2-Тopshiriq Kartografik proyeksiyalarni aniqlash. Тopshiriq maqsadi

2-Тopshiriq Kartografik proyeksiyalarni aniqlash. Тopshiriq maqsadi

---

---

2-Тopshiriq 

Kartografik proyeksiyalarni aniqlash. 

Тopshiriq maqsadi: keng tarqalgan kartografik proyeksiyalarni o’rganish,
meridianlar va parallellar setkasi bo’yicha ularni aniqlash bo’yicha ko’nikma xosil 
qilish.

Тopshiriqni bajarish: kartografik proyeksiyalar klassifikatsiyasini o’rganib,
meridianlar va parallellar setkasi bo’yicha proyeksiyalarni aniqlashni o’rganib,
1-jadval to’ldirilsin.

Тopshiriqlar variantlari o’qituvchi tomonidan beriladi.
Kart

a №
Hududnin

g
kartadagi 
tasviri
Karta

ramkasining

shakli

Meridian

va paral- 
lellar
qanday

tasvirlang

an

Тo’g’ri
meridianl

ar
bo’yicha 

meridianl

ar oralig’i 
qanday
o’zgaradi 
Proyeksiy
a-

larning
qo’shimc

ha
belgilari 
Proyeksiy
a-

ning
yordamch

i
shakli

bo’yicha

ko’rinishi
.
Proyeksiy

a-ning
nomi.

132-
133

O’zbekist

on

to’g’riburcha

kli

Meridianl

ar –to’g’ri 
chiziqlar,
paralellar-
konsentri
k
chiziqlar. 

- 

Ekvator
va

qutb
karta

ramkasig
a
kirmaydi

Konusli
Тeng

oraliqli
konusli

normal
proyeksiy

a.

Тopshiriqni bajarish uchun ko’rsatma 
1.

1-jadvalni chizish va to’ldirish.

2.

Proyeksiyalarni aniqlash uchun quyidagilarni bilish kerak:

a) kartada qaysi hudud ko’rsatilgan (dunyo kartasi, yarim sharlar kartasi, 
materiklar, ularning qismlari, davlatlar, O’zbekiston, viloyatlar va x/z)
b) karta ramkasining shakli (dumaloq, to’rtburchak, ellipsoid) 
v) meridianlar qanday chiziqlarda ko’rsatilgan (to’g’ri, egri, aylana,
konsentrik yoylar yoki bo’yicha aylana) 
g) to’g’ri (o’rta) meridianlar bo’yicha o’tgan parallellar oralig’i qanday
o’zgaradi- o’lchovlar faqat dunyo kartalarida bajariladi. (o’zgarmaydi, qisman 
o’zgaradi, bir necha marotaba kattalashadi va kichiklashadi)

---

---

d) proyeksiyaning qanday qo’shimcha belgilari kartada tasvirlangan (ekvator-

to’g’ri yoki egri, tasvirlanmagan, qutb tasvirlanmagan, nuqta bilan ko’rsatilgan) 
ye)
yordamchi geometrik shakl xarakteri bo’yicha proyeksiyani 

klassifikatsiyasi berilsin.(azimutli, silindrli, konusli, ularning turlari)

j) asosiy klassifikatsiyalar bo’yicha proyeksiyaning to’liq nomi (kartografik 
to’rlar mo’ljali bo’yicha, yordamchi shakllarni xarakteri bo’yicha, xatolik xarakteri
bo’yicha) va proyeksiyani ishlab chiqqan avtor familiyasi hamda korxona nomi 
berilsin.
Jadval to’ldirilayotganda kartografik proyeksiyalar tanlashning aloxida
xususiyatlariga axamiyat berish kerak.
Ko’rsatilgan karta uchun proyeksiya tanlashda qator omillar ta’sir qiladi, 
birinchi navbatda kartaning mazmuni va hududlarning fazoviy xususiyatlari.
Avval, kartaning mazmunidan kelib chiqqan xolda, xatolikning xarakteri 
belgilanadi. Azimut va burchaklarni o’lchashda foydalaniladigan kartalarni to’g’ri
burchakli proyeksiyalarda tuzish maqsadga muvofiq. 
Masalan, dengizda kema yo’llarini ko’rsatuvchi kartalar uchun Merkator
silindrik proyeksiyalari qo’llaniladi. Kartada maydonlarni solishtirish yoki o’lchash 
uchun teng kattalikdagi proyeksiyalarga murojaat qilinadi. Burchak va
maydonlarning xatoligi ortib ketishi maqsadga muvofiq bo’lmasa (masalan yarim 
sharlar kartasi) erkin proyeksiyalardan foydalaniladi.
Fazoviy omillarni, boshqacha aytganda kartaga tushiralayotgan hudud 
o’lchamini, shaklini va joylashuvini hisobga olish, tanlangan proyeksiyalar
guruxidan (teng burchakli, teng kattalidagi, erkin) eng kichik xatolikga yoki 
ularning foydali taqsimlanishiga yoki karta uchun muxim bo’lgan proyeksiya
topishga imkon beradi.