Ebola viRÜs hastaliği vaka yönetiMİ (Bilim Kurulu Çalışması)
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
0
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI VAKA YÖNETİMİ (Bilim Kurulu Çalışması) 2014 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI
1
İÇİNDEKİLER 1 1. EBOLA SAĞLIK PERSONELİ BİLGİ NOTU
2. EBOLA VİRÜS HASTALIĞI VAKA TANIMLARI
6 3. EBOLA VAKA YÖNETİM ALGORİTMASI
7 4. EBOLA VİRÜS HASTALIĞI İZOLASYON ÖNLEMLERİ 8 5. TEMASLI TAKİBİ YAKLAŞIMI
11 6. EBOLA LAB. NUMUNE ALMA
12 7. EBOLA REFERANS HASTANE LİSTESİ
8. EBOLA VE SEYAHAT ÖNLEMLERİ
14
9. SEYAHAT ARAÇLARI VAKA YÖNETİMİ
16 10. EBOLA VAKA BİLDİRİM FORMU
17 2
Ebola Virüs Hastalığı (EVH); Ebola virüsünün sebep olduğu, yüksek mortalitenin görüldüğü, akut başlangıçlı, yüksek ateş, gastro intestinal semptomlar ve kanamayla seyredebilen bir hastalıktır. Klinik tablo Ebola Hemorajik Ateşi olarak adlandırılmakla birlikte, 2014 yılı içerisinde Orta-‐Batı Afrika’da görülen salgında dikkat çeken en önemli özelliklerden birisi vakaların yarısından azında hemorajik bulguların varlığı olmuştur. Bu nedenle klinik tablo daha ziyade Ebola Virüs Hastalığı veya Ebola Hastalığı olarak daha doğru bir şekilde adlandırılmaya başlanmıştır. Virüs ilk olarak 1976 yılında Sudan ve Kongo’daki salgınlarda tespit edilmiştir ve Kongo'daki bir nehre hitaben Ebola adı verilmiştir. Filavoviridae ailesinden bir RNA virüsüdür. Bundibugyo ebolavirus (BDBV), Zaire ebolavirus (EBOV), Reston ebolavirus (RESTV), Sudan ebolavirus (SUDV), Taï Forest ebolavirus (TAFV) olmak üzere beş farklı türü tanımlanmıştır. BDBV, EBOV ve SUDV Afrika’daki salgınlara sebep olan türlerdir. RESTV’nin ise Filipinler’de ve Çin’de hastalık ve ölüme sebep olmadan insanları enfekte ettiği gösterilmiştir. Virüsün doğal kaynağının Afrika’daki meyve yarasaları olduğu düşünülmektedir. Virüslerin varlığı bu yarasaların coğrafi dağılımı ile örtüşmektedir. Afrika’da Hastalığın Görüldüğü Ülkeler: Bu güne kadar EVH’nin görüldüğü ülkeler; • Liberya Cumhuriyeti • Gine Cumhuriyeti • Sierra Leone Cumhuriyeti • Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Zaire) • Gabon • Güney Sudan • Fildişi Sahilleri • Uganda • Kongo Cumhuriyeti • Nijerya Cumhuriyeti
• Liberya Cumhuriyeti • Gine Cumhuriyeti • Sierra Leone Cumhuriyeti • Nijerya Cumhuriyeti
3
Salgın, Aralık 2013’te Gine’den başlamış, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone’ye kadar yayılmıştır. 12 Ağustos 2014 tarihi itibarı ile toplam vaka sayısı 1848 (1176 konfirme, 672 olası) ölen vaka sayısı 1013’tür. Güncel vaka sayıları; http://www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/guinea/index.html , http://www.who.int/csr/disease/ebola/en/ , http://www.seyahatsagligi.gov.tr/page/who/who_hastalik.aspx linklerinden takip edilebilir.
Ebola virüsü, insanlara infekte hayvanların organ, kan ve vücut sıvıları ile yakın teması ile bulaşır. Afrika’da infekte şempanze, goril, maymun, meyve yarasası ve antiloptan bulaştığı dökümente edilmiştir. İnsandan insana geçiş, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozanın infekte insanların kan ve vücut sıvılarıyla direk teması ile meydana gelir. Ayrıca hastanın vücut sekresyonlarıyla kontamine çevresel materyal ile de bulaş meydana gelebilir. Hayatta kalan hastalarda, klinik bulguların düzelmesini takip eden dönemde, vireminin daha düşük miktarlarda devam ettiği bilinmektedir. Ayrıca, vücut sekresyonlarında da nekahat döneminde virüsün varlığı gösterilmiştir. Ancak bunun ne kadar süre ile devam ettiği konusunda hala net bir bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle hastalar iyileşme döneminde de bulaştırıcı olabilirler. Bu süre net değildir. 4
Sağlık çalışanlarına da, bu hastaların takip ve tedavisi sırasında, kontrol önlemlerini almadıkları takdirde yakın temas sonucu bulaş olmaktadır. Klinik Ebola virüsü hastalığı için kuluçka dönemi 2-‐21 gün arasında değişebilir, ancak vakaların büyük kısmında yaklaşık 7 gün olarak görülmektedir. Hastalık akut yüksek ateş (≥ 38.5°C) ve özgün olmayan ilk bulgular ile başlar. Sık görülen belirti ve bulgular; • Ateş, • Baş ağrısı, • Kas ve eklem ağrısı, • Halsizlik, • İshal, • Kusma, • Mide ağrısı, • İştahsızlık.
• Döküntü, • Gözlerde kızarıklık, • Hıçkırık, • Öksürük, • Boğaz ağrısı, • Göğüs ağrısı, • Nefes almada zorluk, • Yutma güçlüğü, • Cilt ve mukozal kanamalar veya organ içine kanamalar. Vakalarda görülen hafif hemorajik semptomlar; peteşi, burun kanaması, ekimoz veya daha ciddi olarak gastrointestinal kanama, şok ya da DIC şeklinde olmaktadır. Genellikle, ağır vakalarda, daha sık olarak hemorajik belirtiler görülmektedir, ancak hemorajik belirtilerin varlığı da, hastalığın şiddeti ile paralellik göstermez ve klinik tablonun daha ağır olduğunun da işareti değildir. Döküntü, eritematöz makülo papüller tarzda genelde 5 günden sonra gövde ve omuzda görülmektedir. Konjunktivit, farenjit, öksürük ve hıçkırık vakalarda görülen diğer semptomlardır.
klinik bulguların gelişimi öncesinde hastalar başkalarına virüsü bulaştıramazlar. 5
Eğer hastalar klinik semptomların ortaya çıkışını takip eden 14. gününü geçirmiş yani hayatta ise yaşam şansı daha yüksektir. Hastalarda klinik bulguların gelişiminden itibaren ölene kadar virüs miktarı artar. Ölüm, sıklıkla klinik bulguların gelişimini takiben 9 ile 10. günler sonrasında septik şok, çoklu organ yetmezliği ve yaygın damar içi pıhtılaşma bozukluğu (DIC) ile olur. Hastalık, neden olan virüse ve nitelikli sağlık hizmeti alabilme özelliğine göre %25-‐90 oranında fatal seyretmektedir. Laboratuvarda lökopeni (sıklıkla lenfopeninin görüldüğü), trombositopeni ve karaciğer enzimlerinde artış görülebilir. PTZ, aPTT ve fibrin yıkım ürünlerinde artış olabilir. Tanı Hastalığın özgün tanısında antijen tespit testleri (hızlı tanı testleri ve ELISA), antikor yanıtının saptanması için ELISA ve serum nötralizasyon testi, RT-‐PCR ve virüs izolasyonu kullanılabilir.
Ebola virüs hastalığının ayırıcı tanısında sıtma, şigelloz, kolera, tifo, leptospirozis, riketsiyozis, hepatit ve diğer viral hemorajik ateşler dikkate alınmalıdır.
Hastalığın özgün bir tedavisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte etkinliği kanıtlanmamış monoklonal antikor tekniğiyle hazırlanmış tedavi yaklaşımı ABD ve Nijerya’da denenmektedir. Bu gün için kullanılabilir veya klinik çalışma düzeyinde bir aşısı bulunmamaktadır. Hastalardaki GİS semptomları nedeniyle sıklıkla dehidratasyon gelişmektedir. Hastalara hidrasyon, oksijenasyon, sekonder enfeksiyonların tedavisi ve diğer semptomlara yönelik destekleyici tedavi uygulanmalıdır. Hasta standart önlemlere ek olarak temas ve damlacık izolasyon kurallarına uyularak, izole edildiği odada gerektiğinde monitörize edilerek, mümkün olan en az sayıdaki sağlık personeli teması ve ziyaretçi kısıtlaması ile izlenmelidir.
İnsandan insana geçiş, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozanın enfekte insanların kan ve vücut sıvılarıyla direk teması ile meydana geldiği için standart izolasyon kurallarıyla birlikte temas izolasyon kurallarına uyulması önem taşır. Ayrıca hastanın vücut sekresyonlarıyla kontamine çevresel materyal ile de bulaş meydana gelebileceği dikkate alınmalıdır. Hastalardan hava yoluyla bulaş gösterilmemiş olmakla birlikte sekresyonlarda virüs bulunduğu için damlacık izolasyon kuralları da mutlaka uygulanmalıdır.
6
EVH’ye bağlı ölümlerde cenazeye kişisel koruyucu ekipman kullanılarak temas edilmesi gereklidir. Çift ceset torbası kullanılmalıdır.
ŞÜPHELİ VAKA: Aşağıda belirtilen “Epidemiyolojik Kriterler”den en az birisinin varlığında klinik kriterlerden ≥38.5°C ateş ile birlikte diğer klinik bulgulardan en az birisinin bulunduğu veya sebebi açıklanamayan ölüm olan vakadır. Epidemiyolojik Kriterler: Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; • Doğrulanmış veya şüpheli Ebola Virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer vücut sıvıları ile temas veya • Ebola Virüs Hastalığının aktif olarak yayılımının olduğu bölgede yaşıyor olmak veya • Bulaşın aktif olduğu bölgeye seyahat etmek veya • Endemik bölgede yarasa, kemirgen veya maymun, şempanze gibi primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, etini yemek vb). Klinik kriterler : • ≥38.5°C ateş ile birlikte, o Aşağıdaki klinik bulgulardan en az birisinin varlığı, §
Ciddi baş ağrısı, §
Kas ağrısı, §
Aşırı halsizlik, §
Bulantı, §
Kusma, §
İshal, §
Karın ağrısı, §
Açıklanamayan kanamalar. • Sebebi açıklanamayan ölüm. KESİN VAKA: Şüpheli vaka tanımına uyan ve Ebola Virüs Hastalığı laboratuvar tanı testleriyle doğrulanan vakadır.
