Aldegid va ketonlarning tabiatda uchrashi, Gomologik qator. Tuzilishi va nomlanishi

Mavzu:Aldegidlar va Ketonlar
Reja:

1. 
   Aldegid va ketonlarning tabiatda uchrashi,
   
2. 
   Gomologik qator.
   
3. 
   Tuzilishi va nomlanishi,
   
4. 
   Olinish usullari.Elektron tuzilishi
   
5. 
   Fizik kimyoviy – xossalari, izomeriyasi.
   

ASOSIY VAZIFA
1.Spirtlardan farqi:
2.Ularni olish usullari va olish xossalari
3.Ularni xalq xo’jaligida ayniqsa qishloq xo’jaligida ishlatiladigan xosilalarini
ro’lini tushuntirish.
Tayanch iboralar: Karbonil guruh, aldegid, keton. Gidlolizlash va gidratlanish reaksiyalari. Oksim, gidrazon va kumush ko’zgu reaksiyalari. Kucherov reaksiyasi.
Tarkibida karbonil gruppa C= O tutgan birikmalar oksobirikmalar deyiladi. Oksobirikmalar sinfiga aldegid va ketonlar kiradi.


O
Ulevodorod molekulasidan bir yoki bir necha vodorodni - C gruppaga H
almashinishidan xosil bo’lgan birikmalarga aldegidlar deyiladi (chumoli aldegid bundan mustasno). Aldegidlarning umumiy formulasi:
O
R – C
H
Ikkita uglevodorod radikali bilan boglangan, o’zida karbonil gruppa saqlagan birikmalarga ketonlar deyiladi.
R -C - R

O

Aldegid va ketonlar ochiq zanjirli alifatik, xalqali (siklik) yoki aromatik, to’yingan va to’yinmagan bo’lishi mumkin.

Masalan:
O O
R – C R –C – R -С
Н O Н
O
– С - R – CH = CH – C
O H


NOMENKLATURASI
Aldegid va ketonlarni nomlashda trivial nomenklatura keng qo’llaniladi. Bu nomenklaturaga ko’ra, aldegidlarning nomi ularning oksidlanishdan xosil bo’lgan tegishli karbon kislota nomidagi so’zini aldegidga almashtirish orqali xosil qilinadi.
XUN nomenklaturasiga ko’ra aldegid gruppasini borligi suffiks bilan ko’rsatiladi.
O
H-C chumoli aldegid (formaldegid) metanal
H
O
CH₃-C Sirka aldegid yoki etanal
H
O
CH₃-CH-C 2-metilpropenal
H
CH₃
Oddiy ketonlarning nomlari karbonil gruppa bog’langan radikallar nomiga keton so’zini qo’shish bilan xosil qilinadi.
IYUPAK nomenklaturasiga binoan tegishli to’yingan uglevodorodlar nomiga "on" qo’shimcha qo’shiladi.
Masalan:
CH₃ - CH₂ - C – CH₃ CH₃ -CH - C – CH₂ – CH₃