Azərbaycan döVLƏt rəssamliq akademiyasi sərbəst iş №3

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT RƏSSAMLIQ AKADEMİYASI
Sərbəst iş №3
Mövzunun adı:Azərbaycan ərazisində Ağqoyunlu Qaraqoyunlu dövlətlərinin yaranması
Müəllimin adı:Vahabova Sevinc
Tələbə:Asudə Nəcəfova
Kurs:I
İxtisas:Dekorativ Tətbiqi Sənət
Fənn:Azərbaycan tarixi


Qaraqoyunlu dövlətinin Azərbaycandaki siyasi hakimiyyətini tarixini 2 yerə bölmək olar.Qaraqoyunlu bəyliyi və Qaraqoyunlu dövləti.Bəylik XIV əsrin sonunda mövcud olmuşdur.1410cu ildə bəylik dövlətə çevrilmişdir.Qaraqoyunlular Oğuz tayfalarından gəlmədirlər.Onlara Baharlılar başçılıq edirdilər.Amma Qaraqoyunluların tərkibi 3 tayfa birliyindən ibarət idi.Bunlar Ağacarilər, Sədlilər,Baharlılardır. Amma hakimiyyətə keçid dövrü Baharlıların zamanına düşdüyü üçün Baharlıların başçılıqı əsas tayfa dövrü götürülür.Sülalənin banisi Bayram Xoca olmuşdur.XIV əsrin 70-ci illərində bəyliyi yaratmışdır.Bəyliyin mərkəzi Van şəhəri olmuşdur.O öz hakimiyyətinin şərqi anadoludan Ərzincan və sivasa gədər yaya bilir.O 1380-ci ildə vəfat etmisdir.ondan sonra isə hakimiyyətə qardaşı övladları keçmişdir.Onun qardaşı oğlu Qara Məhəmməd həmdə onun davamçısı yəni xəlifi olmuşdur.O Qaraqoyunlu bəyliyini möhkəmləndirmək istəyirdi.Buna görədə o Cəlairlərlə itifaq qurdu və Sultan Əhmədlə qohum oldu.Bu itifaqindan sonra onun möhkəmlənmək istəyi uğursuz olur.Buna səbəb isə Teymurun Azərbaycana yürüyüş etməsi olur.Nəticədə itiffaq 1395-ci ilfə süqut etmişdir.Amma tezliklə Qara Yusif itiffaqi bərpa etmişidir.Qaraqoyunluların böyük bir dövlətə çevrilməsi Qara Yusifin dövründə olmuşdur.Teymurilər və Cəlarilər arasıdaki gərgin mübarizə nəhəng bir dövlətin yaranmasına səbəb olmuşdur.O bu faliyyətində Teymuriləri məğlub ederək Azərbaycandan qovmuşdur. 1410-cu ildə Təbrizdə Sultan Əhmədi məglub etimiş Cəlarilər dövlətini süquta uğratmışdır.Onun oğlu Qara İsgəndər Qaraqoyunlu hakimiyyətini möhkəmləndirdi.Şahrux və İsgəndər qoşunlarının arasındaki döyüşdə İsgəndər məğlub olmuş lakin Şahrux qeri qayıdandan sonra İsgəndər Şahruxun aldığı torpaqları yenidən ələ keçirdi.İsgəndərin hakimiyyətindən sonra isə hakimiyyətə Cahan şah gəldi.O “Həqiqi” ləqəqbi ilə Azərbaycan türkcəsində və Fars dilində şeirlər yazmışdır.O Qaraqoyunluların güclü hakimlərindən olmuşdur. Onun dövründə mədəniyyət inkişaf etmişdir.Dövlətin dini İslam dini olmuşdur.Əsasən ölkədə Azərbaycan türkcəsi və Fars dilləri istifadə edilirdi.Cahan Şahın oğlu elimə xususi önəm vermişdir.Pul vahidi olaraq isə “Təngə”dən istifadə edilirdi.Orada şairlər və alimlər çoxluq təçkil edirid.Hətda onların Təbrizdən getməməsi üçün xususi çərait yaratmımışlar. Cahan Şah 1467-ci ildə vəfat etmişdir və hakimiyyətə Həsənəli Mirzə gədi.Amma o Uzun Həsəsn tərəfindən öldürüldü.Və Qaraqoyunlu imperyası 1469-cu süqut etdi
Ağqoyunlular dövlətidə Qaraqoyunlular kimi Azərbaycan ərazisindəki hakimyyətini 2 hissəyə bölə bilərik.Ağqoyunlu bəyliyi və Ağqoyunlu dövləti.Ağqoyunlular XIV əsrdə Kiçik Asyanın şərqində Qaraqoyunlulardan qərbdə məskunlaşmışlar.Onların başçıları Bayandur tayfasından olan Pəhlavan Bəy idi. Ondan sonra isə bəyliyə Qara Yuluq Osman bəy başçılıq etmişdir.O Ağqoyunlunun əsasını qoydu.Və mərkəzi Diyarbəkir elan etdi.O bu dövürlərdə öz ərazilərini genişləndirmək və möhkəmləndirmək üçün Əmir Teymurla ittifaq yaratdı.Həmçinin öz adına pul kəsdirdi.O böyük yürüyüşlər edərək Şərqi Anadolunun cox hissəsini ələ keçirmişdir.Onun başçılığından sonra bəyliyə onun evladları Cahangir Mirzə və Həsən Bəy Bayandur başçılıq etmişdir.Onların başçılığından sonra bəyliyə onların kiçik qardaşı Uzun Həsən gəldi. O 1453-cü ildən etibarən Ağqoyunlu bəyliyini idarə etməyə başladı.Uzun Həsən Ağqoyunlu Bəyliyini Ağqoyunlu dövlətinə çevirdi.Hətda bunun üçün xüsusi bir “Qanunnamə” belə hazırlatmışdı.Uzun Həsənin dövründə Osmalı ilə çəkişmələr olmuşdur.Uzun Həsənin dövründə elm incəsənət çox böyük bir inkişaf etmiş pik nöqtəyə çatmışdır. Onun özünə məxsus olan kitabxanasında 60 nəfərə yaxın alim çalışırdı.Kitabxanadaelmi bəddi fəlsəfidini tarixi mövzuda olanəsərlərin üzü köçürülürdü.Əl yazmalı olanların üzərinə isə miniaturlar çəkilirdi. Sarayında elimi məclis faliyyət göstərirdi.Bu faliyyət alimlərdən ibarət idi.Həmçinin Uzun Həsən Qurani-kərimi Azərbaycan Türkcəsinə çevirmişdir.Ağqoyunluların dini İslam dini idi.Uzun Həsəndən sonrakı dövr Ağqoyunlunun tənəzullu dövrü adlandırılır.Uzun Həsəndən sonra hakimiyyətə oğlu Yaqub padişah gəldi.Buda 1478-1490cı illərə düşürdü.Yaqub Osmanlilar və Şirvanşahlarla dostluq münasibəti aparırdı. Amma Uzun Həsəndən yanaşı Ərdəbil şeyxləri ilə düşmənçilik münasibətləri aparirdı.Onun hakimiyyətindən sonra bir sıra hakimlər gəlmiş amma dövlətdə bir inkişaf apara bilməmişdir.Və onların hakimiyyət dövürləri qısa müddətdə olmuşdur.1497-ci ildə hakimiyyətə Murad Mirzə 1499-cu ildə isə Əlvənd Mirzə gəmişdir.Onların arasında hakimiyyət uğrunda gedən çəkişmələr nəticəsində 1500-cu ildə Ağqoyunlu dövləti bölündü və bölünməsi ilə əlaqədar olan saziş Əbhər sazişi adladırılırdı. 1501-ci ildə qızılbaşlarla Şərur məğlubiyyətindən sonra Agqoyunluların Azərbaycandakı hakimyyətlərinə son qoyuldu.1508-ci ildə qızılbaşlar tərəfindən İraqdakı hakimiyyətlərinədə son qoyuldu .Bundan sonra Ağqoyunlular tamamıilə süqut etdi.Və torpaqlar Səfəvi imperyasına daxil edildi.