7
VAKA YÖNETİM ALGORİTMASI
* Epidemiyolojik hikâyeyle uyumlu olan ve sebebi bilinmeyen ölümlerde tanısal algoritma uygulanır. ** Kişisel koruyucu donanım için ilgili dokümana bakınız. Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; • Doğrulanmış veya şüpheli Ebola Virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer vücut sıvıları ile temas veya • Ebola Virüs Hastalığının aktif olarak yayılımının olduğu bölgede yaşıyor olmak veya • Bulaşın aktif olduğu bölgeye seyahat etmek veya • Endemik bölgede yarasa, kemirgen veya maymun, şempanze gibi primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, etini yemek vb). ≥ 38.5°C ATEŞ İLE BİRLİKTE Aşağıdaki klinik bulgulardan en az birisinin varlığı, • Ciddi başağrısı, • Kas ağrısı, • Aşırı halsizlik, • Bulantı, • Kusma, • İshal, • Karın ağrısı, 1. Hasta yatırılır, standart önlemlere ek olarak temas ve damlacık izolasyonu uygulanır 2. Hastaya bakan, klinik numuneleri alan ve analizini yapacak personel bulaşı engellemek için gerekli kişisel koruyucu donanım kullanmalıdır ** 3. Sıtma hastalığı yönünden değerlendirilir 4. Ebola Virüs Hastalığı tanısı için kan alınır, Halk Sağlığı Müdürlüğü aracılığıyla referans laboratuvara gönderilir 5. Eş zamanlı olarak diğer ayırıcı tanılar yönünden değerlendirilir 6. Destek tedavisi verilir
Kliniği açıklayacak başka bir tanı yönünden değerlendirilir
8
• Bulaşıcı hastalıklar yönünden nakli yapılacak şüpheli vakalarla ilgili sağlık personelinin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Vaka hakkında ön bilgi verilmeli ve en az sayıda sağlık personeli ile çalışılmalıdır. • Hastaya ulaşmadan önce sağlık çalışanları koruyucu önlemleri almalıdır. • Şüpheli vakanın götürüleceği hastane, uygun enfeksiyon kontrol önlemlerini alması için önceden bilgilendirilmelidir. • Kurum ve kuruluşlarla gerekli işbirliği sağlanmalı, vaka takipleri ve hasta transferleri titizlikle takip edilmelidir.
1. Ebola virüs hastalığı şüpheli veya kesin vakalarının hastaneye yatışlarında standart, temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir. 2. Ebola virüs hastalığı vakalarının negatif basınçlı odada takibi şart değildir. 3. Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir oda olmalıdır. 4. Hastanın odasına girişler sınırlandırılmalı mümkün olduğunca en aza indirilmeli, giriş-‐ çıkışlar kayıt altına alınmalıdır. Özellikle, sağlık personeli açısından odaya girenler sadece hastanın bakımından sorumlu olan personel ile sınırlandırılmalıdır. 5. Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalıdır. Oda dışına çıkarılmamalıdır. Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir. KİŞİSEL KORUYUCU MALZEMELER 1. Eldiven, 2. Sıvı geçirimsiz önlük, 3. Sıvı geçirimsiz tulum, 4. Koruyucu gözlük, 5. Yüz kalkanı/siperi, 6. N95 maske, 7. Cerrahi maske, 8. Su geçirmez ayak koruyucu, 9. Alkol bazlı el dezenfektanı. HASTA ODASINA GİRİŞ VE HASTAYA YAKLAŞIM 1. Hasta odasına girişlerde kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. a. Hasta odasına giren tüm kişiler; eldiven, sıvı dirençli ya da geçirimsiz önlük, göz koruması için yüz siperi ve gözlük kullanmalıdır. b. Hasta bakımı verecek olan sağlık personeli; çift eldiven, sıvı dirençli ya da geçirimsiz önlük, göz koruması için gözlük ve yüz siperi, tek kullanımlık ayakkabı koruyucu, N95 maske ve sıvı dirençli-‐geçirimsiz ayak koruyucu kullanmalıdır.
