Fatih İmat 1



Yüklə 1,42 Mb.
Pdf görüntüsü
tarix28.01.2017
ölçüsü1,42 Mb.
#6702

 

 

 

 

 

 

Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

 

Fatih İMAT

1

 

 

GENCE-KAZAK İKTİSADİ BÖLGESİNİN TURİZM KAYNAKLARININ 

DEĞERLENDİRİLMESİNDE COĞRAFİ KONUMUNUN ROLÜ 

(KÜÇÜK KAFKAS - AZERBAYCAN CUMHURİYETİ) 

   


 

 

 



    Özet  

 

 



 

 

         Türk dünyası çok geniş bir alanda bir birinden farklı jeolojik ve jeomorfolojik 



özellikleri,  iklim  hususiyetleri  ve  nadir  doğal  zenginlikleri  ile  tarih  boyunca 

devletlerin  ilgisini  çekmiş  ve  adından  sıkça  söz  ettirmiştir.  Bu  doğal 

zenginliklerden biri de şüphesiz turizm kaynaklarıdır. Diğer kaynaklar gibi turizm 

kaynakları  da  bulunduğu  alanın  cazibesini  artırmaktadır.  Elbette  bölgenin coğrafi 

konumu bu potansiyelin değerlendirilmesinde özel bir öneme sahiptir.   

     Doğadaki  kaynaklar  türlerine  göre  bazen  bir-birine  yakın,  bazen  de  bir 

birinden  uzak  alanlarda  bulunur.  Bazıları  bölgede,  ülkede  ya  da  dünyada  nadir 

olduklarından  özel  öneme  sahiptirler.  Bu  nadir  doğal  kaynaklardan  biri  de 

Azerbaycan  Cumhuriyeti  arazisinin  Gence-Kazak  İktisadi  Bölgesinde  yerleşen 

(Bakü’den yaklaşık 340 km batıda) Naftalan neftidir (Naftalan petrolü). Yüz yıllar 

öncesinden  insanların  kullandığı  bu  kaynak  diğer  sağlık  turizm  kaynaklarından 

birçok  özelliği  ile  farklılaşır.  Bu  çalışmada  nadir  sağlık  turizm  kaynağı  olan 

Naftalan    neftinin  de    bulunduğu  Naftalan  şehri  ve  etraf  çevresinin;  bir  başka 

değişle Gence-Kazak iktisadi bölgesinin turizm kaynaklarının değerlendirilmesinde 

(bölgede yaşanan güncel gelişmeler  ışığında) coğrafi konumunun rolü araştırılmış 

ve bu kaynakların bölge turizmindeki önemine değinilmiştir.   



Anahtar  kelimeler:  Coğrafi  Konum,  Gence-Kazak,  İktisadi  Bölge, 

Küçük Kafkas  



 

                                                 

1

Yrd.Doç.Dr.,Kastamonu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü.,fimat@kastmonu.edu.tr 



 

  


 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

237 


GEOGRAPHICAL LOCATION’S ROLE IN EVALUATION OF TOURISM 

RESOURCES OF GENCE-KAZAK ECONOMICAL REGION   

          (LESSER CAUCASUS - AZERBAIJAN REPUBLIC) 

Abstract 

      Throughout  history,  Turkish  world  has  drawn  interest  of  countries  and  has 

frequently  been  talked  about  itself  by  its  geological  and  geomorphological 

characteristics, climate features and rare natural resources in the vest area. One of 

these  natural  resources  is  undoubtedly  tourism.  Tourism  resources,  as  the  other 

resources, raise more attraction of the place where it is. Undoubtedly, geographical 

location of the region has a special importance on the evaluation of this resource. 

