65 Obez Çocuklarda Serum B12 Vitamini Seviyelerinin Normal Populasyon



Yüklə 72,14 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix05.03.2017
ölçüsü72,14 Kb.
#10188

65

Obez Çocuklarda Serum B12 Vitamini Seviyelerinin Normal Populasyon 

İle Karşılaştırılması

Comparison of Serum B12 Levels of Obese and Non-Obese Children

ABSTRACT


Aim:  Comparison  of  serum  B12 levels of  adolescent,  obese  and  non-obese  children  was 

aimed in this study.

Methods:   One  hundred   and  sixty-nine  obese  children  attending  to   İstanbul  Medeniyet 

University Pediatric Nutrition and Metabolism  Clinic who were at the age of  6 to 17 and did not 

have  a  chronic  disease  were  included  in  the  study.  Control group consisted  of  114 non-obese 

children at the same age,  living in the same region  of  the  city and who did not  have  a chronic 

disease. Serum B12 levels were compared between the two groups.

Results:  Serum  B12  levels  of  obese  children  are  found  to  be  significantly  higher  than 

non-obese children.

Conclusion: In obese children’s group, B12 levels are higher than nonobese children’s group. 

This  means  that  children living  in our  region  have  low  dietary B12 intake  and  obese  children 

consume more B12 vitamin along with increased food intake.

 Keywords: Obesity, B12, cobalamin 

ÖZET


Amaç:  Bu  çalışmada  6-17  yaş  aralığındaki  obez  çocuklar  ile,  obez  olmayan  çocuklar 

arasındaki B12 vitamini seviyelerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. 

Yöntemler:  İstanbul  Medeniyet  Üniversitesi  Göztepe  Eğitim  Araştırma  Hastanesi  Çocuk 

Sağlığı ve Hastalıkları, Beslenme ve Metabolizma Polikliniği’ne obezite sebebiyle başvuran, 6-17 

yaş  aralığında  olan,  yapılan  araştırmamızda  obezite  haricinde  kronik  bir  rahatsızlık  tespit 

edilmeyen  ve  serum  B12  seviyesi  bakılmış  169  çocuk  çalışmaya  alındı.  Sonrasında  İstanbul 

Medeniyet  Üniversitesi  Göztepe  Eğitim  Araştırma  Hastanesi  Çocuk  Sağlığı  ve  Hastalıkları 

Polikliniklerine  başvurmuş,  serum  B12  vitamini  seviyeleri  bakılmış,  aynı  çağdaki  kronik 

rahatsızlığı  olmayan,  aynı  bölgede  yaşayan  114  çocuk  kontrol  grubu  olarak  alındı.  Gruplar 

arasında serum B12 seviyeleri kıyaslandı.

Bulgular:  Obez  çocuklarda  bakılan serum  B12 vitamini  seviyeleri,  kontrol  grubundakilere 

göre daha yüksek bulunmuştur.

Sonuç:  Obez  grubundakilerin  B12  seviyeleri  kontrol  grubuna  kıyasla  daha  yüksek 

bulunmuştur.  Bu durum  bölgemizde  yaşayan çocuklarda  B12 eksikliğinin alım  eksikliğine bağlı 

olduğunu,  obez  çocukların  tükettikleri  fazla  gıdalarla  beraber  B12  vitamini  de  aldıklarını 

düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler: Obezite, B12, kobalamin

AUTHORS / 

YAZARLAR

Önder Sezer

Aile Hekimliği, 

Kastamonu Abana 

Devlet Hastanesi



Müferet Ergüven 

Çocuk Sağlığı ve 

Hastalıkları Kliniği, 

İstanbul  Medeniyet 

Üniversitesi Göztepe 

Eğitim ve Araştırma 

Hastanesi, İstanbul

Işıl Özer

Çocuk Sağlığı ve 

Hastalıkları Kliniği, 

İstanbul  Medeniyet 

Üniversitesi Göztepe 

Eğitim ve Araştırma 

Hastanesi, İstanbul

Zuhal A. Sağlam

Aile Hekimliği Kliniği, 

İstanbul  Medeniyet 

Üniversitesi Göztepe 

Eğitim ve Araştırma 

Hastanesi, İstanbul

ORIGINAL RESEARCH / ORİJİNAL ARAŞTIRMA 

2013


Giriş

Tüm  dünyada  obezitenin  görülme  sıklığı  giderek  artmaktadır.  Dünya  Sağlık 

Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünyada 400 milyonun üzerinde obez ve 1,6 milyardan 

fazla  kilolu  birey bulunmaktadır.  2015 yılında  bu  rakamın  700 milyona  2,3  milyar 

olabileceği öngörülmektedir (1).

Çağımızın  hastalığı  olarak,  diğer  hastalıklar  üzerindeki  etkileri  ve  tetikleyici 

özellikleri de düşünüldüğünde, obezitenin tüm sağlık problemlerinin yarıya yakını ile 

ilişkili  olduğu  söylenebilir. Sağlıksız  beslenme ve  fiziksel aktivite azlığı  göz  önüne 



66

 

alındığında,  obezite  tütün  kullanımına  bağlı 



ölümlerden sonra, önlenebilir ölümlerin en sık ikinci 

sebebidir (2,3). Bu sebepledir ki, uzun ve sağlıklı bir 

yaşam için, obezitenin önlenmesinde koruyucu sağlık 

hizmetleri yaklaşımı büyük bir önem taşımaktadır.

Ülkemizde  de  Sağlık  Bakanlığı  tarafından  2020 

yılına  kadar    40  yaş  ve  üzeri  nüfusta  obezite 

prevalansının %10 azaltılması hedeflenmiştir (4). Bu 

sebeple  2010 yılında “Türkiye  Obezite ile Mücadele 

ve Kontrol  Programı”  yayınlanmıştır.  Bu  programda 

çocukluk ve adolesan döneminde başlayan obezitenin 

tehlikelerine yer verilmiş, gerekli önlemlerin alınması 

önerilmiştir.  Bu  sebeple  kalori  ve  yağdan  zengin 

beslenme alışkanlığının azaltılması;  ek olarak yoğun 

çalışma saatleri ile beraber azalan fiziksel aktivitenin 

arttırılması hedeflenmektedir.

Aileleri  tarafından  obezite  bilinci  ile 

polikliniğimize  getirilen  çocuklarda  dikkatimizi 

çeken  noktalardan  biri  serum  B12  vitamin 

seviyelerindeki  düşüklük  oldu.  DNA  sentezini 

ilgilendiren  kimyasal  reaksiyonlarda  önemli  bir 

koenzim rolü üstlenen B12 vitamini özellikle normal 

hematopoezin  idamesi  ve  sinir  sisteminin 

devamlılığının  sağlanması  için  çok  gereklidir  (5). 

Aynı  zamanda  bütün  vücut  hücreleri  için  esaslı  bir 

besin  maddesidir.  Bu  vitaminin  eksikliğinde 

dokuların  büyümesi  genel  olarak  ağır  bir  şekilde 

deprese olur. Bu, B12 vitamininin DNA sentezi  için 

gerekli  olmasından  kaynaklanır.  Bu  vitaminin 

eksikliği  nükleusun  olgunlaşmasını  duraklatarak 

bölünmenin  geri  kalmasına  yol  açar  (14).  Özellikle 

büyüme ve  gelişmenin  çok önemli  olduğu  çocukluk 

ve  adolesan  dönemdeki  B12  eksikliği  hem  bu 

yaşlarda,  hem  de  erişkin  dönemlerde,  anemi  başta 

olmak  üzere  ciddi  sıkıntılara  yol  açabilir.  B12 

eksikliği  olan  çocuklar;  çoğunlukla  güçsüzlük, 

yorgunluk, büyümede yetersizlik veya irritabilite gibi 

nonspesifik  semptomlara  sahiptirler.  Diğer  sık 

görülen bulgular ise solukluk, glossit, kusma, diare ve 

ikterdir.  Nörolojik  bulgular  ise  parestezi,  duysal 

defisitler,  hipotoni,  nöbetler,  gelişimsel  gerilik  ve 

nöropsikiatrik değişiklikler olabilir.

Bu  kapsamda  obezitenin  serum  B12  vitamini 

seviyeleri ile bir ilişkisinin olup olmadığını saptamak 

istedik.


Gereç ve Yöntem

Çalışmamızda  İstanbul  Medeniyet   Üniversitesi 

Göztepe  Eğitim  ve  Araştırma  Hastanesi  Çocuk 

Sağlığı  ve  Hastalıkları  Kliniği  Beslenme  ve 

Metabolizma  Bölümü’ne  başvuran  ve  yaptığımız 

ölçümlere  göre  obezite  saptanan  çocuklar  ile  Genel 

Pediatri  Poliklinikleri’ne  başvuran  ve  obezite 

saptanmayan  çocukların  serum  B12  vitamini 

seviyeleri karşılaştırıldı.

İstanbul  Medeniyet Üniversitesi  Göztepe  Eğitim 

ve Araştırma Hastanesi 09.08.2011 tarihli, Karar no: 

14/C  ile  izin  alınarak  çalışmaya  başlandı.  Çalışma 

olgu  grubuna  Şubat 2010  ile  Ağustos  2011  tarihleri 

arasında  hastanemiz  Çocuk  Beslenme  ve 

Metabolizma  polikliniğine  başvuran  hastalar  alındı. 

Kontrol  grubu  için  Ağustos  2011  ile  Ekim  2011 

tarihlerinde  pediatri  polikliniğine  başvuran  hastalar 

seçildi.


DSÖ, 2006 yılında 0-5 yaş çocuklar için büyüme 

standartlarını,  2007  yılında  5-19  yaş  çocuk  ve 

adolesanlarda  büyüme  referans  değerlerini 

yayınlamıştır  (11,12).  Aynı  tablolar  T.C.  Sağlık 

Bakanlığı’ nın  2010  yılında  yayınladığı  Obezite  ile 

Mücadele ve Kontrol Programı’nda da kullanılmıştır. 

Yaptığımız  çalışmada  bu  tablolardaki  değerler 

referans olarak alındı.

İstanbul  Medeniyet Üniversitesi  Göztepe  Eğitim 

ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 

Kliniği  Beslenme  ve  Metabolizma  Bölümü’ne 

başvuran  hastaların  ölçülmüş  boyları  ve  kiloları 

alınarak  beden  kitle  indeksi  (BKİ)  değerleri 

hesaplandı.  BKİ  ölçümünde  ağırlık/boy

2

  (kg/m


2

formülü  kullanıldı.  Altı  yaşında  çocukların  okula 



başlaması  ve  beslenme  alışkanlıklarının  değişmesi; 

12  yaşında  ise  genel  olarak  adölesan  çağa  giriş  ve 

gereksinimin artması sebebiyle  gruplarımız yaşlarına 

göre  6-11  ve  12-17  yaş  aralıklarında  olmak  üzere 

ayrıldı.  DSÖ’nün  yukarıda  belirtilen  tablolarından 

muayene  günündeki  BKİ’lerinin  aynı  günkü  yaşa 

göre  persantil  eğrileri  bulundu.  Obezite  durumu  ≧2 

SD veya 97’inci persentil  üzeri  olarak belirlendi. Bu 

değerlere  uyan  hastalarda  bakılmış  olan  pg/mL 

cinsinden  serum  B12  vitamini  seviyeleri  alındı.  Bu 

değerler  yaş  gruplarına  göre  ayrıldı.  Serum  B12 

seviyeleri  100  pg/mL’nin  altı,  100-200  pg/mL’  nin 

arası ve 200 pg/mL’nin üzeri olarak ayrıldı.

Sezer O ve ark. Obez Çocuklarda Serum B12 Vitamini Seviyelerinin Normal Populasyon ile Karşılaştırılması


67

Kontrol  grubu  için  ise  İstanbul  Medeniyet 

Üniversitesi  Göztepe  Eğitim ve Araştırma  Hastanesi 

Çocuk Sağlığı  ve Hastalıkları  Kliniği  Genel Pediatri 

Poliklinikleri’ne  rutin  muayene  sebebiyle  başvuran, 

boy  ve  kilosu  ölçülerek  BKİ  değerleri  hesaplanan, 

DSÖ  tablolarına  göre  obezite  veya  herhangi  bir 

kronik  rahatsızlık  saptanmayan, serum B12 vitamini 

seviyeleri  ölçülmüş  çocukların  pg/mL  cinsinden 

değerleri  alındı.  Bu  değerler  yaş  gruplarına  göre 

ayrıldı.  Serum  B12  seviyeleri  100  pg/mL’nin  altı, 

100-200  pg/mL’  nin  arası  ve  200  pg/mL’nin  üzeri 

olarak ayrıldı.

Elde  edilen  obez  ve  kontrol  grubu  cinsiyetleri, 

yaşları ve serum B12 seviyeleri kıyaslandı.

