fu-zu-liy ish / q zav-qin, zav / qi shav-qi vo / ro ‘-lan-dan so‘r.
v
- - -
V
- - -
V
-
-
-
V
-
-
-
Yuqorida kuzatganimizdek, hijo va ruknlar tartibidan m a’lum
boMadiki, ushbu g ‘azal aruzning hazaji musammani musabbag* vaznida
yaratilgan ekan. Har bir baytda sakkiz rukn mavjud. Demak, g‘azalni
o'qish jarayonida sakkiz o'rinda qisqa tin olib (pauza) to ‘xtab o ‘tiladi.
G ‘azalda qisqa va cho‘ziq
hijolardan tashqari, o ‘ta cho'ziq hijolar
ham mavjud. Chunonchi, birinchi baytdagi
bemor, diydor
so'zlarining
ikkinchi bo‘g ‘ini cho‘zib talaffuz qilinadi.
Shuningdek, keyingi bayt-
lardagi
bemor, hushyor, yor, xummor, vor
kabi qofiyadosh bo‘lib kelgan
so‘zlar tarkibidagi o, yo tovushlari ham cho‘zib talaffuz qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ushbu g‘azalda vazn talabiga ko ‘ra, ayrim yopiq hijolar oxiridagi
undosh tovush o ‘zidan keyingi unli bilan boshlangan so‘zga qo‘shilib
o ‘qiladi.
Masalan, birinchi baytidagi
“hajr ila ”
birikmasi
haj-ri-
la
tarzida,
“bemor о Чап d a n
” birikmasi
be-m o-ro‘-lan-dan
tarzida
o ‘qiladi. Bundan keyingi baytlardagi
bemor ola nd an
deb takrorlanuv-
chi so‘zlaming barchasi ham shu tarzda o ‘qiladi. Vazn talabiga ko‘ra,
undosh bilan tugagan so‘zning unli bilan boshlangan so‘zga qo‘shilib
ketish hodisasi “vasl” deb ataladi.
M ashq. Alisher Navoiyning quyidagi g ‘azalini o‘qib
nasriy bayo-
nini tuzib chiqing. Hijo va ruknlarga ajratib vaznini aniqlang. G ‘azalni
ifodali o ‘qishni mashq qiling.
Muvofiq kiydilar, bo‘lmish m agar navro‘z ila bayram,
Chaman sarvi yashil xil’at, m ening sarvi ravonim ham.
Chaman sarvi qolib hayron, m ening sarvim qilib javlon,
Aning shaydosi bir dehqon, munga shaydo bori olam.
Chaman sarvi qolib bebar, m ening sarvim bo‘lub dilbar,
Ani el aylabon muztar, bu yeldek sekratib adham.
Q o‘nub ul
sarv uza bulbul, chekib gul shavqidan g ‘ulg‘ul,
Bu sarv uzra ochilib gul, anga terdin tushub shabnam.
Qilib ohim sari parvo, bu yon mayl etmading qat’o,
Sabodin, ey qadi ra’no, b o ‘lur ham sarv gah-gah ham.
Bu bog‘ ichra may, ey soqi, ki bormen asru mushtoqiy,
Ki
anda sarv ham boqiy emas, gul ahdi ham mahkam.
Navoiy, kuyin et manzil, yuzu qaddig‘a bo‘l moyil,
Ki bog‘ etmas seni xushdil, gulu sarv aylamas xurram.
www.ziyouz.com kutubxonasi