     Resources  in  nature  sometimes  exist  together  or  separate  from  each  other  to 

their  species.  Some  of  them  have  a  special  importance  as  they  exist  rarely  in  the 

region and country or in the world. One of these rare resources is Naftalan Oil in 

Gence-Kazak  Economic  Region  of  Azerbaijan  Republic  area  (nearly  340 

kilometres  west  from  Baku).This  resource  which  started  to  serve  the  people  ages 

ago,  differs  mainly  from  other  health  tourism  resources  by  lots  of  its  features.  In 

this  study,  Naftalan  city  where  Naftalan  Oil  that  is  rare  health  tourism  resource 

stands,  is  researched.  In  other  words,  geographical  location  of  Gence-Kazak 

Economic Region where the resource stands is evaluated under the light of current 

events  in  the  region.  Main  characteristics  of  Naftalan  Oil,  the  most  important 

tourism resource of the region, are evaluated in aspect of the health tourism and the 

importance of the resource on region’s tourism is mentioned.   

Keywords:  Geographical  Location,  Gence-Kazak,  Economic  Region,  Lesser 

Caucasus 



GİRİŞ 

Dar anlamda konum herhangi bir yerin bulunduğu yerin ifadesidir. Dünya üzerinde bir 

yer çevresine göre bazı avantaj ve dezavantajlara sahip olabilir. Bu bakımdan biz konumu iki 

grupta (matematik konum ve özel konum olarak) ele alabiliriz.  

Matematik konum; bir yerin enlem ve boylam değerleri ile ifadesidir. Özel konum ise 

herhangi bir yerin diğer yere göre konumunun belirlenmesi şeklinde ifade edilebilir. Başka bir 

ifade  ile  herhangi  bir  yerin  fiziki  özellikleri,  ticaret  alanlarına  ve  ulaşım  yollarına,  sanayi 

bölgelerine,  önemli  yeraltı  zenginliklerine  vb.  olan  uzaklığı  özel  konum  olarak  ifade 

edilmektedir.  Özel  konum  şartları,  insanların  ekonomik  faaliyetlerini,  yerleşmeyi,  nüfus 

dağılışını ve iklim özellikleri gibi birçok coğrafi konuyu etkiler. 

Dünya doğal özellikleri, arazi yapısı, tarihi gelişim süreci vs.‘e göre birbirinden farklı 

yapıya sahiptir. Bu yüzden dünyanın belli yerlerinde belli mahsulleri daha çok istihsal etmek ve 

hizmet  sahasını  geliştirmek,  diğer  alanlara  nispeten  daha  yararlı  olabilir.  Bu  ise  beraberinde 

mekânsal emek dağılışını oluşturur. 

İktisadi  bölgelerin  oluşturulması  mekânsal  emek  dağılışı  neticesinde  gerçekleşmiş 

bunda da bölgelerin ekonomik yönden öne çıkan yönleri esas faktör olarak dikkate alınmıştır.  


 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

238 


İktisadi bölge; ülke ölçeğinde ekonomik ihtisas eğilimine göre diğer bölgelerden farklı 

özelliklere sahip olan alan olarak tanımlanır. 

Her  bir  iktisadi  bölge  kendine  mahsus  iktisadi  coğrafi  konuma  (İCK),  doğal  ortama, 

doğal  kaynaklara,  ekonomik  özelliklere  ve  nüfusun  milli  terkibine  sahiptir.  Ekonominin 

ihtisaslaşması ve kompleks gelişimi iktisadi bölgenin esas göstergesidir. 

 

Şekil I (Lokasyon): Küçük Kafkas Zonasında Araştırma Alanı  

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Konumu 

Azerbaycan’da iktisadi bölgeler kendi içinde benzer ekonomik yapıya, doğal kaynaklara 

ve  nüfusun  yerleşme  özelliklerine  malik  olan  mülki  idari  gruplaşmaya  göre  oluşturulmuştur. 

Ancak  ekonomik  sahaların  gelişmesine  bağlı  olarak,  iktisadi  coğrafi  bölgelerin  ihtisaslaşma 

alanları  ve  mekânsal  yapısı  zamanla  değişebilmektedir.  Bu  ise  iktisadi  bölgelerin  sınırlarının 

değişmesine neden olur.  

İktisadi bölgeler bazı temel özellikleri ile birbirinden farklı özelliklere sahip olsa da bazı 

alametlerine  göre  birbirlerine  benzemektedirler.  Bu  alametlere  doğal  ortamın  ve  doğal 

kaynakların  benzerliği,  coğrafi  konum,  nüfusun  dağılışı,  ekonomik  alt  yapının  kuruluşundaki 

benzerlikler vs. ait edilebilir. 

