13-ma’ruza: magnit maydoni va moddaning magnit xossalari

13-MA’RUZA: MAGNIT MAYDONI VA MODDANING MAGNIT XOSSALARI.
Reja:

1. 
   Magnit maydoni. Magnit maydon induksiya vektori.
   
2. 
   Magnit maydonida tokli kontur.
   
3. 
   Turli shakldagi o’tkazgichlarning magnit maydonlarini hisoblash.
   
4. 
   Lorens kuchi. Lorens va Amper qonunlari. Xoll effekti.
   

Magnitmaydoniinduktsiyasi.
Magnitlarningvatoklarningo‘zarota’siriniuchtatajribaorqaliko‘ribchiqamiz:
1.Tok magnitstrelkasiustidajoylashganto‘g‘rio‘tkazgichbo‘ylabo‘tayotganbo‘lsin. Bunda, magnit strelkasiga tokning yo‘nalishiga bog‘liq bo‘lgan juft kuchlar ta’sir etadi va magnit strelkas itokli o‘tkazgichga perpendikulyar holda joylashadi.
2. Tok ikki ta o‘tkazgichni tutashtirib, uning ustida erkin dumalay oladigan tsilindr orqali o‘tayotgan bo‘lsin (49 - rasm).

49 - rasm. Magnitmaydonidaerkinharakatlanadigantoklitsilindriko‘tkazgich
Tsilindr doimiy magnit qutblari orasiga joylashtirilgan bo‘lib, tsilindrni harakatga keltiruvchi kuch tok yo‘nalishiga va magnit qutblarining joylashishiga bog‘liq bo‘ladi.
3. Tok o‘tayotgan ikkita parallel o‘tkazgichlar, ulardagi tok yo‘nalishlari bir xil bo‘lganda tortishadi, tok yo‘nalishlari qarama-qarshi bo‘lganda itarishadi (50, 51 - rasmlar). Parallelo‘tkazgichlar b masofada joylashgan , ulardan I₁ va I₂ tok o‘tayotgan bo‘lsa, o‘tkazgichning ℓ uzunlikdagi bo‘lagiga ta’sir etuvchi kuchni Xalqaro birliklar tizimida quyidagi tenglama orqali ifodalash mumkin:
BIO-SAVAR VA AMPER QONUNLARI

1819 yildaErstedelektrtokio’tayotgano’tkazgichatrofidamagnitmaydonihosilbo’lishinianiqladi.

Bu kashfiyotdanso’ng,ikkitaolim Jon Baptist Bio vaFeliksSavarlarfavquloddabuhodisanio’rganishgakirishishdi.