Azərbaycan dilində işgüzar və akademik komunikasiya
Yüklə 19,61 Kb.
|
|
“Azərbaycan dilində işgüzar və akademik komunikasiya”fənninin məqsəd və vəzifələri Azərbaycan dili və ona göstərilən dövlət qayğısı ilə bağlı məlumatlara yiyələnmək və onlara sahib çıxmaq.Nitqimizi dəqiqliyini,səlisliyini,zənginliyini rabitəliyini və digər məsələlərin önəmini anlamaq və onlardan düzgün istifadə etmək.Dilimizin orfoqrafik və orfoepik normalarına riayət etmək,şifahi və yazılı ünsiyyətdə vərdişləri formalaşdırmaq və ictimai həyatda daha səmərəli davranışları şifahi və yazılı ünsiyyətdə vərdişləri formalaşdırmaq mənimsətmək və işgüzar resurslardan istifadə etməklə ümumi nitq mədəniyyətini yüksəltməkdir Azərbaycan dili ilə bağlı imzalanan vacib dövlət sənədləri 18 iyun 2001 ci ildə- “dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında”fərman qəbul olunmuşdur. 9 avqust 2001-ci ildə_”Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” 30 sentyabr2002 ci ildə-Ümumilider Heydər Əliyev tərəfindən “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında”qanun təsdiq olunub Dilimizin kütləviliyi inkişafı qayda və tələbləri bu sənəddə geniş formada öz əksini tapmışdır. 23 may 2012-ci ildə “”Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın şərtlərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında”Sərəncam imzalanmışdır 29 may 2012-ci ildə “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında”sərəncam 29 may 2012-ci ildə “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında”sərəncam 17 iyul 2018-ci ildə “ Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında”sərəncam imzalanmışdır. “Ünsiyyət” və “komunikasiyanın” terminləri “komunikasiya” və “işgüzar komunikasiya”anlayışlarının funksiyaları səciyyəvi xüsusiyyətləri Ünsiyyət real fəaliyyətdi,əsas göstəricisi və vasitəsi nitqdir. Ünsiyyət insan amilidir. Ünsiyyət anlayışlarının üş səviyyəsi mövcuddur: -fərdin həyat tərzini təmin edən (maksimal səviyyə) -müxtəlif fərdi əlaqələrə əsaslanan (söhbət,mübahisə)(orta səviyyəsi) -psixoloji durumu təyin edən(mikrosəviyyə) Insanlar ünsiyyətlə bir birini tanıyırlar.ünsiyyətdə səmimiliyə yüksək dəyər verilir.Lüğətlərdə latın mənşəli kommunikasiya sözü iki mənada izah olunur:rabitə və ünsiyyət rabitə texniki vasitələrin köməyi ilə müəyyən məsafədə əlaqə saxlayan sistem,ünsiyyət isə qarşılıqlı münasibət yaxınlıqdır. Ünsiyyət sosial xarakter daşıyır.işgüzar kommunikasiya və kommunikasiya terminləri arasında real anlaşmada məzmun məna fərqi yaradır. Işgüzar kommunikasiyanın dörd əsas funksiyası var: 1 instrumental (birgə görülən kollektiv iş ) 2 sindikativ(ünsiyyətə qoşulanlar birliyi) 3 özünü ifadəetmə(kommunikasiya qarşılıqlı anlaşma) 4 yayım (fəaliyyət imkanlarını yayma dəyərləndirmə məs:internetdə paylaşma) Komunikasiya prosesləri Kommunikasiya bir istiqamətli prosesdir.kommunikasiya informasiya prosesidir.o təkcə insanlarla yox texniki vasitələrlə də həyata keçirilə bilər. Kommunikasiya subyektin bu və ya digər obyektlərlə qarşılıqlı əlaqəsidir. Kommunikasiya informasiya ötürmə prosesidir. kommunikasiya şərti olaraq aşağıdakı mərhələlərə bölünür informasiya mübadiləsinin başl0anğıcı Ideyaların söz simvol məlumatlarla təcəssümü Informasiyanın seçilmiş rabitə vasitəsilə ötürülməsi Informasiyanın verbal və qeyri verbal formada qəbul olması Əks-əlaqə mərhələsi kimi informasiyanı qəbul edənin ona cavabı Şifahi işgüzar komunikasiya Şifahi kommunikasiya eşidilərək qavranılan səsli nitqdir.əsas xüsusiyyəti onun söylənməsi və eşidilməsidir.qarşı tərəfin dinləyicinin yaşı səviyyəsi kimliyi nəzərə alınır əsasən sadə və qısa olur replikalara üstünlük verilir.linqvistik və ekstralinqvistik vasitələr şifahi nitqin məna əhəmiyyəti artırmağa kömək edir əsas xüsusiyyəti təkzib edilməzliyidir.2 növü var:dioloji və monoloji Dioloq və monoloq Dioloq yunan mənşəli dia(iki),loqos(elm) sözlərindən yaranmışdır.İki və daha artıq şəxsin ünsiyyəti replikaların əvəzlənməsi kimi nitq növüdür.dioloqun əsas göstəricisi tərəflərin fikir mübadiləsi etdiyi məntiqi tematik mövzudur.dioloji ünsiyyətdə universal nitq qanunları özünü göstərir.dioloq ünsiyyət faktıdır tərəflərin tutduğu mövqedən asılı olaraq 3 növü var. -Məişət -Işgüzar -Müsahibə monoloq adından görüldüyü kimi bir nəfərin çıxışıdır.iki tipinə görə fərqlənir əvvəla monoloji nitq məlumatlara dinləyicinin müraciəti son zamanlarda aktual olan ictimaiyyət qarşısında şifahi ədəbi dildə çıxışlar məqsədyönlü proses bildirir. Ikinci monoloq insanın təkbətək özü ilə ünsiyyətidir Məqsədindən asılı olaraq 3 qrupa ayrılır. -Təhrikedici -Inandırıcı -Informasiyaedici Yazılı işgüzar komunikasiya Yazılı nitq informasiyanın ötürülməsi vasitələrindən biridir onun sayəsində kommunikasiya funksiyaları yerinə yetirir bu funksiyalara aiddir. -kommunikativ məlumat mübadiləsi -düşüncələrin formalaşdırılması -emosional reaksiya -şərh funksiyası və.s Yazılı nitq düşüncələrin kodlaşdırma vasitəsidir dildən kənar heç bir paralinqvistik vasitələrə malik deyil qrammatik normalara tabedir və onların tam istifadəsinə əsaslanır. Qeyri-verbal komunikasiya Dilin nitqin köməyi olmadan həyata keçirilir.bu zaman qeyri verbal vasitələrdən istifadə olunur.bura mimika jestlər səs tonu intonasiya fasilələr gülüş və.s aid edilir. Qeyri-verbal ünsiyyətin təsnifi Qeyri verbal ünsiyyəti aşağıdakı kimi təsnif etmək olar. -Akustik ünsiyyət:gülmə,öskürək,ağlama -prosodik ünsiyyət:temp,tembr,müxtəlif səslər -optik ünsiyyət:hərəkət-mimika,poza,jest -fizioqonomik ünsiyyət:bədən və sifət quruluşu -taktiki ünsiyyət:öpüş,sığal -duyğu ünsiyyəti:qoxu,dad Qeyri-verbal akustik vasitələr Qeyri verbal akustik vasitələr şifahi nitqi müşayiət və ya əvəz edir Jest və mimika Jest-Həm söhbətin jesti hərəkəti onun haqqında çox şey ifadə edə bilər insan ünsiyyət zamanı müstəlif hərəkətlər edir nitqi bu hərəkətlərlə müşayiət olunur.jest nitqdə müxtəlif funksiya yerinə yetirir.emosional tənzimləyici təsviri simvol göstərici Məqsədinə görə-gündəlik,simvolik,ritual,xarakterli olur Mənşə baxımından-jestlər orjinal və götürülmüş ola bilər Situasiyadan asılı olaraq 3 qrupa bölünürlər funksional-sinonimlik Antonim xarakterli hərəkətlər Üslubi fərqləndirmə xarakterli Mimika -mimika ən incə əhvali-ruhiyyəni ifadə edə bilir mimikalar bizə həm söhbətimizi daha yaxşı və onun hansı hissləri keçirdiyini başa düşməyimizə imkan verir,mimika üz əzələlərinin məna ifadə edən hərəkətidir. Işgüzar komunikasiyanın sosial əsasları Işgüzar kommunikasiyanın sosial əsasları meydana gəlməsi və inkişafı insanların fəaliyyəti ilə bağlıdır.Fəaliyyətin bütün sahələrində siyasiyyətdə,mədəniyyətdə,təhsildə və.s sosial istiqamət həyati əhəmiyyət daşıyır.işgüzar kommunikasiyanın əsas əlaməti bütün sosial şərtləndirilmiş sahədə xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamaqdır Işguzar komunikasiyada danışıqlar Danışıqlar işgüzar kommunikasiyanın ayrılmaz hissəsidir.danışıqların savadlı aparılması məzmunun nədən ibarət olduğunu iştirakçıların qarşılarına hansı məqsədlər qoyduğunu prosesin ümumi modelini bilmək vacibdir Danışıqlar zamanı 2 əsas strategiya var: Mövqeli-tərəflərin danışıqlar zamanı istəklərinə və bəyan etdikləri marağa nail olmaqdır.mövqelər 2 cür olur:sərt və yumuşaq Qarşılıqlı mənafe uyğunluqlu-əsasında aparılan danışıqların əsas xüsusiyyətləri iştirakçıların problemi birgə təhlil etməsi və onun həlli variantlarının axtarması,rəqib yox tərəfdaş olduqlarını qarşı tərəfə nümayiş etdirməsi ümumi maraqların tapılması qarşılıqlı sürətdə faydalı variantların axtarışlarına istiqamətləndirilməsidir. .Şifahi işgüzar komunikasiyada əlaqələrin formaları İşgüzar kommunikasiyanın müxtəlif formaları informasiya məzmunu daga effektiv şəkildə həyata keçirilməsinə kömək edir.Bu formalara aiddir: -işgüzar söhbətlər,danışıqlar -kütləvi baxışlar -təqdimatlar-işgüzar səhər,nahar,şam yeməyi Iclas.iclasın keçirilmə tipologiyası -iclasın təsnifatı -iclasın məqsədi -operativ -iştirakçıların sayı -nümayəndəlik -problərin həlli -planlaşdırma -üson -müntəzəmlik -tərkibin sabitliyi -siyahı üzrə dəvətolunmuşlar Işgüzar komunikasiyada əlaqələrin mərhələləri Ümumi və məqsədyönlü şəkildə həmsöhbətə məlumat vermək Sualları düzgün qoymaq Həmsöhbəti dinləmək Reaksiyaları müşahidə və analiz etmək Ünsiyyətin uğurla tamamlanması üçün müzakirə zamanı Qarşı tərəfi problemlərin birgə həllini cəlb etmək Işgüzar komunikasiyada maneələr Fonetik maneə-nitq qüsurları ilə bağlıdır. Semantik maneə-ünsiyyət iştirakçılarının məzmun sistemlərində fərqlər ilə əlaqələnir Üslubi maneə-normal işgüzar ünsiyyəti poza bilər Məntiqi maneə-təklif olunan əsaslandırma işgüzar kommunikasiya tərəfdaşlarına yalnız görünür Emosional maneə-o zaman yaranır ki real məlumatlardan çox öz hisslərinə inanır Işgüzar komunikasiyada danışmaq bacarığı Danışmaq nitq mənimsənildiyi andan başlayır və bunu hər kəs bacarır.Lakin hamının başa düşəcəyi səviyyədə düzgün,məntiqli,savadlı danışmaq bacarığı natiqlik ustalığıdır.Dialoq məlumat mübadiləsidir,burada sual vermək bacarığımühüm rol oynayır.Zamanında antik ritorika dialoqda bütün problemli vəziyyəti əhatə edən,qaydaya sala biləcək yeddi klassik sual irəli sürürdü:nə?kim?harada?hansı üsulla?nə üçün?necə?nə zaman? .Işgüzar komunikasiyada dinləmək bacarığı Hər hansı ünsiyyətin əsasını təşkil edir.Opponentlər xüsusi səy göstərmədən bir-birini kifayət qədər başa düşdüyünə əmin olurlar.Buna görə danışmaq iştirakçılarının məlumatlarını adekvat qəbul etmək və anlamaq üçün refleksiv dinləmənin üsullarına sahib olmaq lazımdır. Eşitmənin növləri reflektiv və qeyri-reflektiv eşitmə:reflektiv müəyyənləşmiş,hissləri əks etdirən dinləmədir,qeyri-refleksiv isə həmsöhbətin nitqinin məzmununa öz replika və iradları ilə müdaxilə ermədən qulaq asmaqdır. Qeyri-refleksiv dinləmələrdə cavablar qısa və konkretdir :Aha!Bəli!Yaxşı!Oldu!Maraqlıdır!və.s Aktiv və passiv dinləmə.Aktiv dinləmə ünsiyyət vəzifələrini formalaşdırmaq məqsədi daşıyır Passiv dinləmə isə ünsiyyət stimullarının təsir prosesindəki vəziyyətin dəyişdirilməsi ,danışıqlarda səbir nümayiş etdirilməsi deyilənlərə əminlikdir. Işgüzar komunikasiya etikasının norma və prinsipləri Işgüzar komunikasiyada internet-ünsiyyət etikası Telefonla işgüzar danışıq qaydaları Işgüzar komunikasiyada sosial şəbəkələrdən düszgün istifadə qaydaları Işgüzar komunikasiyada etiket Işgüzar ünsiyyət şəraitində salamlaşma Əxlaq və etika Sərəncam və növləri Yazılı rəsmi-işgüzar üslubunun dil xüsusiyyətləri Ərizənin növləri,tərtibində tələb olunan rekvizitlər Tərcümeyi-hal,tərtibində istifadə olunan rekvizitlər Protokol,protokolun tərtib qaydası Akt. Aktın məzmunu,tərtibi Əmr.Əmrin mahiyyəti Akademik komunikasiya Akademik komunikasiyanın mərhələləri Elmi mətnin nizama salınması Elmi dil.Elmi dili formalaşdıran tipik elementlər Elmi işin tərtibi Elmi işin yazılı üsulları Sitatların və mənbələrin gözlənilməsi Elmi işin araşdırma üsulları Akademik komunikasiyanın şifahi və yazılı formaları Şifahi elmi komunikasiyanın növləri Yazılı akademik komunikasiya Akademik yazı qaydaları Parafrastik ifadələr Konspekt Yazılı elmi mətinlər Elmi məqalə Kurs işi.Kurs işinin tərtibinə verilən tələblər Tezis.Əsas məzmunu,quruluşu Abstrakt.Abstraktın mahiyyəti Annostasiya.Annostasiyanın quruluşu Diplom(Buraxılış işi) Dissertasiya Plagiant anlayışı Akademik komunikasiyanın mədəniyyəti Işgüzar komunikasiyada milli-mədəni spesfiklik Norma və variantlıq Fonetik norma Leksik norma Qrammatik norma Nitqin zənginliyi Nitqin təmizliyi Nitqin dəqiqliyi Nitqin düzgünlüyü Nitqin ifadəliyi Paronimlər Punktuasiya və durğu işarələri Yüklə 19,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|