Azerbaycan  rölyef  formalarına,  jeomorfolojik  strüktür  ve  lantşaft  vahitlerinin 

formalaşmasına göre, birbirinden farklı fiziki-coğrafi vilayetlere ayrılır. Bunlar; Büyük Kafkas, 



Küçük Kafkas, Kura Çukuru, Lenkeran ve Orta Araz fiziki coğrafi vilayetleridir. Bu vilayetlerin 

doğal  iklim  şartları  ve  jeolojik  yapısı,  ekonomik  sahaların  (özellikle  tarım  sahaları  ve  hasılat 

sanayisi  sahalarının)  oluşturulmasında  büyük  öneme  sahiptir.  Aynı  zamanda  fiziki  coğrafi 

vilayetlerde  doğal  ortamın  farklı  olması  ile  ilgili  olarak  nüfusun  mekansal  dağılışı  da 

muhteliftir. Doğal ortam turizm ve rekreasyon kaynaklarının geliştirilmesini ve sürekliliğini de 

etkilemektedir.   

Azerbaycan  arazisi  1995  yılında  yapılan  çalışmaya  esasen  5  Tabii-İktisadi  Vilayet 

(  Doğal  İktisadi  Vilayet)  temel  alınarak  10  iktisadi  bölgeye  ayrılmıştır  (Eminov;  2005).  

Çalışma  alanı  Küçük  Kafkas  tabii  – iktisadi  zonasının  iktisadi bölgelerinden biri  olan  Gence-

Kazak iktisadi bölgesidir (Şekil ; I) 



 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

239 


Yöntem 

Bölgede  yapılan  arazi  çalışmaları  (2010  –  2015)    kapsamında  (daha  önce  farklı 

araştırmacıların yaptığı çalışmaların da yardımıyla) arazinin jeolojik, jeomorfolojik, iklim, bitki 

örtüsü,  vs.  özellikleri  ile  turizm  rekreasyon  değerleri  ve  özellikleri  öğrenilmiş  (doğal,  tarihi  -

kültürel  yapıtlar  -  kaynaklar),  araziden  fotoğraflar  çekilmiş  ve  bölgede  turizmine  etki  eden 

faktörler  araştırılmıştır.      Çalışma  alanının  en  önemli  sağlık  turizm  kaynağı  Naftalan  nefti 

(petrolü) ayrıca araştırılmıştır.  Bunun yanında bölgenin nüfusu, bölgedeki nüfus hareketlerine 

etki  eden  başlıca  faktörlerin  neler  olduğu  da  araştırma  kapsamında  yer  almıştır.  Yurtdışından 

bölgeye  gelen  turistler  hakkında  (ülke,  yaş,  cinsiyet  vs.)  güvenlik  gerekçesiyle  net  (istatistik) 

veriler  elde  edilemediği  için  turizm  işletme  sahipleri  ve  bölge  halkının  görüşlerine 

başvurulmuştur.  Elde  ettiğimiz  bilgiler  çerçevesinde  bölgenin  (Gence  Kazak  İktisadi  Bölgesi) 

turizm kaynaklarının değerlendirilmesinde coğrafi konumun rolü açıklanmaya çalışılmıştır. 



Gence Kazak İktisadi Bölgesinin Genel Coğrafi Özellikleri 

Azerbaycan’ın  kuzey  batısında  yerleşen  iktisadi  bölgenin  alanı  12,4  bin  km

2

,  nüfusu 



1.339.400’dir. Bölgenin şehirleri; Kazak, Ağstafa, Tovuz, Gedebey, Şemkir, Daşkesen,  Xanlar, 

Samux  (Nebiağalı),  Goranboy,  Naftalan  ve  Gencedir  (Şekil;  II).  Gence-Kazak  İktisadi 

Bölgesi’nin  ülke  içindeki  sınırları  Yukarı-Karabağ  (Ermeni  işgali  altında),  Kelbecer  Laçın 

(Ermeni  işgali  altında),  Aran  ve  Şeki-Zagatala  iktisadi  bölgeleridir.  Bunun  yanında  iktisadi 

bölgenin Ermenistan ve Gürcistan’la  sınırı vardır. 

