AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ
Qida məhsulları mühəndisliyi və ekspertiza kafedrası
Fənn: Yeyinti xammalının əmtəəşünaslığı və
anatomiyası
Laborator işi
Mövzu 5: Həzm orqanları sisteminin anotomik quruluşu.Ürək-damar sisteminin anotomik quruluşu.
Ixtisas: İstehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
GƏNCƏ – 2020
Həzm sistemi orqanlarının yerləşməsi
Həzm sitemi orqanları ağız boşluğundan başlayır və arxa çıxış nahiyyədə qurtarır. O arasıkəsilməyən müxtəlif diametrli boruya bənzəyir. Bu "boru" müəyyən yerlərdə düz, bəzi yerlərdə döngəli, bəzi sahələrdə isə dolanbac şəkildə olur. Həzmetmə "borusu" heyvanın bədəninin üzunluğundan 5-25 dəfə üzündür.
Dolanbac şəkildə olan nahiyyələrinin hesabına uzun həzmetmə "borusu" qısa qarın nahiyyəsinə yerləşir.
Həzmetmə "borusu" ağız boşluğu, udlaq, qida borusu, mədə, nazik və yoğun bağırsaqlar.
Bütün bu hisssələrin ardıcıl yerləşməsi yemin qana sorulması ( bütün qida maddələrinin bədən boyunca paylanması prosesi) üçün hazır vəziyyətə gətirilməsində mexaniki, kimyəvi emalını təmin edir.
Ürək-damar sisteminin funksiyaları. Ürək-damar sisteminin əsas funksiyası bədəndə qanın paylanması, toxumalara oksigen və qida təmin etməsi və onlardan karbon qazı və metabolik məhsulların çıxarılmasıdır. Ürəkdən oksigenlə zənginləşdirilmiş qan bədən toxumalarına daxil olduqda, qandan oksigen və digər kimyəvi maddələr interstisial mayenin içinə keçir və parçalanma məhsulları və karbon qazı qan dövranına daxil olur və xaric olur. Bu metabolik məhsullardan bəziləri qan qaraciyər və böyrəklərdən keçdikdə xaric olur. Sonra qan ağciyərlərə qayıdır (və ya gills, əgər balıq haqqında danışsaq), təzə oksigenin başqa bir hissəsini alır və karbon qazından xilas olur. Sonra dövr təkrarlanır. Bu dövrə hüceyrələrin, toxumaların və nəticədə bütün orqanizmin həyatı üçün lazımdır. Təkamül inkişafının yuxarı və aşağı mərhələlərindəki heyvanlar ürək-damar sisteminin müxtəlif formalarına sahibdir, lakin hamısında eyni əsas funksiyanı yerinə yetirir. Ürək Ürək bədənin digər hissələrində yerləşən hamar əzələlərdən bir az fərqlənən bir əzələdir. Bu xüsusi bir əzələ növü müəyyən bir sürətlə müqavimət göstərməyə qadirdir, bu da ürəyə müəyyən bir ritmdə qan tökməyə imkan verir. Ürək kamera klapanlardan və elektrik hissələrindən ibarətdir.
Kameralar. Kameralar iki fərqli növə bölünür. Birinci növ damarları əhatə edən arteriyadır. Sonra qan arteriyadan ventrikül deyilən bir kameraya vurulur. Sağ arteriya qanı sağ mədəciyə, solu isə sol mədəciyə vurur. Mədəciklər arteriyadan daha böyükdür və qalın əzələ divarları qanı bədənə və ağciyərlərə (və ya gills) məcbur edir.
Klapanlar ürək içərisində yerləşir və arteriya və ventriküller arasında, həmçinin ventriküller və ana arteriyalar arasında yerləşir. Bu klapan kamerada təzyiqi dəyişdirərək açılır və bağlanır və qanın geri qaytarılmasının qarşısını alır. Stetoskopda eşidilə bilən xarakterik "knock-knock, knock-knock", müvafiq klapan bağlandıqda yaranan vibrasiyanın nəticəsidir.
Elektrik sistemi iki növ qovşaqdan və ya ürək toxumasında yerləşən xüsusi hüceyrələr qrupundan ibarətdir. Birincisi, "kardiostimulyator" adlandırılan sinus qovşağıdır. Sağ atriumun divarında yerləşir. Sinus düyünündə meydana gələn bir elektrik impulsu atriyadan sürətlə keçərək, əzələ daralmasına və atriyadan ventriküllərə qan tökülməsinə səbəb olur. Atrioventrikulyar adlanan başqa bir node, sinus düyününün impulsunu ventriküllərə ötürür. Bu, ventriküllerin atriya ilə eyni vaxtda büzülməsinə mane olur və qanla doldurmaq üçün vaxt verir. Ürək əzələlərinin daralma dövrünə ürək döyüntüsü deyilir. Müxtəlif canlı orqanizmlərdə ürək dərəcəsi çox fərqlidir.
Ürək dərəcəsinin müqayisəsi (vuruş sayı / dəq)
|
Orqanizmin adı
|
orta sürəti
|
Normun hədləri
|
Insan
|
70
|
58 - 104
|
Pişik
|
120
|
110 - 140
|
İnək
|
65
|
60 - 70
|
İt
|
115
|
100 - 130
|
Qvineya donuzu
|
280
|
260 - 400
|
Hamster(Xamək)
|
450
|
300 - 600
|
At
|
44
|
23 - 70
|
Dovşan
|
205
|
123 - 304
|
Siçovul
|
328
|
261 - 600
|
Dostları ilə paylaş: | 
