Araștirma yazisi / original article hemodializ Tedavisi Alan Son Dönem Kronik Böbrek
Yüklə 91,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
62 ARAȘTIRMA YAZISI / ORIGINAL ARTICLE Hemodializ Tedavisi Alan Son Dönem Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarında Huzursuz Bacaklar Sendromu Restless Legs Syndrome in End Stage Chronic Renal Failure Patients Receiving Hemodialysis Treatment Mithat Bedir 1 , Ayșe Jini Güneș 2 , Havva Cilan 2 , Özlem Doğan 3 , Emel Oğuz Akarsu 4 , Serkan Özben 5 1 Mardin Devlet Hastanesi, Nöroloji Kliniği, 2 Nefroloji Kliniği, 3 Biyokimya Bölümü, Mardin, 4 Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Nöroloji Kliniği, İstanbul, 5 Kafkas Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, Kars, Türkiye Mithat Bedir, Mardin Devlet Hastanesi Nöroloji Polikliniği, Yenişehir, Mardin, Türkiye, Tel. 0507 2384242 Email. mithatbedir@mynet.com Geliş Tarihi: 05.04.2013 • Kabul Tarihi: 28.06.2013 ABSTRACT
AIM: In this study, we aimed to investigate the frequency of rest- less legs syndrome and the probable relation between demographic characteristics of the patients diagnosed in patients on hemodialysis treatment program for chronic renal failure in Mardin, Turkey. METHODS: In this study, chronic renal failure patients over 18 years of age, with a Kt/V >1.4 value admitted to the two dialy- sis centers in Mardin and under hemodialysis program for at least three months were included. For the diagnosis of restless legs syn- drome, the diagnosis form of The International Restless Syndrome Legs Study Group was used. The patients were divided into two groups depending on the presence or absence of restless legs syndrome. Demographical and laboratory characteristics of the two groups were compared. RESULTS: The study included all of the 90 patients receiving he- modialysis treatment and restless legs syndrome was diagnosed in eight (8.9%) of these cases. Although the mean duration of hemodialysis treatment was longer in patients with restless legs syndrome, the difference was not signifi cant (p=0.06). The demo- graphic and biochemical characteristics showed no difference be- tween the two groups (p > 0.05). Diabetes Mellitus and hyperten- sion were detected in 44 and 43% of all participants, respectively. CONCLUSION: Restless legs syndrome was detected in 8.9% of chronic renal failure patients receiving hemodialysis treatment. The demographic characteristics of patients in the presence or ab- sence of restless legs syndrome are similar. Key words: chronic; demography; renal dialysis; kidney failure; restless legs syndrome ÖZET
AMAÇ: Bu çalıșmada Mardin il merkezindeki diyaliz ünitelerinde hemodiyaliz tedavisi alan kronik böbrek yetmezliği hastalarında huzursuz bacak sendromu sıklığının ve huzursuz bacak sendromu saptanan hastaların demografik özellikleri arasındaki olası ilișkilerin araștırılması amaçlanmıștır. Kafkas J Med Sci 2013; 3(2):62–67 • doi: 10.5505/kjms.2013.05025 Giriș Huzursuz Bacaklar Sendromu (HBS) Uluslararası Çalışma Grubu’nun tanımladığı genetik, çevresel ve medikal faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösteren, genellikle uyku sırasında rahatsızlık veren ve yaşam kalitesini bozan sensori-motor nörolojik bir hastalık- tır. Semptomlar ayda bir defadan yılda her gün tek- rarlayacak sıklığa kadar, şiddeti ise hafi ften maluliyete kadar değişebilir 1-3
. Yakınmalar hastalık ortaya çıktık- tan sonra genellikle yaşam boyu devam etmektedir 3 .
ayrılmaktadır. Hastaların çoğunluğu idiyopatik olarak ortaya çıkan primer formdadır. Bu hastaların yaklaşık YÖNTEM: Çalıșmaya Mardin ilindeki mevcut iki diyaliz merkezine baș- vuran, en az üç aydır hemodiyaliz programında olan, 18 yaș üstü, Kt/V >1,4 olan tüm kronik böbrek yetmezliği hastaları alındı. Huzursuz ba- caklar sendromu tanısı için Uluslararası Huzursuz Bacaklar Sendromu Çalıșma Grubu (The International Restless Legs Syndrome Study Group) tarafından hazırlanmıș tanı formu kullanıldı. Hastalar huzursuz bacaklar sendromu varlığı ve yokluğuna göre iki gruba ayrıldı. İki gru- bun demografik ve laboratuar özellikleri karșılaștırıldı. BULGULAR: Çalıșmaya hemodiyaliz tedavisi alan 90 olgu alındı ve olguların sekizinde (%8,9) huzursuz bacaklar sendromu saptandı. Hemodiyaliz tedavi süreleri huzursuz bacaklar sendromu saptanan grupta daha yüksek olmakla beraber, farklılık istatistiksel olarak anlamlı değildi (p=0,06). Katılımcılarda huzursuz bacaklar sendro- munun varlığı ya da yokluğuna göre biyokimyasal parametreler ve demografik özellikler açısından istatistiksel anlamlı bir farklılık sap- tanmadı (p>0,05). Tüm hastaların %44,4’ünde diyabetes mellitus ve %43,3’ünde eșlik eden hipertansiyon vardı. SONUÇ: Hemodiyaliz tedavisi alan KBY hastalarında %8,9 oranın- da HBS görüldü. HBS saptanan ve saptanmayanlar arasında de- mografik özellikler benzerdir. Anahtar kelimeler: kronik; demografi; böbrek dializi; böbrek yetmezliği; huzursuz bacaklar sendromu 63 Kafkas J Med Sci %60’ında HBS açısından aile öyküsü bulunmaktadır ve genetik bir yatkınlık olduğuna yönelik belirtiler vardır 3
Huzursuz bacak sendromu etiyopatogenezinde en önemli faktörün demir metabolizması ve dopaminer- jik sistemdeki bozukluk olduğu düşünülmektedir 4 . Bunun kanıtı; demir tedavisi ve kan beyin bariyerini geçerek dopamine metabolize olan levodopanın HBS tedavisinde yararlı olduğunun gösterilmesidir. Aynı zamanda dopamin ve demir ile ilişkili belirteçlerin, HBS hastalarının beyin omurilik sıvısında farklı oran- larda bulunması bunu desteklemektedir 5 . HBS has- talarında substansia nigrada demir düzeyinin düşük bulunması bu iki sistem arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir 6 . Sekonder HBS’nin en sık ilişkili olduğu durum demir eksikliği olup, diğer ilişkili olduğu durumlar; perife- rik nöropati, diyabetes mellitus (DM), multipl skleroz (MS), radikülopati, romatoid artrit ve böbrek yetmez- liğidir 1,2,7
. Ayrıca HBS; Parkinson hastalığı gibi bazı hastalıkların seyri sırasında ve gebelikte de sekonder olarak görülebilir. Bazı ilaçların (antiepileptikler, anti- depresanlar, dopamin agonistleri, lityum vb.) kullanı- mıyla da HBS belirtilerinin oluştuğu bildirilmiştir 2,8,9
. İleri yaş, alkol, tütün ve kafein kullanımı gibi bazı alışkanlıkların da HBS açısından risk oluşturduğu gösterilmiştir 3 .
birlikte, genel popülasyonda Avrupa ve Amerika’da yapılan çalışmalarda %5–10 arasında değişen sık- lıklarda görülmekteyken, Asya toplumlarında daha düşük sıklıklarda görülmektedir 2,10-12 . HBS; diyaliz tedavisi alan kronik böbrek yetmezliği (KBY) has- talarında ise %6-60 arası prevalans ile normal po- pülasyondan daha sık görülmektedir ve hastaların yaşam kalitesini düşürmektedir 8 . Mardin bölgesinde genel popülasyonda HBS prevalansı bilinmemekte- dir. Bu çalışmada Mardin ilinde hemodiyaliz tedavisi alan KBY hastalarında HBS sıklığını saptamayı ve HBS olan ve olmayan hastalar arasındaki demog- rafi k ve biyokimyasal parametreleri karşılaştırmayı amaçladık. Yöntem Çalışmamız Helsinki Deklerasyonu prensiplerine uygun olarak yapılan kesitsel ve gözlemsel bir ça- lışmadır. Bu çalışmaya Ocak-Mart 2013 tarihlerinde Mardin ilindeki mevcut iki diyaliz merkezine başvu- ran, en az üç aydır hemodiyaliz programında olan, 18 yaş üstü, diyaliz tedavisinin etkinliği için kulla- nılan Kt/V değeri 1,4’ten büyük olan tüm KBY hastaları alındı. Çalışmada Helsinki Deklerasyonu kriterlerine uyuldu ve çalışmaya alınan tüm hasta- lar çalışma hakkında bilgilendirilerek yazılı onamla- rı alındı. HBS tanısı için uluslararası HBS çalışma grubu (The International Restless Legs Syndrome Study Group) tarafından hazırlanmış tanı formu kullanıldı 1 . HBS için tanı kriterleri (kesin tanı için kriterlerin tamamı karşılanmalıdır): 1. Bacakları hareket ettirme dürtüsü (her zaman değil ama genellikle eşlik eden, hoş olmayan duy- sal yakınmalar), 2. Bacakları hareket ettirme dürtüsü ve eşlik eden duysal yakınmaların istirahatta olması, 3. Semptomların yürüyüş ya da germe gibi hareket- lerle hafi fl emesi, 4. Semptomların akşam ya da geceleri gündüze göre daha şiddetli olması. Hastaların yaşı, hemodiyaliz tedavi süreleri (ay), eşlik eden sistemik hastalıkları (DM, hipertansiyon; HT, kalp yetmezliği), sigara ve kahve alışkanlıkları, hemog- lobin, glikoz, üre, kreatinin, sodyum, potasyum, kalsi- yum, fosfor, albümin, ürik asit, alanin aminotransfe- raz, ferritin, parathormon, demir, total demir bağlama kapasitesi düzeyleri kaydedildi. Transferin saturasyonu ise, demir düzeyleri total demir bağlama kapasitesine bölünerek hesaplandı. Bütün biyokimyasal analizler için hastaların serumları, diyaliz seansından 15 daki- ka önce alınarak çalışıldı. Hastalar HBS saptanan ve saptanmayanlar olarak iki gruba ayrıldı. İki grubun de- mografi k ve laboratuar özellikleri karşılaştırıldı. İstatistiksel Yöntem İstatistiksel analiz için SPSS software version 17.0 programı kullanıldı. Sürekli değişkenler için ortala- ma ve standart sapma hesaplandı. Gruplar arasında kategorik değişkenler için Pearson’s Ki-kare, sürek- li değişkenler için Mann-Whitney U testi kullanıldı, p<0,05 değeri anlamlı kabul edildi. Bulgular Çalışmaya 48 (%53,3) kadın, 42 (%46,7) erkek olgu olmak üzere toplam 90 hasta katıldı. Hastaların yaş ortalaması 57,2±16,2 yıldı (18–93 yaş). Son dönem böbrek yetmezliği tanısıyla ortalama hemodiyaliz te- davi süresi 57,7 ±46,5 aydı (3–192 ay). 