9
c. Ek kişisel koruyucu ekipman, çevrede kan ya da diğer vücut sıvıları, kusmuk ya da dışkı olduğunda gerekli olabilir. Ek koruyucu ekipmanlar arasında; çift koruyucu eldiven, galoş ve bacak kaplamaları sayılabilir ve uygun durumlarda kullanılmalıdır. d. Eldivenin yırtılması durumunda eldivenler değiştirilmelidir. 2. Hasta bakım ekipmanları ve tıbbi cihazlar hastaya özel olmalı ve mümkün olduğunda tercihen tek kullanımlık olmalıdır. 3. Hasta bakımı için kullanılan, hastaya özel kullanımı sağlanamayan ve tek kullanımlık olmayan tıbbi ekipmanlar, üreticisinin talimatlarına ve hastane politikalarına göre temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 4. Hasta odasından çıkarken veya hastaya bakım verilen tıbbi alanı terk ederken bakım veren sağlık personeli, kullandığı kişisel koruyucu ekipmanları maksimum özeni göstererek, özellikle gözlerine ve mukozalarına, ayrıca kıyafetlerine bulaşa neden olmadan çıkartmalıdırlar. Kişisel koruyucu ekipmanlar imha edilmeli veya hastane politikalarına ya da üreticinin yeniden kullanma talimatlarına göre temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 5. Hasta bakımında, kesici ve delici alet kullanımı mümkün olduğu kadar kısıtlanmalı, hastadan kan alımı mümkün olan en az tetkik ile sınırlandırılarak yapılmalıdır. Kullanılan bütün iğneler, delici-‐kesici tıbbi cihazlar, delinmez-‐kesici geçirmez tekrar açılamaz tıbbi atık kaplarında bertaraf edilmelidir. 6. Aerosol üretim riski olan tıbbi prosedürler için, Kırım Kongo Kanamalı Ateşinde alınan önlemler alınmalıdır. 7. Hasta bakımında mutlak personel sayısı mümkün olan en az sayı ile sınırlandırılmalıdır. 8. Çevresel yüzeyler ve ekipmanlar, tekstil ve çamaşırhane, gıda kapları ve bulaşık makinesi gibi ortam ve materyallerin temizlik ve dezenfeksiyonu hastane politika ve üretim talimatlarına göre standart prosedürler izlenerek yapılmalıdır. ODA, ÇEVRE VE KULLANILAN MALZEMELERİN DEZENFEKSİYONU Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalarındaki uygulama ile aynıdır. HASTANIN NAKLİ SIRASINDA ALINACAK ÖNLEMLER Ambulanslarda Ebola Virüs Hastalığı şüpheli vakaların naklinde aşağıdaki malzemeler mutlaka hazır olmalıdır. 1. Eldiven, 2. Sıvı geçirimsiz önlük, 3. Sıvı geçirimsiz tulum, 4. Koruyucu gözlük, 5. Yüz kalkanı/siperi, 6. N95 maske, 7. Cerrahi maske, 8. Su geçirmez ayak koruyucu, 9. Alkol bazlı el dezenfektanı. 10
Hasta veya hastanın vücut sekresyonlarıyla temas edecek personel veya hastayı karşılayacak diğer personel; çift eldiven, sıvı dirençli ya da geçirimsiz önlük, göz koruması için gözlük ve yüz siperi, tek kullanımlık ayakkabı koruyucu, N95 maske ve sıvı dirençli-‐ geçirimsiz ayak koruyucu kullanmalıdır. Hasta sedyesinde ve naklinde sıvı geçirimsiz koruyucu örtü kullanılmalıdır. 11
EBOLA VİRÜS HASTALIĞIYLA OLASI TEMASI OLAN KİŞİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ve YAKLAŞIM Maruziyet Düzeyi* Klinik Durum Yaklaşım YÜKSEK RİSK • Perkütan (iğne batması gibi) yaralanma veya mukozaya EVH hastasının vücut sıvısının teması. • EVH hastasına doğrudan bakım verme veya kişisel koruyucu ekipman olmaksızın EVH hastasının vücut sıvısına maruz kalma. • EVH hastasının vücut sıvısı örnekleri ile kişisel koruyucu ekipman olmaksızın laboratuar testi çalışan veya standart biyogüvenlik kurallarına uymayan laboratuar görevlileri. • Salgının görüldüğü ülkelerde cenazeye doğrudan teması olan veya bakım veren, cenazede görev alan kişisel koruyucu ekipman kullanmayan kişiler. Ateş
1 veya ateş olmadan diğer semptomlar 2
Enfeksiyon kontrol önlemlerine uyulmak koşulu ile EVH ön tanısına yönelik tıbbi değerlendirme yapılır. • Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek; §
Gerekirse test yapılır §
Klinik olarak gerekiyorsa korunma önlemleri alınarak nakli sağlanır. • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından enfeksiyon kontrol önlemleri altında izlenme gerekliliği olmadığı düşünülen vakalarda seyahat kısıtlaması 3 getirilerek temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi 4
gerçekleştirilir. Asemptomatik • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından seyahat kısıtlaması 3 getirilerek temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi 4 gerçekleştirilir. DÜŞÜK RİSK • EVH hastası ile ev içi ve gündelik temas • Salgın görülen ülkelerde** EVH hastası ile sağlık kuruluşlarında yüksek riskli olmayan veya gündelik temas. Ateş 1
olmadan diğer semptomlar 2
Enfeksiyon kontrol önlemlerine uyulmak koşulu ile EVH ön tanısına yönelik tıbbi değerlendirme yapılır. • Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek; §
Gerekirse test yapılır §
Klinik olarak gerekiyorsa korunma önlemleri alınarak nakli sağlanır. • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından enfeksiyon kontrol önlemleri altında izlenme gerekliliği olmadığı düşünülen vakalarda seyahat kısıtlaması3 getirilerek temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi4 gerçekleştirilir. Asemptomatik • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından seyahat kısıtlaması3 getirilerek temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi 4 gerçekleştirilir. BİLİNEN BİR TEMAS YOK • EVH görülen ülkede bulunma • Düşük veya yüksek riskli temas yok Ateş 1
• Enfeksiyon kontrol önlemlerine uyulmak koşulu ile EVH ön tanısına yönelik tıbbi değerlendirme yapılır. • Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek; §
Gerekirse test yapılır §
Klinik olarak gerekiyorsa korunma önlemleri alınarak nakli sağlanır. • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından enfeksiyon kontrol önlemleri altında izlenme gerekliliği olmadığı düşünülen vakalarda seyahat kısıtlaması3 getirilerek temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi 4
gerçekleştirilir. Asemptomatik • Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından seyahat kısıtlaması getirilmeden, temastan sonraki 21. güne kadar klinik bulguların izlemi4 gerçekleştirilir. *Yüksek riskli vakalarda hastalığın bulaş riski bulunmakla birlikte düşük riskli temaslarda bulaş ihtimali çok az ve teorik olmakla birlikte, hastalığın mortalitesi çok yüksek olduğu için yaklaşım her iki gruba da ortak olmaktadır. **Salgın görülen ülkeler halen Gine, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone olup. Güncellemelerin izlemi önerilir. Uluslarası giriş noktalarında gerekli değerlendirme ve kontrol önlemleri Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. 1 Ateş: ≥ 38.5°C veya ateş öyküsü 2 Diğer semptomlar: Başağrısı, eklem ve kas ağrısı, karın ağrısı, halsizlik, ishal, kusma, mide ağrısı, istahsızlık, döküntü, gözlerde kızarıklık, hıçkırık, öksürük, göğüs ağrısı, nefes almada güçlük, yutma güçlüğü, iç ve dış kanama. Laboratuvar bulguları: trombositopeni (≤150,000 /µL) ve transaminaz yüksekliği. 3 Seyahat kısıtlaması: Şehirler arası toplu taşıma araçlarını kullanmamalı, şehir dışına çıkılacaksa kişisel ulaşım araçları ile Halk Sağlığı Müdürlüğüne bilgi verilerek sağlık hizmeti alıanabilecek bir yerleşim merkezine gidilebilir. Şehir içinde asemptomatik kişiler toplu taşım araçlarını kullanabilir ancak, tercih kişisel ulaşım araçları olmalıdır.