 

Şekil II : Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Şehirleri 

[Kaynak :http://www.arxkom.gov.az/map/369.pdf] 

Gence- Kazak iktisadi bölgesi bir çok bakımdan rengârenk bir yapıya sahiptir. Bölgenin 

iklim  özelliklerinin,  toprak,  bitki  örtüsünün,  su  kaynaklarının  lantşaft  tiplerinin  çeşitliliğinin 

nedenleri arasında coğrafi konum ve yükselti  (yükselti farkının 300-400 metre ile 3724 metre 

arasında değişmesi) gösterilebilir. Arazi kullanımında jeomorfolojik strüktürün önemi oldukça 

büyüktür  (Şekil;  III).  Bütün  bunlar  dikkate  alındığında  bölgeyi  ana  hatları  ile  dört  bölümde 

inceleyebiliriz. 


 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

240 


I.  Düzlük  /  Ovalık  bölüm;  Bu  bölüm  Gence-Kazak,  Naftalan  ve  Garayazı  düzlüğü  ile 

Ceyrançöl  alçak  dağlığını  kapsamaktadır.  Alçak  dağlığın  sağ  sahilinde  bulunan  Hunam  ve 

Gence-Kazak düzlükleri diğer yerlere göre daha sık meskunlaşmıştır. Kurak iklim şartlarından 

dolayı tarımda sulamaya ihtiyaç fazladır. Ceyrançöl alçak dağlığının sol sahili kış otlağı olarak 

kullanılmaktadır. 

II.    Dağ  eteği  bölüm;  400  metre  ile  1000  metre  yükseltiye  kadar  alanları  kapsar.  Bu  alanlar 

tarım  ve  hayvancılık  için  elverişlidir.  Rutubetlenme  katsayısı (RK:  Y/B)  I’  den küçük  olduğu 

için sulamaya ihtiyaç vardır.  

III.  Orta  dağlık  bölüm;  2000  metre  yükseltiye  kadar  demye  tarımı  (sulama  gerektirmeyen) 

yapılmaktadır.  Yıllık  yağışın  büyük  bir  bölümü  ilkbahar  sonu  yaz  mevsimi  başlarında 

düşmektedir.  Rutubetlenme  katsayısının  (RK:  Y/B)  I’e  denk  olduğu  alanlarda  ‘‘kuşak’’ 

oluşturan doğal orman masifleri mevcuttur. Bu masifler rekreasyon karakterlidir. Yayla turizmi 

için elverişli alanlardır. 

IV.  Yüksek  dağlık  bölüm;  2000  metre  rakımdan  daha  yüksek  alanları  kapsar.  Supalpin  ve 

alpin çayırları tarım için elverişsizdir. Alpin çayırları yaz otlağı, supalpin çayırları ise arıcılığın 

gelişmesi için oldukça elverişli alandır.  

 

Şekil III: Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Arazi Planlaştırması 



[Kaynak: http://www.arxkom.gov.az/sehersalma/sehersalma1/regsxem/33.jpg] 

İktisadi  coğrafi  bölgenin  fiziksel  özelliklerinin  ve  doğal  kaynaklarının  çeşitliliği 

arazinin  turizm  potansiyelinin  de  rengârenk  olmasına,  burada  farklı  doğrultuda  turizm 

güzergâhlarının da teşkiline olanak sağlamaktadır.  

Azerbaycan  arazisinde  turizm  rekreasyon  için  en  uygun  yükselti  700  -  1200  metre 

aralığında değişmektedir. Bu yükseltideki alanların iklim rekreasyon ortamı hem yaz hem de kış 

turizmi  için  elverişlidir.  Gence-Kazak  İktisadi  bölgesinde  bu  tip  ortamlar  mevcuttur.  Yapılan 

araştırmalara  göre,  turizm-rekreasyon  bakımdan  havanın  sıcaklığının  20  -  22 

0

C  olması 



gerekmektedir.  Bu  durum  Gence-Kazak  iktisadi  bölgesinin  belli  alanlarında  5-6  ay  mevcuttur 

(Eyyübov;1987).     