Çalışmada  elde  edilen  bulgular  değerlen-

dirilirken, istatistiksel analizler için SPSS  (Statistical 

Package  for  Social  Sciences)  for  Windows  16.0 

programı  kullanıldı.  Çalışma  verileri  değerlen-

dirilirken tanımlayıcı istatistiksel metotlar (Ortalama, 

Standart sapma, Frekans, Yüzde) kullanıldı. 

Niceliksel  verilerin  karşılaştırılmasında, 

parametrelerin  gruplar  arası  karşılaştırmalarında 

bağımsız  örneklemler  için  t-testi  ve  ki-kare  

kullanıldı.

Sonuçlar  %95’lik  güven  aralığında,  anlamlılık 

p<0,05 düzeyinde değerlendirildi.

Bulgular

Çalışmaya  katılan  169  obez  çocuğun  101’i  kız 

(%59,8),  68’i  erkektir  (%40,2).  Kontrol  grubu  için 

seçilen  114  çocuğun  ise  68’i  kız  (%59,6),  46’sı 

erkektir (%40,4).

Çalışmaya katılan hastaların B12 düzeyleri 0-100 

pg/mL  arası  “ciddi  eksiklik”,  200  pg/mL  altı 

“eksiklik”,  200  pg/mL  “istenilen  minimal  değer” 

olarak  değerlendirildiği  için  bu  değerin  üzeri 

“normal”  olarak  sınıflanmış  (13)  ;  obez  ve  kontrol 

grubu  eksikliklerinin  istatiksel  olarak  anlamlı  olup 

olmadığı  araştırılmıştır.  Obezite  grubundaki 

çocukların  B12  ortalaması  246,45‘dir  (±103,54). 

Kontrol  grubunun  B12  ortalaması  ise  182,26  dır 

(±85,25)  (Şekil  1).  Bu  iki  grubun  B12  değerleri 

karşılaştırılmış  ve  ortalamalar  arasındaki  fark 

istatistiksel  olarak  anlamlı  bulunmuştur  (p<0,05). 

Buna  göre  kontrol  grubunda  B12  eksikliğine  obez 

gruba göre daha çok rastlanıldığı söylenebilir.

Şekil 1. Katılımcıların ortalama serum B12 düzeyleri 

Obez gruptaki 169 çocuğun 61’inde (%36) serum 

B12 seviyesi  200 pg/ml altında (4’ü  100’ün altında), 

108’inde  (%64)  200  pg/ml’nin  üzerinde  tespit 

edilmiştir. Kontrol  grubundaki  114 çocuğun  78’inde 

(%68)  200  pg/ml’nin  altında  (10’unda  100’ün 

altında),  36’sında  (%32)  200  pg/ml’nin  üzerinde 

tespit  edilmiştir  (Şekil  2).  Hem  olgu,  hem  kontrol 

grubunda  100  pg/ml  değerlerinin  altında  tespit 

edilenler 12-17 yaş grubu içindeki çocuklardı.



Şekil 2. Katılımcıların yaşa göre serum B12 değerleri

Tartışma

Dünya  Sağlık  Örgütü  (DSÖ)  verilerine  göre 

dünyada  400  milyonun  üzerinde  obez  ve  1,6 

milyardan  fazla  kilolu  birey  bulunmaktadır.  2015 

yılında  bu  rakamın  700  milyona  2,3  milyar 

olabileceği öngörülmektedir (1).

En önemli obezite problemlerinden olan sağlıksız 

beslenme ve fiziksel aktivite azlığı, Amerika Birleşik 

Devletleri’nde  tütün  kullanımına  bağlı  ölümlerden 

sonra,  önlenebilir  ölümlerin  en  sık  ikinci  sebebidir 

(2,3).  Uzun  ve  sağlıklı  bir  yaşam  için,  obezitenin 

önlenmesinde  koruyucu  sağlık  hizmetleri  yaklaşımı 

büyük  bir  önem  taşımaktadır.  Bu  sebeple  tüm 

Euras J Fam Med 2013; 2(2):65-69


68

 

dünyada  DSÖ önderliğinde  obeziteye karşı  ciddi  bir 



mücadele başlatılmıştır.

