Bioyoqilg’ilar olish sanoati va uning imkoniyatlari

---

BIOYOQILG’ILAR OLISH SANOATI VA UNING IMKONIYATLARI 
 
Dilshodjon G’aniyevich Xamidov 
[e-mail] 
Azimjon Zeripovich Axmedov 
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi va kelajakda asosiy yoqilg’i bo’lib 
hisoblanadigan bioyoqilg’ilar haqida umumiy tushunchalar, bioyoqilg’ilarrning 
imkoniyatlari, ularning asosiy xomashyosi (biomassa) va uning tarkibi, 
bioyoqilg’ilarning turlari: boigaz, biobenzin, biokerosin, biodizel, biometanol, 
bioetanol, biobutanol va boshqa bioyoqilg’ilar haqida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: bioyoqilg’i, etanol, briket, sintez gaz, biogaz, biomassa, xom-
ashyo, chiqindi, biodizel, suv o’tlari, zichlik, setan soni, temperatura. 
 
BIOFUNT POWER INDUSTRY AND ITS CAPABILITIES 
Dilshodjon Ganievich Khamidov 
[e-mail] 
Azimjon Zeripovich Akhmedov 
Bukhara engineering technological institute 
 
Abstract: This article provides an overview of biofuels, which are the main 
fuels now and in the future, the capabilities of biofuels, their main raw material 
(biomass) and its composition, types of biofuels: boigas, biobenzene, biokerosene, 
biodiesel, biomethanol, information on bioethanol, biobutanol and other biofuels. 
Keywords: biofuels, ethanol, briquettes, synthesis gas, biogas, biomass, raw 
materials, waste, biodiesel, algae, density, cetane number, temperature. 
Bioyoqilg'i - bu o'simlik yoki hayvonot xom ashyosidan, organizmlarning 
chiqindilaridan yoki organik sanoat chiqindilaridan olinadigan yoqilg'i balki 
biomassadan olinadigan zamonaviy jarayonlar natijasida hosil bo'ladigan yoqilg'i. 
Suyuq bioyoqilg'i (ichki yonish dvigatellari uchun, masalan, etanol, metanol, 
biodizel), qattiq bioyoqilg'i (o'tin, briketlar, yoqilg'i pelletlari, o'tin, somon, qobiqlar) 
va gazsimon bioyoqilg’ilar (sintez gazi, biogaz, vodorod) o'rtasida farq bor. 
Biomassa texnik jihatdan to'g'ridan-to'g'ri yonilg'i sifatida ishlatilishi 
mumkinligi sababli (o'tin kabi), ba'zi odamlar biomassa va bioyoqilg'i atamalarini bir-
birining o'rnida ishlatishadi. Ammo, ko'pincha, "biomassa" so'zi shunchaki yoqilg'i 
ishlab chiqariladigan biologik xom ashyoni yoki kimyoviy jihatdan o'zgartirilgan 
"Science and Education" Scientific Journal
December 2020 / Volume 1 Issue 9
www.openscience.uz
154

---

qattiq mahsulotning biron bir shaklini, masalan, torflangan granulalar yoki briketlarni 
anglatadi. Bioyoqilg'i so'zi odatda transport uchun ishlatiladigan suyuq yoki 
gazsimon yoqilg'iga nisbatan ishlatiladi. AQSh Energetika bo'yicha ma'muriyati 
(AEM) ushbu nomlash amaliyotiga amal qiladi. 
To'xtovsiz ishlatilishi mumkin bo'lgan bioyoqilg'i funktsional jihatdan neft 
yoqilg'isiga teng va mavjud neft infratuzilmasiga to'liq mos keladi. Ular avtomobil 
dvigatelini o'zgartirishni talab qilmaydi. Bioyoqilg'i o'simliklardan (ya'ni energiya 
ekinlari) yoki qishloq xo'jaligi, savdo, maishiy yoki sanoat chiqindilaridan (agar 
chiqindilar biologik kelib chiqishi bo'lsa) ishlab chiqarilishi mumkin. Qayta 
tiklanadigan bioyoqilg'i odatda zamonaviy uglerod fiksatsiyasi bilan bog'liq, masalan, 
fotosintez paytida o'simliklar yoki mikroalglarda uchraydi. Agar bioyoqilg'i ishlab 
chiqarishda ishlatiladigan biomassa tezda tiklana oladigan bo'lsa, bu yoqilg'i odatda 
qayta tiklanadigan energiyaning bir turi hisoblanadi. 
Bioyoqilg'ining eng keng tarqalgan ikki turi bu bioetanol va biodizeldir. 
Bioetanol - bu fermentatsiya natijasida hosil bo'lgan spirt, asosan shakar yoki 
kraxmal ekinlarida hosil bo'lgan uglevodlardan, masalan, makkajo'xori, shakarqamish 
yoki shirin jo'xori. Daraxtlar va o'tlar kabi nooziq-ovqat manbalaridan olinadigan 
sellyulozali biomassa, shuningdek, etanol ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida 
ishlab chiqarilmoqda. Bioetanol, asosan, shakar yoki kraxmalli ekinlarda, masalan, 
makkajo'xori, shakarqamish yoki jo'xori donasida hosil bo'lgan uglevodlardan 
fermentatsiyalash natijasida hosil bo'lgan spirt. Etanol toza avtomobil yoqilg'isi 
(E100) sifatida ishlatilishi mumkin, ammo u odatda oktanni oshirish va avtotransport 
chiqindilarini kamaytirish uchun benzinga qo'shimcha sifatida ishlatiladi. Bioetanol 
AQSh va Braziliyada keng qo'llaniladi.