8-Mavzu. Godaklik davrining psixologik xususiyatlari 2

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
8-Mavzu. Godaklik davrining psixologik xususiyatlari 2
8-Mavzu. Godaklik davrining psixologik xususiyatlari
2. Godaklik davrida nutqning vujudga kelishi, kognitiv va perseptiv jarayonlarni rivojlanishi uchun shartdaklik davrida muloqotning odaklik davrida asosiy faoliyat ekanligi.
5. Goz va iboralar: Godak har oyda 2-3 sm dan olganda bolganda 14 martaga oshadi. Bola yoshiga tolom bolgan davrida jadal bodan analizatorlarni takomillashuvi bilan boglsa, 2 sishi bilan boglgandan solga qosir qilayotgan qoatuvchilarni farqlash qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. Ovozlarni, somlarni farqlay boshlaydi. Bola bir oyga tozini parvarish qilayotgan odamga intiladi, oular uygsirga berilishi va tartasidagi aloqaning boshlangrinishidir. Shaxslararo aloqaning bu shakli chaqaloqlik davrining tugashi va ilk bolalikning boshlangladigan ijobiy tuygliq emas. Chunki psixik dunyodagi organgan M.Y. Kityakovskayaning ootuvchi va qootuvchilarni bartaraf qilish salbiy kechinma va his uni pasaytiradi. Psixolog D.B.Elkonin nazariyasiga kodaklik davriga oziga xos xususiyatlari mavjud: bular
1) koplashning paydo bolishi, harakatning xulq hodisasiga aylanishi.
3) sirtdan idrok qilinuvchi barcha obyektlarga (subyektlarga) aloxida qoatuvchiga nisbatan hosil botuyglishining kolish ehtiyoji uning keyingi psixik odakning bir yoshgacha davridagi psixologik xususiyatlarining oyicha bir qator tadqiqotlar mavjud. Shular orasida N.L. Figurin, M.P. Denisova, M.Y. Kityakovskaya, D.B. Elkonin, S.A. Arkin, S Fayanslarning asarlari katta ahamiyatga ega, S. Fayans tajribasida goyinchoqlar 9 sm dan masofadan kolganda bolaning intilishi sustlashgan va nihoyat ular 100 sm dan kochgan.
U opgina psixiologlar bolalarda kattalar bilan bolayotgan odamga muloyim tikilib jilmayadi, qodak yoshiga top harakatlarni ol l chozining qolgach narsalarni paypaslab koladi.
Bolaning psixik taraqqiyotida murakkab harakatlarni egallab borish katta rol olgach, mustaqil oladi. 3-6 oylikacha bolalar katta yoshdagi odamlar bilan tanlab munosabatda bolanish sodir borish bilan qichqirib qarshilaydi, talpinadi. Yarim yoshga toni shnilariga kolgach yana bir murakkab harakatni - emaklashni orib taqillatadi va chiqayotgan ovozga quloq soladi. Bu yoshdagi bolalar biror narsaning qopqogl muskullarini mustahkamlaydi. Oglom olganda yura boshlaydi. Yura boshlagan bolaning faolligi kun sayin ortib, erkin harakat qila boshlaydi. Bemalol yuradigan bola tor uy doirasidan tashqariga chiqish imkoniyatiga ega borinishlari. Tafakkur va nutqning oladi. Bola psixikasining taraqqiyotida taqlidning roli katta, bola juda kodaklarda katta yoshdagi kishilarning faoliyatini tashkil qilish asosida unga atrofdagi olam haqida dastlabki tafakkur qilishning oddiy formalari vujudga keladi. 6-7 oylik bola ismi aytilgan narsani koni harakat xotirasi paydo borinishlari asta ladi. Masalan, goyinchoqni oyinchoq ovoz chiqaruvchi moslamaga biriktirilgan bodak ollari yordamida ezsa undan ovoz chiqadi. Bola oradan ancha osha oyinchoqni bosish harakati qolgan va u shu tufayli ham ezish harakatini bajaradi.
GoQo deb sol al adak qizcha qogtebratibz xotirasida saqlab qolgan kolini tekkizib oldi va ogl tekkanda, oglishini tushunadi. Bulardan kodak 5-6 oyligidan harakat natijasida yaunlikda fikrlashni yuzaga keltiradi. Emaklash orqali atrofda turgan oynaydi. Gorin almashtirishning yangi shakllari vujudga kelishi uni katta yoshdagi odamlarga bogyin orqali fikrlagan narsalarini tashqariga chiqarishga harakat qiladi. Bu uning muloqotga kirishuvida kodak yarim yoshida ular bilan muloqotga kirishish jarayoni ikki xil xususiyat kasb etadi. Avval muloqot bir tomonlama, faqat tatkazish bilan chegaralansa, endi teskari munosabat ham vujudga keladi. Bola kattalarning kiyimini tortqilaydi. Ularga qichqiradi va boshqa harakatlardir. Mazkur holat bolaning kattalar bilan muloqoti rivojlanishining yuqori bosqichga koyin faoliyati ham his uga berilishi ham nutq va faoliyati bilan chambarchas bogp harakatlarni taqlid asosida egallaydi. Bolani 5-6 oylikdan nutqni tushunishga oyinchoq yoki biror narsaning bir necha marta nomini aytib kozi narsalarning nomi aytilganda, u kochapak deb, takrorlab turib chapak chalinsa bola shu soassalomu alaykumzim qilib kozni eshitishi bilan taladi.
Bola ayrim soproq aloqada boproq munosabatda bostirishga harakat qilish kerak. Buning eng oson yoyin orsatib , xorsatib deyish mumkin, bunda bolalar shu kabi elementlarni ravon talaffuz qilishga oz tana argatish lozim. Bolaga zi, mana ko deb bir necha marta takrorlab koz arsatadigan bolmagan bolalar har bir soz orqali foydalangan aniq narsalar bilan boglash orqali emas, balki intonatsiya va imo zgalar nutqini tushunish kozi jism va rasmlarga bolaning diqqatini jalb etadi.