veya hastalığın klinik belirtilerinde yer alan diğer semptomlar gelişecek olursa Halk Sağlığı Müdürlüğüyle derhal iletişime geçmelidir. 12
Ebola Virüs Hastalığının Laboratuvar Tanısında Kullanılan Testler Hastalık Dönemi Tanısal Testler Semptomların başlangıcından birkaç gün içinde §
“Antigen-‐Capture” ELISA ile Antijen tayini (Kan, Serum ya da doku örnekleri) §
§
RT-‐PCR ile Nükleik Asit tayini ve Sekanslama (Kan, Serum, vücut sıvıları ya da doku örnekleri) §
Virüs İzolasyonu (Kan, Serum, vücut sıvıları ya da doku örnekleri) Geç dönem veya nekahat evresi ELISA ve IFA ile IgM ve IgG tayini (serum) Geriye dönük tanı §
İmmünhistokimyasal yöntem (formalin ile fikse, parafine gömülü doku örnekleri) §
örnekleri), §
RT-‐PCR ile Nükleik Asit tayini ve Sekanslama (Kan, Serum, vücut sıvıları ya da doku örnekleri) Klinik Örneklerin Alınması: §
Şüpheli olgulardan klinik örneklerin alınmasında ve laboratuvar testlerinin yapılması esnasında sağlık personeli kişisel koruyucu donanım kullanmalıdır. §
sızdırmaz bir nakil kabına yerleştirildikten sonra ikinci bir taşıma nakil kabına konmalı ve 2. kabın dışı bir dezenfektan ile silinmelidir. §
incelemeler (örneğin Sıtma yaymaları, hızlı sıtma tanı testleri vb) sınıf II biyogüvenlik kabininde yapmalıdır. §
Hasta örneğiyle temas eden yüzeyler %10 NaOCl ve dökülme durumunda laboratuvar güvenliği rehberindeki dökülme ve saçılma kitiyle aerosol oluşturmadan ve direkt teması önleyecek şekilde dekontamine edilmelidir. §
Ebola Virüs tanısı için alınan kan örneği EN AZ 4 mL. OLACAK şekilde EDTA VEYA SİTRATLI plastik tüplere alınmalıdır. Ayrıca Kırmızı kapaklı tüplere alınan kandan en az 1 mL serum örneği de ayrılarak gönderilmelidir. §
Kan örneği için Heparinli tüp kullanılmamalıdır. Örneklerinin plastik tüpe alınmış olmasına dikkat edilmelidir. §
önlemlerini içerecek şekilde) steril serum fizyolojik içine alınmalıdır. §
Örnekler dondurularak kuru buzda, mümkün değilse +4°C’de saklanarak soğuk zincirde gönderilmelidir. §
Enfeksiyöz madde kategori A listesinde yer alan örneklerin taşımasının üçlü taşıma kabı ile Enfeksiyöz madde ile enfeksiyöz tanı ve klinik örneği taşıma yönetmeliği’ne (Sağlık Bakanlığı, Ankara. Resmi Gazete 25.09.2010 – 27710) uygun şekilde yapılması sağlanmalıdır. §
Örnekler, aşağıdaki adrese telefon ile bilgi verilerek, gerekli belgelerle birlikte gönderilmelidir. Adres: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı, Ulusal Arbovirüs ve Viral Zoonotik Hastalıklar Referans Laboratuvarı, Sağlık Mahallesi, Adnan Saygun Caddesi, No: 55, F Blok 1. Kat 06100 Sıhhiye/ANKARA Tel: 0312 565 5631 /5547/5340; Faks: 0312 565 5569; e-‐mail: viralzoonoz@thsk.gov.tr; www.thsk.gov.tr
13
KURUM ADI SAĞLIK HİZMET BÖLGESİ İL ADANA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ADANA BÖLGESİ ADANA
HATAY İSKENDERUN DEVLET HASTANESİ ADANA BÖLGESİ HATAY ANKARA ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ANKARA BİLKENT BÖLGESİ ANKARA
ZONGULDAK ATATÜRK DEVLET HASTANESİ ANKARA BİLKENT BÖLGESİ ZONGULDAK ANKARA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ANKARA ETLİK BÖLGESİ ANKARA
ÇORUM T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HİTİT ÜNİVERSİTESİ ÇORUM EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ANKARA ETLİK BÖLGESİ ÇORUM YOZGAT DEVLET HASTANESİ ANKARA ETLİK BÖLGESİ YOZGAT
ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ANTALYA BÖLGESİ ANTALYA AYDIN DEVLET HASTANESİ AYDIN-‐DENİZLİ BÖLGESİ AYDIN
AYDIN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ AYDIN-‐DENİZLİ BÖLGESİ AYDIN DENİZLİ DEVLET HASTANESİ AYDIN-‐DENİZLİ BÖLGESİ DENİZLİ
