Çevrə Müstəvi üzərində mərkəz adlanan verilmiş nöqtədən bərabər məsafədə yerləşən nöqtələr çoxluğuna çevrə

Çevrə

Müstəvi üzərində mərkəz adlanan verilmiş nöqtədən bərabər məsafədə yerləşən nöqtələr çoxluğuna çevrə deyilir.Çevrənin ixtiyari nöqtəsi ilə mərkəzini birləşdirən parçaya çevrənin radiusu deyilir. Çevrənin mərkəzdən fərqli ixtiyari iki nöqtəsini birləşdirən parçaya vətər deyilir.Mərkəzdən keçən vətərə diametr deyilir. Çevrə xaricində götürülmüş nöqtədən keçən düz xəttin çevrə ilə yalnız bir ortaq nöqtəsi varsa, toxunan; iki ortaq nöqtəsi varsa kəsən adlanır.(Qeyd: bir nöqtədən çəkilmiş toxunan parçalar bərabərdir)

Şəkildə O nöqtəsi çevrənin mərkəzi, OB və OA parçaları radiuslardır (r kimi işarə edilir). AB və CD parçaları vətərlərdir. AB vətəri eyni zamanda diametrdir (d kimi işarə edilir). d=2r CK düz xətti toxunan; NL düz xətti kəsəndir. Çevrənin mərkəzi yeganədir. Radiusu, daimetri, vətəri, toxunanı və kəsəni sonsuz saydadır.

Çevrənin hər hansı bir hissəsi qövs adlanır.Mərkəzdən fərqli Hər hansı 2 çevrə nöqtəsi çevrəni 2 qövsə ayırır. Kiçik qövs –minor; böyük qövs-major qövs adlanır. minor; major

Bir ortaq nöqtəsi olan çevrələr toxunan çevrələr adlanır. İki formada toxunma mümkündür: a) daxildən b)xaricdən. Çevrələrin mərkəzləri arasındakı məsafəni d ilə işarə etsək: a) d=R-r; b)d=R+r

O1A=r OA=R d= OA- O1A

b) O1A=r ; OA=R d= OA- O1A

Mərkəzləri eyni olan çevrələrə konsentrik çevrələr deyilir. İki konsentrik çevrə arasında qalan çevrə hissəsi halqa adlanır. Halqanın qalınlığını x işarə etsək, x=R-r

Çevrənin iki radisunun əmələ gətirdiyi bucağa mərkəzi bucaq deyilir. ( ) Mərkəzi bucağın dərəcə ölçüsü söykəndiyi qövsün dərəcəsinə bərabərdir. Çevrə üzərində bir nöqtədən çıxan iki vətərin əmələ gətirdiyi bucağa daxilə çəkilmiş bucaq deyilir.( ) Daxilə çəkilmiş bucaq söykəndiyi qövsün yarısına bərabərdir. Əgər mərkəzi bucaq və daxilə çəkilmiş bucaq eyni qövsə söykənərsə, daxilə çəkilmiş bucaq mərkəzi bucağın yarısına bərabər olar. ( ) (şəkil a) Eyni qövsə söykənən daxilə çəkilmiş bucaqlar bərabərdir: Diametrə söykənən daxilə çəkilmiş bucaq 90^o-dir. (şəkil b)

a)

B)

Toxunan və vətər arsındakı bucaq:

Iki vətərin kəsişməsindən alınan bucaqlar:

Bir nöqtədən çəkilmiş İki kəsən arasındakı bucaq:

Bir nöqtədən çəkilmiş İki toxunan arasındakı bucaq:

Bir nöqtədən çəkilmiş bir toxunan və bir kəsən arasındakı bucaq:

Paralel vətərlər arasında qalan qövslər bərabərdir;

Toxunan toxunma nöqtəsində radiusa perpendikulyardır:

Kəsişən vətərlər üçün:

Bir nöqtədən çəkilmiş kəsən və toxunan üçün:

Çevrə xaricinə çəkilmiş dördbucaqlının qarşı tərəflərinin cəmi bərabərdir; çevrə daxilinə çəkilmiş dördbucaqlının qarşı bucaqları cəmi 180 o-yə bərabərdir

İstənilən çevrənin uzunluğunun onun diametrinə isbəti sabit olub, ədədinə bərabərdir. Çevrə uzunluğu düsturu:

Mərkəzi bucağın söykəndiyi qövsün uzunluğu çevrənin radisunua bərabər olarsa,belə mərkəzi bucaq bir radian(1 rad) adlanır: .Beləliklə,

Radian və dərəcə arasında əlaqə:

.

Çevrə qövsünün uzunluğu düsturu: