[153] azot elementi va uning birikmalarining o`ziga xosligi

---

[153] 
AZOT ELEMENTI VA UNING BIRIKMALARINING O`ZIGA XOSLIGI 
 
Mamadaliyeva N.I. 
Nizomiy nomidagi TDPU, dots.v.b., PhD 
[e-mail] 
 
Xurramov Sh.F. 
Nizomiy nomidagi TDPU talabasi
[e-mail]
 
Annotatsiya. 
Azot elementi yer yuzida juda keng tarqalgan elementlardan biri 
hisoblanadi. Barcha tirik organizmlar hayot kechirishishi uchun azotning birikmalariga 
muhtoj. Afsuski, bu organizmlarning aksariyati azotni eng ko`p manba - atmosferadan 
o`zlashtira olmaydi. Atmosfera azoti N
2
molekulalaridan iborat bo`lib, ular kuchli azot-
azot uchbog`i tufayli juda faol emas.
Kalit so' zlar:
Azot, azot fiksatsiyasi,
 
nitrogenazlar, anesthetic, kislotali 
yomg`irlar. 
Azot elementi yer yuzida juda keng tarqalgan elementlardan biri hisoblanadi. Azot 
elementi tabiatda asosan havo tarkibida uchraydi, undan tashqari u ko`pgina birikmalarni 
asosiy asosiy qismini tashkil etadi. Azotning katta qismi og`itlar tarkibiga to`g`ri keladi. 
O`g`itlar esa o`simliklarni o`sishi uchun juda zarur modddalar hisoblanadi. Azot 
birikmalarisiz hayotni tasavvur qilish ancha qiyin. Azot birikmalari undan tashqari 
tibbiyotda ham keng qo`llaniladi.
Bu maqolamizni quyidagi qiziqarli savollarga javob berish orqali siz azizlarga 
yoritib berishga harakat qildik: 
1. O`simliklar azot birikmalari tarkibidagi azotga muhtoj ekan nega havo tarkibidagi 
azot elementidan oziqlanib qo`yaqolmaydi? 
2. Atmosfera azotini biologik foydali kimyoviy moddalarga aylantira oladigan 
o`simliklar mavjudmi? 
3. Azot va kislorodning ba’zi birikmalari hayot uchun xavflimi? 

---

[154] 
4. Azot birikmalari bilan shu paytgacha qanday salbiy hodisalar ro`y bergan? 
5. Azotning kislorodli birikmalari hayot uchun xavfli bo`lsa uning qaysi kislorodli 
birikmasi va qanday maqsadda tibbiyotda ishlatilishi mumkin? 
6. Yomg`ir ham kislotali bo`lishi mumkinmi? 
Azot fiksatsiyasi 
Barcha tirik organizmlar hayot kechirishishi uchun azotning birikmalariga muhtoj. 
Afsuski, bu organizmlarning aksariyati azotni eng ko`p manba - atmosferadan o`zlashtira 
olmaydi. Atmosfera azoti N
2
molekulalaridan iborat bo`lib, ular kuchli azot-azot uchbog`i 
tufayli juda faol emas. Biroq, bir nechta organizmlar bu muammoni 1-rasmda ko`rsatilgan