64 Kafkas J Med Sci Katılımcıların sekizinde (%8,9) HBS saptanırken, 82 olguda (%91,1) HBS saptanmadı. Cinsiyete göre dağılımda kadınların oranı HBS tanısı alan grupta %75’ken diğer grupta %51,2 olarak bulundu, ancak aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p=0,2). Hemodiyaliz tedavi süreleri HBS saptanan grupta daha yüksek olmakla beraber istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmadı (p=0.06). HBS tanısı konulan ve konulmayan olguların diğer demografi k özellikler açı- sında gruplar arası istatistiksel anlamlı bir farklılık sap- tanmadı (Tablo 1). Yine benzer şekilde bu iki grup ara- sında incelenen tüm biyokimyasal değerler açısından istatistiksel anlamlı fark saptanmadı (Tablo 2). Tüm hastaların %16,7’sinin (15 hasta) sigara, %10’unun (9 hasta) düzenli kahve içme alışkanlığı vardı. Son 2 yıl içinde hastaneye yatış sıklığı %34,4’tü. Tüm hastaların %44,4’ünde diyabetes mellitus ve %43,3’ünde eşlik eden hipertansiyon vardı. Tartıșma Çalışmamızda hemodiyaliz tedavisi alan son dönem KBY’li olgularda HBS oranı %8,9 olarak saptanmış- tır. Mevcut ulusal ve uluslararası literatüre göre ge- nellikle hemodiyaliz ve periton diyalizi tedavisi alan KBY olgularında HBS sıklığı normal popülasyona göre daha fazla olduğu kaydedilmiştir 8,13,14
. Tablo 1. Kronik böbrek yetmezliği sebebiyle diyaliz olan hastalarda huzursuz bacaklar sendromu (HBS) saptanan ve saptamayanların demografik özelliklerinin karșılaștırılması HBS
(n=8) HBS olmayan (n=82) Tüm hastalar (n=90) p Kadın Erkek oranı 6/2 (%75/%25) 42/40 (%51,2/%48,8) 48/42 (%53,3/%46,7) 0,2
Yaș (yıl) 49,9±11,6 57,9±16,5 57,2±16,2 0,13 Diyaliz süresi (ay) 86,9±49 54,8±45,6 57,7±46,5 0,06
DM 3 (%37,5) 37 (%45,1) 40 (%44,4) 0,7 HT
2 (%25) 37 (%45,1) 39 (%43,3) 0,3
Kalp yetmezliği 2 (%25)
21 (%25,6) 23 (%25,6) 0,9 Okur-yazar olmayan hastalar 4 (%50) 50 (%61)
54 (%60) 0,08
Sigara kullanımı 1 (%12,5) 14 (%17,1) 15 (%16,7) 0,7 Kahve alıșkanlığı 1 (%12,5) 8 (%9,8)
9 (%10) 0,8
Hastaneye yatıș (Son 2 yılda) 4 (%50)
27 (%32,9) 31 (%34,4) 0,3 HBS: Huzursuz Bacaklar Sendromu, DM: Diyabetes Mellitus, HT: Hipertansiyon Tablo 2. Kronik böbrek yetmezliği sebebiyle diyaliz olan hastalarda huzursuz bacaklar sendromu (HBS) saptanan ve saptamayanların biyokimyasal değerlerinin karșılaștırılması HBS (n=8)
HBS olmayan (n=82)
p Hemoglobin (gr/dL) 11,6±2,2 11,1±1,3
0,63 Glikoz (mg/dL) 128,1±58,7 123,6±55,6 0,88 Üre (mg/dL) 128,9±30,4 131,9±31,5 0,83 Kreatinin (mg/dL) 8,7±2,1 7,8±2,2
0,25 Na (mmol/L) 138,6±3,5 136,6±3,7 0,07 K (mmol/L) 5,3±1,4 4,8±0,8
0,27 Ca (mg/dL) 8,7±0,7 8,8±0,7
0,65 P (mg/dL) 4,5±1,4 4,9±1,4
0,64 Ürik asit (mg/dL) 5,2±0,8 5,6±1,2
0,31 Albümin (g/dL) 3,7±0,3 3,6±0,4
0,51 ALT (U/L) 14,5±10,1 15,1±15
0,89 Demir (μg/dl) 64,4±32,6 57,5±54
0,23 TDBK (μg/dl) 224,6±189,2 160,3±58,6 0,36 Transferrin saturasyonu (%) 35,1±19,5 35,2±16,7 0,90 Ferritin (ng/mL) 472±330 572,8±345 0,58 Parathormon (pg/mL) 725,6±599 460±381,3 0,13 HBS: Huzursuz Bacaklar Sendromu, Na: Sodyum, K: potasyum, Ca: kalsiyum, P: fosfor, TDBK: Total Demir Bağlama Kapasitesi ALT: Alanin aminotransferaz 65 Kafkas J Med Sci bir çalışmada beyaz ırkta Afrika kökenli-Amerikalılara göre anlamlı olarak daha yüksek HBS sıklığı saptan- mıştır 27
