Arab-fors tilida Masdar-oʻzak soʻzlar turkumi. Harflar-soʻz yasovchi qoʻshimcha

Arab-fors tilida Masdar-oʻzak soʻzlar turkumi. Harflar-soʻz yasovchi qoʻshimcha

Ibodullayev Behruz

s va z undoshlari

s va z undoshlari

s va z undoshlari tishlar orasida hosil bo`luvchi, sirg`aluvchi va shovqinli tovushdir. S undoshi – jarangsiz, z undoshi esa jarangsizdir. Uning talaffuzida til uchini tishlar orasiga joylashtirib, yuqoridagi tishlarga jipslashib tarsin. Shunda til uchi bilan pastki tishlar orasiga hosil bo`lgan kichik tirqishdan bu tovushlar sirg`alib chiqadi. Bunday tovushlar o`zbek tilida yo`q. U ingliz tilidagi th harfi talaffuziga o`xshaydi, masalan (to) thank minnatdorchilik bildirmoq, there u yerda. Izoh: Bunday harflar ishtirok etgan arabcha so`zlar forsiy va turkiy tilllarda ishlatilganda oddiy s va z ga aylanadi. Unlilar Arab tilida unlilar cho`ziq yoki qisqaligiga qarab muhim ahamiyat kasb etadi.

Arab unlilari 6 tadir: 3 ta cho`ziq - ā, i, u, 3 ta qisqa – a, i, u .

“r” - undoshi “R” undoshi til uchining qattiq tanglayga muntazam urilib turishi jarayonida hosil bo`ladi. “R” undoshi talaffuzda o`zidan keyin kelayotgan unliga qarab goh qattiq, goh yumshoq talaffuz etiladi. Masalan, robb xudoyim, rubba ko`p. Biroq “i” bilan birga kelganda yumshoq talaffuz etiladi. Masalan, “ribā” sudxo`rlik.

“r” - undoshi “R” undoshi til uchining qattiq tanglayga muntazam urilib turishi jarayonida hosil bo`ladi. “R” undoshi talaffuzda o`zidan keyin kelayotgan unliga qarab goh qattiq, goh yumshoq talaffuz etiladi. Masalan, robb xudoyim, rubba ko`p. Biroq “i” bilan birga kelganda yumshoq talaffuz etiladi. Masalan, “ribā” sudxo`rlik.

“w “ va “y” – undoshlari “W” – lab-lab, jarangli sirg`aluvchi tovush. Uning talafuzida lablar bir-biriga yaqinlashib oldinga intiladi va dumaloq havo yo`li hosil qilinadi. O`zbek tilida bunday tovush mavjud emas. Bu tovush ingliz tilidagi w ga o`xshaydi. Masalan: war urush. M: waz r vazir,was r yumshoq. “Y” - tovushi o`zbek tilidagi y talaffuziga juda ham o`xshaydi. Masalan: yad qo`lim , yasibu u sakrayapti kabi.