 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

241 


Azerbaycan  sık-sık  depremlerin  yaşandığı  Alp-Himalaya  sıradağ  sisteminde  yerleşir. 

Gence-Kazak iktisadi bölgesinin en büyük şehri olan Gence, Richter ölçeğine göre 7-8 şiddetli 

depremlerin  olduğu  kuşakta  yerleşir  (Beherci  ve  Mehdiyeva;  2012).  Burada  1139  yılında 

meydana  gelen  depremden  sonra  turizm  potansiyeli  yüksek  olan  Göygöl  ve  Maralgöl  (set 

gölleri) oluşmuştur (Foto;  I- II). (Budaqov ve Qeribov; 2005). 

  

       



 

Foto I: Maral Göl 

 

 



 

       Foto II: Göygöl 



[ Kaynak: Foto Fatih İMAT’a aittir.]   

        [Kaynak: Foto Fatih İMAT’a aittir.] 

 

Azerbaycan’ın  diğer  iktisadi  bölgeleri  gibi  Gence-Kazak  iktisadi  bölgesi  de 

Azerbaycan’ın  yer  altı  kaynakları  ile  zengin  bölgelerinden  biridir.  ‘‘Azerbaycan  Uralı’’ 

adlandırılan Daşkesen demir yatakları büyük öneme sahiptir. Daşkesen demir filizi ve mermeri; 

Zeylik  aluniti  ve  kireç  taşı  sanayi  için  önemlidir.  Burada  Daşsalahlı  bentonit  kilinin,  hava  ve 

suyun  doğal  temizleyicisi  sayılan  Tovuz  seolitleri’nin  büyük  rezervi  vardır.  Ceyrançölde  de 

petrol rezervi bulunmuştur (Allahverdiyev ve diğ. 2003).  

Hazar Denizi'nden çıkarılan petrolün ve doğalgazın dünya pazarına çıkarılması için inşa 

edilen Bakü - Tiflis- Ceyhan boru hattının yanında Bakü-Supsa petrol boru hattı, Bakü-Tiflis-

Erzurum doğal gaz hattı,  iktisadi bölge üzerinden geçen boru kemerleridir (Zekeriyeyev; 2009). 



Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Nadir Sağlık Turizm Kaynağı: Naftalan Nefti 

Gence-Kazak  İktisadi  Bölgesinin  en  önemli  turizm  kaynaklarından  biri  şüphesiz  Naftalan 

petrolüdür.  Bu  bölümde  Naftalan  şehrinin  coğrafi  özellikleri,  Naftlan  neftinin  (petrolü)  kısa 

tarihçesi ve Naftalan neftinin (tedavi edici) özellikleri ele alınacaktır.  



a-

 

Naftalan Şehri 

Naftalan 9300 nüfusa sahip önemli sağlık turizm merkezidir (Şekil; IV ). Şehir dünyanın en 

nadir  ve  mucizevi  tedavi  kaynaklarından  biri  sayılan  neftin  (petrol)  vatanıdır  (Halilov  ve 

Nağdalıyev;2011).   

Sovyet  Rusya  döneminde  Sovyetler  Birliği  vatandaşları  tarafından  çok  fazla  rağbet 

gören Naftalan, 1992-1993 yıllarındaki Ermeni olaylarından sonra hareketliliğini yitirmiş,  son 

yıllarda devlet desteği ile tekrar canlanmaya başlamıştır. 

 


 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

242 


 

 

Şekil IV: Naftalan Şehrinin Bölgedeki Konumu  



[Kaynak: https:// https://az.wikipedia.org/wiki/Azerbaycanın_İnzibati_bölgüsü] 

1935 den beri aktif şekilde sağlık hizmeti sunan Naftalan şehri, 1957'ye kadar sezonluk, 

1957  yılından  sonra ise  yıl  boyu  hizmet  vermeye  başlamıştır.  3000 civarında  yatak  kapasitesi 

olan  Naftalan  otelleri  "sanatoryum"  olarak  adlandırılır.  Tam  pansiyon    faaliyet  gösteren 

sanatoryumlarda, misafirlerin tüm ihtiyaçları karşılanmaktadır. 