Pek çok uluslararası kuruluş obezite ile mücadele 

önlem  programları  geliştirmektedir.  Bu  programlar 

doğrultusunda  ülkeler  kendi  eylem  planlarını 

geliştirerek bireylere ulaşmaktadırlar. DSÖ tarafından 

yayınlanan  “Küresel  Beslenme,  Fiziksel Aktivite  ve 

Sağlık  Stratejisi”nin  geliştirilmesi,  “İkinci  Avrupa 

Beslenme  Eylem  Planı”nda  özellikle  çocukluk  ve 

adolesan  dönemi  obezitesi  ile  mücadeleye  yer 

verilmesi,  Avrupa  Komisyonu  tarafından Avrupa’da 

beslenme,  fazla  kiloluluk  ve  obezite  ile  ilişkili 

hastalıklar  konusunda  stratejiyi  de  içeren  “Beyaz 

Döküman”ın  hazırlanması,  Avrupa  Birliği 

“Beslenme,  Fiziksel  Aktivite  ve  Sağlık  Platformu” 

nun  oluşturulması  bu  girişimlere  örnek  olarak 

verilebilir (11-14).

Ülkemizde  de  Sağlık  Bakanlığı  tarafından 

yayınlanan  “Sağlık  21  Herkes  İçin  Sağlık” 

programında  obezitenin pek çok kronik hastalık için 

önemli  bir  risk  faktörü  olduğu  belirtilmiş  ve  2020 

yılına  kadar  40  yaş  ve  üzeri  nüfusta  obezite 

prevalansının  %10  azaltılması  hedeflenmiştir  (4). 

Mücadele  kapsamında 2010 yılında Sağlık Bakanlığı 

Obezite  ile  Mücadele  ve  Kontrol  Programı 

yayınlanmıştır (14). Programda özellikle çocukluk ve 

adolesan  dönemde  başlayan  obezitenin  yetişkin 

hayatta da devam ettiği ve ciddi sağlık problemlerine 

yol açabileceği belirtilmiştir.

Obezite  ile  mücadele  sadece  bir  kilo  alma  ve 

verme  sorunu  değildir.  Kişi  bütün  olarak  ele 

alınmalıdır.  Bu  problemin  yol  açtığı  fiziksel 

sorunların yanı sıra, sosyal hayatta da kişiyi sıkıntıya 

düşürebilecek  etkileri  mevcuttur.  Özellikle  okul 

çağında  başlayan  obezite  problemi  sonucunda,  okul 

çağı  çocukları sosyal ve  psikolojik travmalara maruz 

kalabilmekte,  bunun  sonucunda  toplumdan  ve 

arkadaşlarından  kopabilmekte,  bu  da  ileriki 

hayatlarında  toplum  için  çok  önemli  olabilecek 

bireylerin  ortaya  çıkabilmesini  engellemektedir.  Bu 

ve  bunun  gibi  pek  çok  sebepten  ötürü  obezite  ile 

mücadele,  ülkelerin  önem  verdiği  sorunların  ilk 

sıralarına yerleşmiştir.

Polikliniğimizde obez hastalarımızla ilgilenirken, 

serum  B12  seviyelerinin  yüksek  oranda  eksiklik 

gösterdiğini farkettik ve bu konuyu araştırmaya karar 

verdik.  Kontrol  grubu  oluşturmak  için  hastanemiz 

bünyesinde bakılmış  olan,  obez grubumuz ile benzer 

özellikleri  taşıyan,  ancak obez  olmayan,  serum B12 

seviyesine bakılmış 6-17 yaş  grubu  çocukları  seçtik. 

Tüm  grupları  6-11  ve  12-17  yaş  olarak  gruplara 

ayırdık. 

Eksiklik için 200 pg/mL,  ciddi  eksiklik için 100 

pg/mL değerini  sınır  aldık (13). Obez  gruplarımızda 

serum  B12  seviyelerinin  anlamlı  düşük  olduğunu 

gördük.  Kontrol  gruplarımızda  serum  B12  vitamini 

seviyelerinin daha da düşük olduğu ortaya çıktı.

Gelişmekte  olan  ülkelerde  obezitenin  en  sık 

sebebi fazla, karbonhidrat ağırlıklı ve dengesiz besin 

alımıdır.  Ülkemizde de  pahalı  olmaları  nedeniyle  et, 

süt, yumurta gibi B12 vitamininden zengin hayvansal 

gıdaların alımı giderek azalmaktadır. Bunların yerini 

ekmek,  pilav,  makarna  gibi  karbonhidrattan  zengin 

g ı d a l a r  a l m a k t a d ı r.  H ı z l ı  y e m e k  k ü l t ü r ü 

özendirilmekte;  protein,  yağ,  karbonhidrat  oranı  ve 

toplam  kalorisi  doğru  dengelenmiş  yemeklerin 

yapımı  ve  tüketimi  azalmaktadır.  Toplumun  tüm 

yaşlardaki  bireyleri  gibi  çocuklar da  B12’ den  fakir 

b e s l e n m e k t e ,  h a y v a n s a l  g ı d a  t ü k e t i m l e r i 

azalmaktadır. 