lışmaların yapıldığı coğrafi bölgeye göre; %6,6’dan %62’ye kadar geniş bir aralıkta prevalans sonuçları mevcuttur. Birçok toplumda hemodiyaliz tedavisi alan KBY hastalarında HBS sıklığının bu kadar geniş varyasyon göstermesi genetik, ırksal ve coğrafi bölge farklılığı gibi çevresel faktörlerin de medikal neden- ler kadar önemli olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu durum çalışmalarda kullanılan yöntem farklılığından da kaynaklanabilir. Birçok çalışmada hemodiyaliz tedavisi alan KBY ol- gularındaki HBS sıklığının normal popülasyondan fazla saptanmasına rağmen, bizim çalışmamızda bek- lenenden az saptamamızın nedeni olarak ülkemizde farklı bölgelerde ve özellikle de Mardin ilinde farklı etnik grupların bulunmasından kaynaklanabileceğini düşünmekteyiz. Bizim çalışmamızda 18 yaş üstü tüm hemodiyaliz tedavisi alan KBY hastaları alınmış olup, hastalarımızın eğitim düzeyi, çalışma durumu diğer yapılan çalışmalara göre düşüktü. HBS kadınlarda erkeklere göre iki kat daha fazla izle- nebilir. 16.202 olgunun tarandığı REST çalışmasında son 1 yıl içerisinde HBS belirtisi görülenlerin sıklığı genel kadın popülasyonunda %9,0 ve erkek popülas- yonunda %5,4 bulunmuştur 28 . Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda yapılan çalışmalarda da kadınlarda HBS istatistiksel olarak daha sık tespit edilmiştir 23,25 .
alan hastalarda HBS ile cinsiyet arasında ilişki sap- tanmamıştır 24 . Bizim çalışmamızda kadınların oranı HBS tanısı alan grupta %75 iken diğer grupta %51,2 olarak bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p=0,2). HBS nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak ça- lışmaların çoğunda dopaminerjik deşarj ve demir se- viyesinin yetersizliği üzerinde durulmuştur 4 . Genel
olarak sekonder HBS ile en sık ilişkili bulunan du- rumlardan birisi demir eksikliğidir . Yapılan bir çalış- mada demir eksikliği olan hastaların %34’ünde HBS saptanmıştır 7 . Çalışmamızda da hastaların %35,2’sin- de demir eksikliği saptadık. Ancak, HBS saptanan ve saptamayan hastalar arasında demir, demir bağlama, transferin saturasyonu ve ferritin düzeyleri açısından anlamlı fark saptayamadık (p>0,05). HBS ile demir eksikliği arasındaki ilişki sık olarak ça- lışılmıştır 4,7 . Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda ya- pılan bir çalışmada HBS hastalarında demir eksikliği HBS’nin genel popülasyonda görülme oranı ülke- mizde Mersin’de yapılan bir çalışmada %3,19 olarak saptanmıştır. Bu çalışmadaki prevalansın (%3,19) di- ğer bölgelere göre düşük çıkması genetik faktörlerle ilişkilendirilmiştir 15 . Tunceli ilinde sağlık personelinde yapılan çalışmada HBS sıklığı %18,3 olarak gösteril- miştir
16 . Trakya bölgesinde 21–40 yaş aralığında ya- pılan bir çalışmada HBS sıklığı gündüz çalışanlarda (%7,79) ve vardiyalı çalışan sağlık personellerinde (%13,76) olarak saptanmıştır 17 . Çalışmamızda hemo- diyaliz tedavisi alan KBY olgularında HBS oranını, ülkemizin genel popülasyonundakine benzer sıklıkta saptadık. Yurt dışında da genel popülasyonda prevalans çalış- maları yapılmıştır. İngiltere’de temel sağlık hizmetle- rinde çalışan hekimler tarafından yapılmış uzun süreli (4 yıl) ve yaklaşık 1,5 milyon kişi katılımlı bir çalış- mada genel popülasyonda HBS prevalansı % 0,25 olarak saptanmıştır 18 . Amerika’da yapılmış başka bir çalışmada ise genel popülasyonda HBS sıklığı %15,3 olarak saptanmıştır. Bu çalışmada 60 yaşına kadar yaş arttıkça belirtilerin arttığı, 60 yaşından sonra ise yaş ilerledikçe belirtilerin azaldığı saptanmıştır 19 .
HBS sıklığı ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır. Bu ça- lışmalarda farklı sonuçlar bildirilmiştir. Isparta ilin- de yapılan bir çalışmada tüm hemodiyaliz ve periton diyalizi tedavisi alan hastalar taranmış ve hemodi- yaliz tedavisi alan hastalarda %25, periton diyalizi tedavisi alan hastalarda %37,2 oranında HBS tespit edilmiştir. Bu çalışmada periton diyalizi alan hasta- larda HBS daha sık tespit edilmekle birlikte arada- ki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır 20 . Yine ülkemizde yapılan bir çalışmada hemodiyaliz hastalarında HBS %4,7 gibi diğer çalışmalara oranla düşük bir sıklıkta bulunmuştur. Bu çalışmada ayrıca levodopa ve gabapentin tedavilerine verilen yanıtlar karşılaştırılmış ve gabapentin üstün bulunmuştur 21 . Türkiye’de 2008 yılında yapılan bir çalışmada hemo- diyaliz tedavisi alan KBY hastalarında HBS sıklığı %45,3 bulunmuştur 22 . Pek çok ülke diyaliz tedavisi alan son dönem böbrek yetersizliği olan hasta gruplarında HBS sıklığı çalışıl- mıştır. Son dönem yapılan çalışmalarda HBS sıklığı; Kore’de %28 23 , Çin’de %62 14 , Hindistan’da %6,6 13 ,
24 , Şili’de %25,9 25 , İtalya’da %21,5 26 olarak saptanmıştır. Amerika Birleşik Devletlerinde hemodiyaliz tedavisi alan KBY hastalarında, benzer yaş gruplarında, iki ayrı ırkta karşılaştırmalı yapılmış 66 Kafkas J Med Sci daha homojen olmasını sağlayabilirdi. Ancak has- ta sayısında önemli ölçüde azalmaya neden olacaktı. Ayrıca çalışmamıza alınan hasta popülasyonu yerel bir halkın verilerini içermekte olduğundan, farklı et- nik gruplar arasında farklı sonuçların çıkması olasıdır. Bu nedenle de çok merkezli çalışmalar ile verilerimi- zin konfi rme edilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, KBY olgularında normal popülasyo- na göre benzer bir HBS sıklığı bulunmaktadır. HBS varlığı; klinik ve demografi k verilerle açıklanamamak- tadır, ancak diyaliz uygulanma süresiyle HBS sıklığı artmaktadır. Kaynaklar 1. Berger K, Kurth T. RLS epidemiology--frequencies, risk factors and methods in population studies. Mov Disord 2007; 22: S420-3. 2. Castillo PR, Kaplan J, Lin SC, et al. Prevalence of restless legs syndrome among native South Americans residing in coastal and mountainous areas. Mayo Clin Proc 2006; 81:1345-7. 3. Symvoulakis E, Anyfantakis D, Lionis C. Sao Paulo Med J 2010; 128: 167-70. 4. Allen R. Dopamine and iron in the pathophysiology of restless legs syndrome (RLS). Sleep Medicine 2004; 5: 385–91. 5. Allen RP, Connor JR, Hyland K, et al. Abnormally increased CSF 3-Ortho-methyldopa (3-OMD) in untreated restless legs syndrome (RLS) patients indicates more severe disease and possibly abnormally increased dopamine synthesis. Sleep Medicine 2009; 10: 123–8. 6. Godau J, Klose U, Di Santo A, et al. Multiregional brain iron defi ciency in restless legs syndrome. Movement Disorders 2008; 23: 1184–7. 7. Rangarajan S, D’Souza GA. Restless legs syndrome in Indian patients having iron defi ciency anemia in a tertiary care hospital. Sleep Medicine 2007; 8: 247–51. 8. Kavanagh D, Siddiqui S, Geddes CC. Restless legs syndrome in patients on dialysis. Am J Kidney Dis 2004; 43: 763-71. 9. Winkelmann J, Stautner A, Samtleben W, et al. Long-term course of restless legs syndrome in dialysis patients after kidney transplantation. Mov Disord 2002; 17: 1072-6. 10. Berger K, Luedemann J, Trenkwalder C, et al. Sex and the risk of restless leg syndrome in the general population. Arch Intern Med 2004; 164: 196-202. 11. Zucconi M, Ferini-Strambi L. Epidemiology and clinical fi ndings of restless legs syndrome. Sleep Med 2004; 5: 293-9. 12. Tan EK, Seah A, See SJ, et al. Restless legs syndrome in an Asian population: A study in Singapore. Mov Disord 2001; 16: 577-9. 13. Bhowmik D, Bhatia M, Gupta S, et al. Restless legs syndrome in haemodialysis patients in India: a case controlled study. Sleep Med 2003; 4: 143–6. anemisi ile HBS arasında anlamlı ilişki ile birlikte HBS saptanan hastalarda diğer gruba göre hemog- lobin düzeyleri de anlamlı olarak düşük bulunmuş- tur
24 . Başka çalışmalarda ise hemoglobin veya demir eksikliği ile HBS arasında ilişki bulunamamıştır 25,29
. Çalışmamızda HBS ile hemoglobin seviyesi, ferritin ve total demir bağlama kapasitesi seviyeleri açısın- dan bir ilişki saptanmadı. Bu durum hemodiyaliz te- davisi alan hastaların çoğunda eritropoetin veya de- mir preparatı tedavilerinin de veriliyor olmasından kaynaklanabilir. Ayrıca önceki çalışmalarda KBY olgularında demir tedavisinin HBS semptomlarını hafi fl ettiği saptanmıştır. Bu durum KBY olguların- da HBS sıklığının artış nedeni olarak demir eksikli- ğini desteklemektedir. Demir eksikliğine ek olarak HBS’ye sık olarak eşlik eden DM, periferik nöropati gibi kronik hastalıklar da KBY’de normal popülas- yondan daha sık görüldüğünden HBS sıklığını etki- leyebilir 8, 13, 14, 24-26 . Bazı çalışmalarda diyaliz tedavisi süresiyle HBS sık- lığının arttığına dair veriler sunulmasına rağmen 26 , diyaliz süresi ile HBS arasında ilişkinin saptanma- dığı yayınlar da mevcuttur 23 . Çalışmamızda HBS varlığı ile diyaliz süresi arasında da anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Literatürde bazı çalışmalarda diyaliz tedavisi alan KBY hastalarında kalsiyum düzeyi ile HBS arasında ilişki araştırılmıştır, ancak anlamlı bir özellik bulun- mamıştır
8,24 . Bizim çalışmamızda da literatüre paralel olarak kalsiyum düzeyi ile HBS sıklığı arasında anlam- lı ilişki saptanmamıştır. Yapılan birçok çalışmada diyaliz hastalarında HBS olan hastalarda HBS olmayanlara göre diyabet, hi- pertansiyon gibi komorbid hastalık sayısı fazla olan hastalarda da HBS sıklığının daha fazla olduğu sap- tanmıştır 28,30
. Bazı çalışmalarda ise anlamlı ilişki sap- tanmamıştır 23 . Bizim çalışmamızda ise iki grup arasın- da DM, HT, kalp yetmezliği gibi komorbid hastalıklar açısından anlamlı fark saptanmadı. Çalışmamızın bazı kısıtlı yönleri bulunmaktadır. Bunlardan birincisi çalışmamız kesitsel bir çalışma olup HBS patogenezine ışık tutmamakta ve ola- sı nedensel ilişkileri incelememektedir. Diğer kısıtlı bir yönü göreceli olarak az sayıda vaka ile yapılmış- tır. Bu nedenle daha büyük ölçekli çalışmalarla ve- rilerimizin desteklenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Hastalarımızın bir kısmı gabapentin, trisiklik antidep- ressan, kalsiyum kanal blokerleri kullanmaktaydı. Bu gibi ilaçları kullanan hastaların dışlanması çalışmanın 67 Kafkas J Med Sci 22. Çölbay M, Yüksel Ş, Acartürk G, et al. Huzursuz bacak sendromlu hemodiyaliz hastalarında uyku kalitesi. Genel Tıp Derg 2007; 17: 35-41. 