MUĞLA T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ AYDIN-‐DENİZLİ BÖLGESİ MUĞLA BURSA ŞEVKET YILMAZ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ BURSA BÖLGESİ BURSA
ÇANAKKALE DEVLET HASTANESİ BURSA BÖLGESİ ÇANAKKALE DİYARBAKIR EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ DİYARBAKIR BÖLGESİ DİYARBAKIR ELAZIĞ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ELAZIĞ-‐MALATYA BÖLGESİ ELAZIĞ MALATYA DEVLET HASTANESİ ELAZIĞ-‐MALATYA BÖLGESİ MALATYA
ERZURUM BÖLGE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ERZURUM BÖLGESİ ERZURUM ESKİŞEHİR DEVLET HASTANESİ ESKİŞEHİR BÖLGESİ ESKİŞEHİR ADIYAMAN T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ GAZİANTEP BÖLGESİ ADIYAMAN GAZİANTEP ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ GAZİANTEP BÖLGESİ GAZİANTEP GAZİANTEP DR.ERSİN ARSLAN DEVLET HASTANESİ GAZİANTEP BÖLGESİ GAZİANTEP KAHRAMANMARAŞ NECİP FAZIL ŞEHİR HASTANESİ GAZİANTEP BÖLGESİ KAHRAMANMARAŞ İSTANBUL HAYDARPAŞA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İSTANBUL ANADOLU KUZEY BÖLGESİİSTANBUL İSTANBUL HASEKİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İSTANBUL FATİH BÖLGESİ İSTANBUL İZMİR TEPECİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İZMİR GÜNEY BÖLGESİ İZMİR
MANİSA MERKEZEFENDİ DEVLET HASTANESİ İZMİR KUZEY BÖLGESİ MANİSA KAYSERİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ KAYSERİ BÖLGESİ KAYSERİ
KOCAELİ DERİNCE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ KOCAELİ BÖLGESİ KOCAELİ SAKARYA SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ KOCAELİ BÖLGESİ SAKARYA
KONYA DR.FARUK SÜKAN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ KONYA BÖLGESİ KONYA KONYA NUMUNE HASTANESİ KONYA BÖLGESİ KONYA
MERSİN DEVLET HASTANESİ MERSİN BÖLGESİ MERSİN MERSİN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ MERSİN BÖLGESİ MERSİN
ORDU T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ SAMSUN BÖLGESİ ORDU SAMSUN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ SAMSUN BÖLGESİ SAMSUN
SAMSUN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ SAMSUN BÖLGESİ SAMSUN SİVAS DEVLET HASTANESİ SİVAS-‐TOKAT BÖLGESİ SİVAS
TOKAT DEVLET HASTANESİ SİVAS-‐TOKAT BÖLGESİ TOKAT ŞANLIURFA ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ ŞANLIURFA BÖLGESİ ŞANLIURFA ŞANLIURFA MEHMET AKİF İNAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ŞANLIURFA BÖLGESİ ŞANLIURFA TRABZON KANUNİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ TRABZON BÖLGESİ TRABZON
TEKİRDAĞ DEVLET HASTANESİ TRAKYA BÖLGESİ TEKİRDAĞ VAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ VAN BÖLGESİ VAN
VAN İPEKYOLU KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ VAN BÖLGESİ VAN
14
Dünya Sağlık Örgütü, 12 Ağutos 2014 tarihi itibari ile Ebola Hastalığının görüldüğü bölgelere veya o bölgelerden yapılacak seyahatlere bir yasaklama getirmemiştir. Bu kararın, gerek turistik amaçla, gerekse iş amaçlı seyahat edenler için, ebola virüsünün endemik olarak görüldüğü ülkelere ve hatta ebola virus yayılımının bugün için aktif olarak devam ettiği bölgelere yapılan seyahatlerde virüsün bulaşma riskinin çok düşük olması nedeni ile verildiği, 30 Temmuz 2014 tarihli Uluslararası Sivil Havacılık Otoritesi ve Dünya Sağlık Örgütü’nün ortak açıklamasında bildirilmiştir. Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi tarafından yapılan değerlendirmede Ebola Virus Hastalığı olanlarla temas edenlere seyahat kısıtlaması getirilmiştir. Temas öyküsü olanlar için son temastan 21 gün geçtikten sonra sivil-‐ticari uçaklarla veya toplu taşım araçları ile seyahat edilebileceği belirtmiştir. Hasta yolcuların ise doktor veya sağlık otoritesinden seyahat edebilir belgesi alması gerektiği, bu belge olmadan seyahat edilemeyeceği bildirilmiştir.
DSÖ’nün Uluslararası Sağlık Tüzüğü acil komitesinin 08.08.2014 tarihli Batı Afrika’da Görülen 2014 Ebola Salgını Tebliği’nde de yer aldığı üzere ebola virus dolaşımının devam ettiği ülkeler uluslararası çıkış kapılarında, olası ebola hastalığı düşündürecek açıklanamayan ateşi olan kişileri taramak ile yükümlü tutulmuştur. Bu bağlamda da ülkemize yapılacak olan uçuşlar öncesinde tüm yolcuların söz konusu tarama işleminden geçmesi, ateşi tespit edilen vakaların ise uçuş öncesi doktor veya sağlık otoritesinden seyahat edebilir belgesi alması durumunda seyahatine izin verilmesinin sağlanması uygun olacaktır. Tarama işleminde yer alan ateş ölçümünün yanı sıra ebola virus hastası ile temas öyküsünü sorgulayan bir anketin doldurtulması, temas öyküsü olanlar için son temastan 21 gün geçtikten sonra seyahatine izin verilmesi önerilmektedir. Bu aşamadan sonra seyahat esnasında seyahat aracı içerisinde sağlık sorunu olabilecek yolcunun değerlendirilmesi kabin ekibi tarafından yapılır. Eğer ateş ve ebola virüs hastalığını düşündüren bulguları olan yolcunun tespit edilmesi halinde;
Hasta yolcu ile tek bir kabin memurunun ilgilenmesi ve bu kabin memurunun başka herhangi bir hizmette görev almaması sağlanmalıdır. Kabin personeli için, N95 maske, koruyucu gözlük, yüz siperliği, sıvı geçirmez önlük ve pantolon-‐ tulum ve sıvı geçirmez ayakkabı koruyucu kullanması sağlanmalıdır. Ayrıca çift (üst üste iki adet) kalın lateks eldiven giyirek hasta yolcu ile temas etmelidir. Koruyucu kişisel ekipmanlar ile uçak içerisinde dolaşmamalı, sadece hasta yolcu ile temas ederek hasta yanında bulunmalıdır. Arka
15
koltuğa alınma kabin memuruna hareket serbestisi ve diğer yolcularla bağlantıyı görsel olarak kesecektir. Seyahat aracı içerisinde başka bir bölüme geçilecek olursa kişisel koruyucular uygun şekilde çıkartılarak, sıvı geçirmez ağzı kilitli poşet içerisinde diğer yolcuların temas etme ihtimali olmayan bir alana konulması gerekir. Hasta yolcu ile tekrar temas gerektiğinde aynı önlemler yeniden alınmalıdır. Eğer bir başka yolcunun yardımı veya teması olacak olursa aynı koruyucu önlemler o yolcu için de alınmalıdır. Ebola endemik veya ebolavirüs dolaşımının olduğu bölgelerden gelen ulaşım araçlarındaki yolculara yönelik olarak; 1. Ebola virus hastalığının o bölgelerde görüldüğünü, 2. Ateş ve/veya ciddi başağrısı, kas ağrısı, aşırı halsizlik, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, açıklanamayan kanamaları olması durumunda acilen bir sağlık kuruluşuna başvurmalarını, 3. 21 gün içerisinde doktora başvurmaları gerekirse başvuruda mutlaka geldikleri bölgeyi belirtmeleri gerektiğini Ifade eden kısa bilgi notu verilmeli ve seyahat aracı içi anons yapılmalıdır. Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı sağlık denetleme merkezleri tarafından enfekte bölgeden gelen seyahat araçları için uygulanacak sağlık tedbirleri uluslararası giriş noktalarında uygulanır.
16
ENDEMİK ÜLKELERDEN GELEN SEYAHAT ARAÇLARINDA ATEŞLİ VAKA YÖNETİMİ
Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; • Ebola virüsü hastalığı olan veya ateşli hastalığı olan birisi veya vücut salgıları ile temas etmiş • Endemik bölgede yarasa, kemirgen veya maymun, şempanze gibi primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, etini yemek vb).
Ateşi olan vaka (38.5 0 C ve üzeri) Vaka ile İlgilenecek personel hemen eldiven, maske ve koruyucu önlük giyilmeli
Seyahat öncesinde hekim tarafından tanısı konulmuş bir hastalığı var mı?
Tanısı ve Tedavisi Sorgulanmalı
EVH Şüphesi Devam Ediyor mu?
EVET o Ciddi başağrısı, o Kas ağrısı, o Aşırı halsizlik, o Bulantı, o Kusma, o İshal, o Karın ağrısı, o Vücüdunda döküntüsü morarması, var mı?
• Hasta yolcu, mümkün olduğu kadar diğer yolculardan ayrılmalı, • Eğer hasta olan yolcunun öksürük – hapşırık gibi şikayetleri mevcutsa cerrahi maske takması sağlanmalı, • Eğer hasta yolcu maske takmayı tolere edemezse yeterli miktarda kağıt havlu veya kağıt mendil verilerek ağzını-‐burnunu kapatması istenmeli, • Kullanılmış kağıt havlu ve mendillerin temas edilmeden atılmasını sağlayacak şekilde plastik, sıvı geçirmeyecek bir torba kullanılması sağlanmalı, • Olası kusma için bol sayıda kusma poşeti sağlanmalı ve kullanım sonrasında hemen ağzı kilitli plastik torba içerisinde atılmalı, • Varış noktasına hızla bilgi verilmeli, Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı giriş noktası Sağlık Denetleme Merkezine haber verilmeli. Hasta yolcu mümkün olduğu kadar diğer yolculardan ayrılmalı, hastalığına yönelik gereken müdahale yapılabilir
17
( ) E
( ) K Yaşı İlçesi İli Ülke Sağlık Çalışanı ( ) Şikayet Başlama Tarihi Hastaneye Başvuru Tarihi ( ) E ( ) E
( ) E ( ) H
( ) H ( ) H
( ) E ( ) E
( ) E ( ) H
( ) H ( ) H
( ) E ( ) E
( ) E ( ) H
( ) H ( ) H
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) E ( ) H
( ) E ( ) H
( ) E ( ) H
( ) E ( ) H
( ) E ( ) H
( ) E ( ) H
Numune Alma Tarihi T emas şekli Lütfen 2. sayfaya geçiniz S on 21 gün içinde endemik bölgelere seyahat öyküsü Baş ağrısı Diğer (Belirtiniz): Döküntü
Evet ise tarih……………………. İshal
Kusma Yaygın Vücut Ağrısı Maymun, şempanze, goril, yarasa, kirpi, antilop gibi hayvanlarla temas öyküsü E VH nedeni ile ölen kişinin cenazesi ile temas öyküsü
Hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla korunmasız temas Hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla korunmasız temas E ndemik bölgeye S eyahat Ö yküsü Hayır ise Evet ise tarih……………………. Evet ise tarih…………………….
Baba Adı
Halsizlik Karın Ağrısı Bulantı Vücutta Morluklar (Ekimoz) Kanamalar E B OL A VİR ÜS H AS T AL IĞ I VAK A B İL D İR İM F OR MU (Ön yüz ) HASTANIN ŞİKAYETLERİ HASTA BİLGİLERİ Mesleği
Telefonu T.C.Kimlik No / Pasaport no Adı ve Soyadı Ateş (≥ 38.5°C )
S A ĞL IK BA KA NL IĞI Türkiye Halk S ağlığı K urumu Adresi (Kendisine Ulaşılabilinecek Adres) E ndemik bölgeye S eyahat Ö yküsü E vet ise Seyahat öyküsü varsa hangi ülkeye seyahat edilmiştir? (Belirtiniz)………………………….. Evet ise tarih……………………. Öğrenci ( ) Diğer (Belirtiniz): Çocuk ( ) Evet ise tarih……………………. …………………..………..Halk Sağlık Müdürlüğü 18
( ) E
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) E ( ) H
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) E ( ) H
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) H ( ) E
( ) E ( ) E
( ) H ( ) H
( ) H İletişim Bilgileri: ………………….…..Halk Sağlık Müdürlüğü Akciğer dinleme bulguları (Belirtiniz):
Ateş Bilinç bozukluğu T aş ikardi Diğer (Belirtiniz): Anemi Trombositopeni ( ) 2. Şüpheli vaka tanımına uyan hastalardan numune alınacak (Bknz. Numune Alma Talimatı) ve bu form doldurulacaktır. Numune ile birlikte form zaman geçirilmeden Halk Sağlığı Müdürlüğünce teslim alınacaktır. Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından form ile birlikte numune uygun şartlarda referans laboratuvara ulaştırılacaktır. Hipo- tansiyon
Hastanın Adı ve Soyadı Makülo papüler döküntü Karında hassasiyet …. °C E B OL A VİR ÜS H AS T AL IĞ I VAK A B İL D İR İM F OR MU (Arka yüz ) VAKANIN TAKİP EDİLDİĞİ SAĞLIK KURULUŞU BİLGİLERİ Telefonu
VERİLEN TEDAVİ PTZ uzaması AST/ALT Yüksekliği Şifa
Sevk ( )
( ) D iş eti K anamas ı Amilaz-Lipaz yüksekliği E kimoz Diğer (Belirtiniz): Trombosit süspansiyonu Taze Donmuş Plazma
Eritrosit süsp. Lökopeni
E pis taks is Vajinal kanama Eks ….…../..…../201… Eks Olmuşsa Tarihi ( )
SONUÇ S alah
Hematuri Gastrointestinal sistem kanaması Sağlık Kuruluşunun Adı: Muayene Eden Hekimin Adı Soyadı Numune Gönderim Tarihi …………………… Gönderilen Numune T ipi: K an ( ) D oku ( ) D iğer… … … … … … ..
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı Tel. 0312 565 56 75 Faks: 0312 565 56 71 Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı, Ulusal Arbovirüs ve Viral Zoonotik Hastalıklar Referans Laboratuvarı Tel: 0312 565 5631 /5547/5340; Faks: 0312 565 5569 1. Bu form, hastanın takip ve tedavisinin yapıldığı sağlık kuruluşundaki ilgili hekim tarafından doldurulacaktır. 3. Ayrıca Halk Sağlığı Müdürlüğü numune ile gönderdiği vaka bildirim formununun bir nüshasını da Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı, Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığına gönderecektir (Öncelikle 0312 565 56 71 numaralı faksına ve akabinde resmi yazı ekinde). 4. Hasta eks olmuşsa durum vakit kaybedilmeden Halk Sağlığı Müdürlüğüne bildirilecek, Halk Sağlığı Müdürlüğü Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı, Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığına bildirilecektir. EVH şüpheli vakaların eks olması durumunda daha önce numune alınmamış ise mutlaka tanı için numune alınmalıdır. İmzası Ebola Tanı Testi Sonucu Pozitif ( ) Negatif ( ) Ebola Tanı Test Tarihi…………. D-dimer Yüksekliği aPTT yüksekliği Akciğer grafisinde infiltrasyon Diğer (Belirtiniz): Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|