17-guruh elementlari. Galogenlar va nodir gazlar reja

17-GURUH ELEMENTLARI. GALOGENLAR VA NODIR GAZLAR

REJA:

1. 
   17 guruh elementlarining umumiy tasnifi.
   
2. 
   Ftor, uni tabiatda uchrashi, olinish, xossalari, birikmalari.
   
3. 
   Xlor, uni fizik-kimyoviy xossalari olinishi.
   
4. 
   Xlorning kislorodli birikmalari. Ularning olinishi va xossalari.
   
5. 
   Brom va yod. Ularning olinishi, xossalari, ishlatilishi. Tibbiyotda ishlatilishi.
   

Galogenlar va inert gazlar* ₄₇

Sanoatda F₂ va Cl₂ asaosan elektroliz usulida olinadi. Bunda suvsiz

HF va NaCl eritmasi elektroliz qilinadi. Ftor birikmalari uqori uchuvchanlikka ega, ular Brenstedning va Luyisning kuchli kislotalari hisoblanadi, ftor elementlarning yuqori oksidlanish darajasida barqaror giladi.

Psevdogalogenlar

Qator elementlar galogenlar xossalariga yaqin xossalarga ega, shuning uchun ularni psevdogalogenlar deyiladi. Masalan, disian (17.1 –jadval) (CN)₂ , xuddi digaloganlarga o’xshash gaz fazada termokimyoviy yoki fotokimyoviy dissosiasiyaga uchraydi.

⁴⁷ Shriver and Atkins, Inorganic Chemisrty, Fifth Edition, 2010/ P.W.Atkins, T.L.Owerton,

J.P. Rourke, M.T. Weller and F.A. Armstrong, W.H. Freeman and Company, New York.

2010. P. 825

17.1 rasm. Ftorni Suvsiz HF dan olish sxemasi.

17.2 rasm. Xlor olshga imkon beruvchi elektrolizyorning sxemasi.

17.1 jadval. Psevdogalogenlar, psevdogalogenidlar va ularga mos kislotalar

Psevdogalogeniddan olinadigan anion, psevdogalogenid ion deyiladi, masalan, CN^- .

Kovalent psevdogalogenidlar ham bor, p-blok elementlari galogenlarga o’xshash. Ular galoganlarga o’xshash tuzilishga ega. Ular o’xshash reaksiyaga (1) va (2) almashinish reaksiyalariga kirishadilar.

Bu o’xshahshliklarga qaramasdan psevdogalogenlar va psevdogalogenidlar ma’lum farqga ega. Psevdogalogenid ion sferik emas, shuning uchun ion birikmalar har xil bo’ladi( NaCl qirralari markazlashgan kub kristak , NaCN unaqa emas. Psevdogalogenidlar elektromanfiyligi kam, ular ko’proq donor birikmalar. Masalan, SCN^- ambident liganddek o’zini tutadi,uymshoq kislotalar bilan u S atomi orqali bog’lansa, qattiq kislotalar bilan azot atomi orqali bog’lanadi.

Psevdogalogenlar va psevdogalogenidlar galogen va galogenidlarga o’xshahsh bo’ladi, mos ravishda. Psevdogalogenlar dimerlar metallar bilan molekulyar birikmalar va ishqoriy metallar bilan ionli birikmalar hosil qiladi.