4- laboratoriya ishi Gil tashkil etuvchisini aniqlash Qolip gillarini va bog‘lovchilari

4- Laboratoriya ishi
Gil tashkil etuvchisini aniqlash
Qolip gillarini va bog‘lovchilari
Quymakorlikda qoliplash uchun qolip gillari bilan tanishib chiqish hamda ularni bog‘lovchi moddalarinng turlarini aniqlash.
Quymakorlik qoliplash gillari deganda yupqa dispers donachalardan iborat (o‘lchami 22 mkm kam) suvli alyumoslikatlari deb tushunalada va ular bog‘lovchi, termoximik xususiyatga ega va uni bog‘lovchi sifatida ishlatib puxta, quymaga yopishmaydigan qolip aralashmasi tayorlash mumkin. Qolip qumlari kaolinit, montmorillonit va muskovitdan iborat.
Kaolinit (Al₂O₃2SiO₂2H₂O) kaolin gillarini asosiy minerali. Kaolinit oq rangli suvli alyumosilikat, uni qattiqligi 2...2,5 mm muvofiq, zichligi 2,58...2,60 g/sm³, suyuqlanish darajasi 1750...1790⁰C. Kaolinit 100-140⁰C qizdirilsa gigroskopik va 350-580⁰C konstruksion namligi ketadi va meta kaolinitga o‘tadi (Al₂O₃2SiO₂), bunda gil bog‘lovchi xususiyatini yo‘qotadi. Bu jarayon “gilni liamotizatsiyasi” deb nomlangan 900-1050⁰C darajada metakaolinit amorf komponetlarga ajraladi Al₂O₃va SiO₂; 1200-1280⁰C orasida 3Al₂O₃2SiO₂ (mullit) hosil bo‘ladi. Bu komponent bog‘lovchi xususiyatiga ega emas va ko‘proq o‘tgachidamli material.
Montimorillonit (Al₂O₃4SiO₂nH₂OmH₂O) bentonit gillarini asosiy minerali hisoblanadi (suyuqlanish darajasi 1250...1300⁰C).
Montmorillonit mineralini kimyoviy tarkibi o‘zgarib turadi. Montmorillonit yumshoq material va ko‘k, yashil, pushti ranglarga egadir. Montmorillonit 100⁰C qizdirilsa undan 18% suv ajraladi, 500-700⁰C daraja orasida konstruksion namligini va suvda bo‘rtish xususiyatini yuqotadi. 730...850⁰C darajada uni kristallik panjarasi buziladi va montmorillonit amorf materialga aylanadi.
Muskovit (K₂O3Al₂O₃6SiO₂2H₂O)–gidroslyudalar qatoriga kiradi. Gidroslyuda gillari aslida slyudani kaolinitga parchalanish materialidir. Muskovitni kristallik panjarasi montmorillonit reshyotkasiga uxshaydi, farqlanishi, bu suvni molekulalari urniga paketlari orasida kaliy ionlari joylashgan.