Zoologiya uzb 2017. indd

Lug‘at daftaringizga yozib oling.
Qorinoyoqlilar, chuchuk suv shillig‘i, mantiya, so‘lak bezlari, jigar, o‘pka, 
yurak, yalang‘och shilliq, tok shillig‘i, ochiq qon aylanish sistemasi.
Javob bering. Chuchuk suv shillig‘ining ko‘zlari paypaslagichlari asosida, 
yalang‘och shilliqniki esa paypaslagichlari uchki qismida joylashganligi ular 
hayotining qaysi xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin?
Topishmoqni toping, undagi hayvonning harakatlanishiga tavsif bering.
13. Ariq bo‘yidan bir qirchang‘i o‘tdi,
Yolini to‘shab, sirpanib ketdi.
Tasdiqlovchi javoblar: 1d, 2a.
Juftlab yozish javoblari: a-2, b-1, d-3.
15-§. Ikki pallali va boshoyoqli mollyuskalar sinfi
Ikki pallali mollyuskalar dengiz va chuchuk suvlarda tarqalgan. 
Ularning boshi bo‘lmaydi. Yon tomondan yassilashgan gavdasi tana 
va ponasimon oyoq bo‘limlaridan iborat. Ulardan baqachanoq tuzi-
lishi bilan tanishib chiqamiz.
Yashash muhiti va tashqi tuzilishi.
Baqachanoq tinch oqadigan 
daryolar va sayoz ko‘llar tubidagi loy yoki qumga tanasi 
ning yar-
migacha ko‘milib yashaydi. Chig‘anog‘i tuxumsimon, uzunligi 10–15 
sm, oldingi tomoni to‘mtoq, keyingi tomoni esa suyri shaklida 
(32-rasm, A). Chig‘anoq pallalari orqa tomondan elastik paylar 
yordamida tutashgan. Qorin tomonining oldingi qismida chig‘anoqlar 
orasidagi tirqishdan muskulli ponasimon oyog‘i chiqib turadi. Mol-
lyuska harakat qilganda oyog‘ini chig‘anoqdan chiqarib, suv tubiga 
tiraydi va tanasini oyog‘i tomonga tortib oladi. Ana shu tarzda 
harakatlanganda baqachanoq bir soatda atigi 20–30 sm yo‘l bosadi.
Baqachanoq chig‘anog‘ining sirti muguz moddadan iborat, ichki 
yuzasi har xil rangda tovlanadigan sadaf bilan qoplangan. Chig‘anoq 
pallalarining ichki yuzasida bir juft yopuvchi mus kullar joylashgan. Bu 
VI bob. Mollyuskalar tiрi
?!

---

57
muskullar qisqarganida pallalar yopiladi. Muskul 
lar bo‘shash 
ganda esa 
orqa tomondagi elastik paylar tortilib, chig‘anoq pallalari ochiladi.
Chig‘anoq keyingi uchining yuqori va pastki tomonida tirqishsi-
mon ikkita teshik – sifon bo‘ladi. Pastki kirish sifoni orqali mantiya 
bo‘shlig‘iga suv kirib, ustki chiqarish sifoni orqali chiqib ketadi. 
Chiqarish sifoniga orqa chiqarish, ayirish va jinsiy organlarining 
teshiklari ochiladi.
Oziqlanishi.
Og‘iz teshigi oyoqning asosida joylashgan. Kirish 
sifoni orqali mantiya bo‘shlig‘iga suv bilan birga organik zarra 
lar, 
sodda hayvonlar va boshqa mikroskopik jonivorlar kiradi. Og‘iz oldi-
da joylashgan ikki juft paypaslagichlari oziqni tutib qoladi va hazm 
qilish sistemasiga yo‘naltiradi.