Obez  çocukların  diğer  çocuklara  göre  daha 

yüksek  serum  B12  seviyelerine  sahip  olmasının 

nedeni  olarak,  besin  tüketimlerindeki  artmayla 

beraber  B12  alımlarındaki  görece  fazlalık 

düşünülebilir.

Toplumumuzda  obez  çocuklarda  olduğu  gibi 

normal  çocuklarda  da  serum  B12  seviyelerinin 

kontrol  edilmesi,  gerektiği  taktirde  tedavi  verilerek 

iyi  bir  gelişim  sağlanması,  doğru  besinlerin  doğru 

miktarlarda  tüketiminin  sağlanması  önem 

taşımaktadır. . 



Sezer O ve ark. Obez Çocuklarda Serum B12 Vitamini Seviyelerinin Normal Populasyon ile Karşılaştırılması

69

Euras J Fam Med 2013; 2(2):65-69

References

 

1. Akbulut G, Özmen M ve 

Besler T. Çağın Hastalığı 

Obezite, TÜBİTAK Bilim ve 

Teknik Dergisi Mart 2007;Ek 

s.2-15.


2. Mokdad A.H., Marks J.S., 

Stroup D.F. and Gerberding 

J.L. Actual Causes of Death 

in the United States, 2000. 

JAMA 2004;291(10): 

1238-45.


3. Chopra M and Darntonhill L. 

Tobacco and obesity 

epidemics:not so different 

after all? BMJ 

2004;328:1558-60.

4. Sağlık 21 Herkese Sağlık, 

Türkiye'nin Hedef ve 

Stratejileri, Sağlık Bakanlığı 

Yayını, Ankara, 2001.

5. Soysal T. Anemiler, 

Cerrahpaşa Tıp Fak. Sürekli 

Tıp Eğitimi Etkinlikleri, 

Anemiler Sempozyumu, 

2001: 33-47

6. Guyton A. Tıbbi Fizyoloji, 

çev. Gökhan N, Çavuşoğlu H. 

Cilt 1,3. Baskı,  İstanbul, 

Nobel, 1989, 59-71

7. World Health Organization. 

The Child Growth Standards 

2006. http://www.who.int/ 

childgrowth/standards/bmi_f

orage/en/index.html 

adresinden 17.08.2008 

tarihinde erişilmiştir.

8. World Health Organization. 

Growth Reference Data for 

5-19 years. WHO Reference 

2007. http://www.who.int/ 

growthref/who2007_bmi_for

_age/en/index.html 

adresinden 17.08.2008 

tarihinde erişilmiştir.

9. Habermann T. Ghosh A. 

Mayo Clinic Internal 

Medicine: Concise Textbook  

Turkish Edition 2009; 

s:349-50.

10. WHO. Global Strategy On 

Diet, Physical Activity and 

Health. Geneva, WHO, 2003.

11. The Second WHO European 

Action Plan For Food and 

Nutrition Policy 2007-2012, 

http://www.euro.who.int 

adresinden 19.02.2008 

tarihinde erişilmiştir.

12. White Paper: A Strategy for 

Europe on Nutrition, 

Overweight and Obesity 

related health issues

http://ec.europa.eu/health/ph_

determinants/life_style/nutriti

on/keydocs_nutrition_en.htm 

19.02.2008 tarihinde 

erişilmiştir.

13. EU Platform for Action on 

Diet, Physical Activity and 

Health http://ec.europa.eu/ 

health/ph_determinants/life_s

tyle/nutrition/platform/platfor

m_en.htm adresinden 

19.02.2008 tarihinde 

erişilmiştir.

14. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel 

Sağlık Hizmetleri Genel 

Müdürlüğü, Türkiye Obezite 

(Şişmanlık) ile Mücadele ve 

Kontrol Programı 

(2010-2014), Ankara, 2010.



Corresponding Author / İletişim için

Uzm. Dr. Önder Sezer

Aile Hekimliği Kliniği

Adres: Abana Devlet Hastanesi 

           Abana/Kastamonu

E-posta: ondersezerdr@gmail.com



Yüklə 72,14 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin