Bİyokimya laboratuvari iÇİN Örneklerin alinmasi talimati
Yüklə 44,32 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BİYOKİMYA LABORATUVARI İÇİN ÖRNEKLERİN ALINMASI TALİMATI
- SAYFA NO: 1/4 AMAÇ
- İŞLEM: Biyokimya Laboratuvarında, biyolojik örneklerde (Kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı (BOS)) laboratuvar analizleri yapılır. 4.1.1
- Hazırlayan BİRİM SORUMLUSU Kontrol Eden KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ Onaylayan
- 6. EKLER: Hazırlayan
Venöz kan : Kan dolaşımındaki kirli kan Kapiller kan : Kılcal damarlarlardaki kan Hematom : Cilt altı kanama Antekubital fossa: Kolun dirsek eklem bölgesinin iç kısmının olduğu bölge %70 izopropanol: Dezenfektan madde İnfüzyon: Venöz damar içi damla ilaç uygulama, zerk etme işlemi Lanset: Küçük, keskin, üçgen biçimli kesici tıbbi alet Konsantrasyon: Yoğunlaşma
4.1.1 Kan örnekleri: Tam kan: Serum veya plazması ayrılmamış kandır. Kan sayımı (hemogram) ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) ve kan grubu tayininde kullanılır. Antikoagülanlı tüpe alınır. Serum: Pıhtılaşmış kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır. Birçok analiz için tercih edilir. Antikoagülansız tüpe alınan kandan elde edilir. Plazma: Pıhtılaşması antikoagülanlarla önlenmiş kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır. Bazı özel analizler için gereklidir. Antikoagülanlı tüpe alınan kandan elde edilir. Antikoagülanlar pıhtılaşmayı önlerler. 4.1.2 İdrar örnekleri: Spot idrar: Herhangi bir zamanda alınan idrar örneğidir. 24 saatlik idrar: Bir gün içinde (Belli bir saatte başlayıp ertesi gün aynı saatte sonlanır. Başlanan saatte idrar biriktirilecek kabın dışına yapılır,ertesi gün aynı saatte kabın içine yapılır) biriktirilen idrar örneğidir. 4.1.3 BOS örnekleri: Bazı biyokimyasal analizler için genellikle lomber bölgeden bizzat hekim tarafından ponksiyonla alınır. 4.1.4 Gaita örnekleri: Gizli kan analizi için alınan dışkı örneğidir. 4.2 Örneklerin alınmasından önce bilinmesi gerekenle 4.2.1 .Hastanın kimliği örnek kaplarındaki etiketteki isimle doğrulanmalıdır. 4.2.2.Hastanın açlık-tokluk durumu, egzersiz yapıp yapmadığı, stresli olup olmadığı öğrenilmelidir. Açlık gerektiren testler için 8-12 saat açlık gereklidir. 4.2.3.Diurnal değişim gösteren kan testleri için (kortikosteroidler, Fe, PTZ, vs.) kan alma zamanı önemlidir. Kan alınırken stresin etkisine bağlı olarak serum kortizol konsantrasyonu artar. Bu durum özellikle çocuklarda görülür. Buna bağlı olarak, serum glukoz ve CK konsantrasyonu artar. 4.2.4.İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örnek, ilaç alımından önce alınmalıdır. 4.2.5.Hasta rahatça oturur ya da yatar pozisyonda olmalı ve örnek alınmadan önce 20 dk. bu pozisyonda kalmalıdır. Bu standardizasyon, kan hacmindeki (hemokonsantrasyon veya
hemodilüsyon) değişimlere bağlı olarak kan bileşenlerinin konsantrasyonlarındaki farklılığı en aza indirir. Prognoz izlenmesi için istenen testlerle ilgili kan örnekleri hastadan her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır. 4.2.6. Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda memenin alındığı taraftaki koldan kan alınmamalıdır. 4.2.7. Malzemeler ve hasta hazırlanmalıdır. 4.2.8.Turnike kolda 1 dk dan fazla takılı kalmamalıdır. 4.2.9.Örneğin alındığı yerde (hastabaşı-kan alma ünitesi) tüplere barkot etiketi yapıştırılmalıdır. 4.2.10.Kan alımı şu sıra ile yapılmalıdır:
4.2.11.Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar alınmasına dikkat edilmelidir. 4.2.12.Antikoagülan veya katkı maddesi içeren tüplere kan alındıktan sonra tüp yavasça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır. 4.2.13.Örnekler hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır. 4.3 Kan Alma 4.3.1 Venöz kan alma 4.3.1.1.Hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatması sağlanmalıdır 4.3.1.2.Uygun ven seçilir. Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın ven tercih edilir. Elle yoklama ven seçimini kolaylaştırır. İnfüzyon yapılıyorsa infüzyon 3 dakikalığına durdurulmalı ve sonra tercihen diğer koldan kan alınmalıdır. 4.3.1.3.Kan alınacak bölgenin çevresi, %70’lik izopropanol ile dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru temizlenmelidir. Cildin kendi kendine kuruması beklenmelidir. 4.3.1.4.Kan alınacak bölgenin 10-15 cm üzerinden turnike uygulanır. Turnikenin uzun süre tutulması kanın bileşimini belirgin olarak değiştirir.
(adaptöre doğru) bastırılmalıdır. Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevşetilmelidir. Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur, sonra tüp adaptörden çekilir ve yerine başka tüp itilir. Önce katkı maddesiz tüplere sonra katkı maddeli tüplere kan alınır. Tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagülan varsa tüpler yavaşça 5-10 kez ters çevirerek karıştırılmalıdır. B.)Enjektöre kan almak için, iğne enjektörün ucuna sıkı bir şekilde yerleştirilir ve iğnenin üzerindeki kılıf çıkarılır. Enjektör ve iğne kan alınacak vene paralel tutulur ve iğne cilde yaklaşık 15 derecelik bir açıyla venin içine itilir. Ven duvarı delinirken ilk anda hissedilen direnç ortadan kalktığı zaman, enjektördeki basınç gevşer ve piston geri çekilirken (hızla çekilmemelidir) enjektöre kan dolar. İkinci enjektöre kan alınacaksa, iğne sabit tutularak takılı enjektör nazik fakat çabuk çekilir ve ikinci enjektör yerleştirilir, kan almaya devam edilir. Enjektöre alınmış kan, hemoliz olmaması için, iğne enjektörden uzaklaştırıldıktan sonra, önceden hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarılır. Tüplerin ağzı kapatılmalı, tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagülan varsa tüpler yavaşça 5-10 kez ters çevirerek karıştırılmalıdır. Hemoliz: Eritrositlerin parçalanmasıdır. Hemoliz sonucunda, eritrosit içindeki maddeler seruma geçerler.Bu durumda hücre içindeki konsantrasyonları hücre dışındakinden yüksek olan maddelerin serumdaki konsantrasyonları anormal yüksek bulunur.Aldolaz, asit fosfataz, AST, ALT, LDH, K, Mg, demir ve fosfatlar hemoliz durumunda yüksek bulunur 4.3.2 Kapiller kan alma 4.3.2.1.Elin 3. 4. veya 5. parmak ucundan, kulak memesinin alt kenarından,bebeklerde topuktan veya ayak başparmağından alınır. 4.3.2.2.Kan alınacak bölge %70 izopropanol ile temizlenir. Cildin kendi kendine kuruması beklenmelidir. 4.3.2.3.Lanset hızlı bir şekilde saplanır. Kesinin derinliği 2,5 mm’yi geçmemelidir. 4.3.2.4.Parmak, kan alınmasını kolaylaştıracak şekilde tutulmalıdır. Kan akışını uyarmak için parmağa masaj yapılmamalıdır. 4.3.2.5.Kanın ilk damlası silindikten sonra, ardından açığa çıkan damlalar, bastırılmadan nazik bir şekilde uygun tüplere alınır. Pıhtılaşmayı önlemek için tüp hızlı doldurulmalı, tüpün içine hava kabarcıklarının girmesi önlenmelidir. 4.3.2.6.Yeni doğan taramaları için filtre kâğıdına kan alma işleminde filtre kağıdı, büyük bir kan damlasına nazikçe bastırılır. Kanın işaretli dairenin içini dolduruncaya kadar kağıda nüfuz etmesi sağlanır. Emilimin tam olup daireyi doldurduğundan emin olduktan sonra bütün daireler doluncaya kadar işlem tekrarlanır.Filtre kâğıdı havada kurutulur.Pıhtılaşma olabileceğinden, kapiller tüplerde toplanmış kan filtre kâğıdına aktarılmamalıdır. 4.4 İdrar Örnekleri Alınması 4.4.1 Spot idrar: Herhangi bir anda alınan idrar örneğidir. Sabah idrarı olması uygundur. Bu idrar daha konsantredir, nadiren çıkan maddeler kolayca tespit edilebilir. Bebeklerin ve küçük çocukların idrarı özel torbalar içinde toplanır. Çocuk idrarını yaptıktan sonra bekletilmeden laboratuvara gönderilir. Çok kritik hastalarda ilgili hekimler tarafından mesaneden kateterle alınır
24 saatlik idrar: Bir gün içinde biriktirilen idrar örneğidir. 3-5 litrelik temiz ve kuru bir kap temin edilir. Su için kullanılan pet şişeler en uygunudur. Kola, deterjan gibi maddelerin konmuş olduğu kaplar kesinlikle uygun değildir. Biriktirme süresince serin yerde, karanlık bir ortamda tutulur. İdrar toplama kabı siyah, ışık geçirmeyen bir poşet içinde gönderilir. 24 saatlik idrar toplamaya başlanacağı sabah uyandıktan sonra ilk idrar tuvalete yapılır, saat not edilir (örneğin 08:00). Bu andan itibaren tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirilir. Ertesi sabah ilk idrar da (örneğin ertesi sabah 08:00'daki idrar) toplama kabına eklenerek idrar toplama işlemi tamamlanır. Bekletmeden laboratuvara gönderilir. 4.5 BOS Örneği Alınması 4.5.1.BOS, genellikle lomber bölgeden ponksiyonla alınır. Bazen ameliyat sırasında servikal bölgeden, beyindeki bir boşluktan veya ventrikülden alınır. 4.5.2.Bizzat hekim tarafından ponksiyonla alınır. 4.5.3.BOS’ta glukoz, hiç vakit geçirilmeden tayin edilmeli ve aynı anda kan glukozu da ölçülmelidir. 4.6 Gaita (dışkı) Örneği Alınması 4.6.1.Gizli kan analizi için az miktarda dışkı yeterlidir. Test, gastrointestinal sistemdeki bir kanamayı tespit etmek için yapılır. Kan gaitanın herhangi bir kısmında gizli kalabileceğinden, analiz belli sürelerde tekrarlanmalıdır. 4.6.2.Yalancı reaksiyonların önlenmesi için hasta üç gün süreyle proteinsiz diyete tabi tutulmalıdır. 4.7.Talimat dahilinde yapılan tüm işlem basamakları, Hasta ve Çalışan Güvenliği Kapsamında ve gerektirdiği şekilde uygulanır. 5. SORUMLULUKLAR: Bu talimatın uygulanmasından birimlerde (yataklı servisler, acil servis, kan alma birimi, laboratuvar vb.) çalışan sağlık personellerini sorumludur. 6. EKLER:
Yüklə 44,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![logo_mus[1]](13377_html_m19457678.jpg)