23. Kim JM, Kwon HM, Lim CS, et al. Restless Leg syndrome in Patients on Hemodialysis: Symptom Severity and Risk Factors. J Clin Neurol 2008; 4: 153-7. 24. Takaki J, Nishi T, Nangaku M, et al. Clinical and psychological aspects of restless legs syndrome in uremic patients on hemodialysis. Am J Kidney Dis 2003; 41: 833-9. 25. Miranda M, Araya F, Castillo JL, et al. Restless legs syndrome: a clinical study in adult general population and in uremic patients. Rev Med Chil 2001; 129: 179-86. 26. Gigli GL, Adorati M, Dolso P, et al. Restless legs syndrome in end-stage renal disease. Sleep Med 2004; 5: 309-15. 27. Kutner NG, Bliwise DL. Restless Legs complaint in African- American and Caucasian hemodialysis patients. Sleep Med 2002; 3: 497-500. 28. Allen RP, Walters AS, Montplaisir J, et al. Restless legs syndrome prevalence and impact: REST general population study. Arch Intern Med 2005; 165: 1286-92. 29. Collado-Seidel V, Kohnen R, Samtleben W, et al. Clinical and biochemical fi ndings in uremic patients with and without restless legs syndrome. Am J Kidney Dis 1998; 31: 324-8. 30. Mucsi I, Molnar MZ, Ambrus C, et al. Restless legs syndrome, insomnia and quality of life in patients on maintenance dialysis. Nephrol Dial Transplant 2005; 20: 571-7. 14. Hui DS, Wong TY, Ko FW, et al. Prevalence of sleep disturbances in Chinese patients with end-stage renal failure on continuous ambulatory peritoneal dialysis. Am J Kidney Dis 2000; 36: 783–8. 15. Sevim S, Dogu O, Camdeviren H, et al. Unexpectedly low prevalence and unusual characteristics of HBS in Mersin, Turkey. Neurology 2003; 61: 1562-9 16. Deveci SE, Deveci F, Kırkıl G, et al. Sağlık Çalışanlarında Huzursuz Bacak Sendromu Sıklığı. Kocatepe Tıp Dergisi 2012; 13: 139-48. 17. Gülser N, Öztürk L, Top MŞ, et al. Vardiyalı Çalışanlarda Huzursuz Bacaklar Sendromu ve Subjektif Uyku Kalitesi. Nöropsikiyatri Arşivi 2012; 49: 281-5. 18. Van de Vijver DA, Walley P, Petri H. Epidemiology of restless legs syndrome as diagnosed in UK primary care. Sleep Med 2004; 5: 435–40. 19. Nichols DA, Allen RP, Grauke JH, et al. Restless legs syndrome symptoms in primary care: a prevalence study. Arch Intern Med 2003; 163: 2323–9. 20. Yüksel Ş, Yılmaz M, Demir M, et al. Diyaliz Hastalarında Huzursuz Bacak Sendromu ve İlişkili Faktörler. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2009; 29: 344-52 21. Micozkadioglu H, Ozdemir FN, Kut A, et al. Gabapentin versus levodopa for the treatment of Restless Legs Syndrome in hemodialysis patients: an open-label study. Ren Fail 2004; 26: 393-7. Yüklə 91,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|