2010  yılında  faaliyete  geçen  (5  yıldızlı  otel  niteliğindeki)  "Çınar  Sanatoryumu"  ve 

"Gaşaltı  Sanatorumu"  (Foto;  III)  şehrin  en  önemli  sanatoryumlarıdır.  Ayrıca  Naftalan  Sağlık 

Merkezi,  Sihirli  Naftalan  Sanatoryumu,  Mucizevi  Naftalan  Sanatoryumu  gibi  (3  yıldızlı  otel 

niteliği 

taşıdığı 

söylenebilecek) 

önemli 


tesisler 

de 


mevcuttur 

(https://tr.wikipedia.org/wiki/Naftalan). 

 

Foto III: Gaşaltı Sanatoryumu  [Kaynak: Foto Fatih İMAT’a aittir.] 

 


 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

243 


b-

 

Naftalan’ın Genel Coğrafi Özellikleri 

 

Naftalan  Küçük  Kafkas  dağlarının  kuzey-doğu  eteklerinde  yerleşmekte,  yüzeyi  kuzeye 

doğru  alçalan  dağlık  düzenliklerden  oluşmaktadır.  Güney  ve  güneybatı  bölümünü  Murovdağ 

sıradağlarının  kuzey  yamaçları  kapsar.  Yörenin  kuzeyini  Mingeçevir  hidroelektrik  santralinin 

sahili boyunca uzanan Bozdağ kuşatmıştır.  

Dağlık  alanda  Paleojen  ve  Neojen,  ovada  ise  Antropojen  çökelleri  yayılmıştır.  Yörenin 

güneyinde  yerleşen  Murovdağ  zirvesinin  kuzey-batı  ve  Kepez  dağının  doğu  yamaçlarında 

(Richter  ölçeğine  göre  7-8  şiddetli  depremlerin  yıkıcı  faaliyeti  sonucunda)  büyük  uçurumlar 

oluşmuştur. 

Şehrin  kuzeyinde  (deniz  seviyesinden)  yükselti  50 m,  güneyinde  (Murovdağda  en  yüksek 

zirve  Gamışdağda)  3724  m'dir.  Alanın  yüzeyi  kuzeydoğuda  ovalık,  güneybatıda  ise  dağlıktır, 

diğer yerler çukur alanlar, mikro rölyef formaları ve akarsu vadileri ile kesişir. 

       Kazanbulak-Naftalan  düzlüğü  bölgenin  büyük  bölümünü  kapsamaktadır.  Burada  yükselti 

300-800  m  arasında  değişir.  Düzlük  İnceçayın  ve  Kürekçayın  birikinti  konileri  ile  birleşen 

kırıntılı akarsu taşlarından, kum ve killerden oluşmuştur. 

         Düzenliğin  kurak  yüzeyinde  uzunlukları  10-12  km'ye  ulaşan  yargan-gobu  şebekesi 

(Qurudere,  Gürzalılar,  Aşağı  Ağcakent  zonalarında)  dikkati  çekmektedir.  Bölgenin  güneyini 

kapsayan Murovdağda Küçük Kafkasya'nın en yüksek zirveleri; Gamışdağ (3724m), Murovdağ 

(3340m), Keçeldağ (2225 m ) bulunmaktadır (https://az.wikipedia.org/wiki/Goranboy_rayonu).  

         Naftalan’ın doğal ortamındaki çeşitliliği kendini iklimde de göstermektedir.  Yüksek dağ 

tundra iklimi (3000 metreden daha yüksek alanlarda), kışı kurak geçen soğuk iklim (1400-2700 

metre  yükseltiye  sahip  alanlarda),  kışı  kurak  geçen  ılıman-sıcak  iklim  (1200  metre  yükseltiye 

kadarki alanlarda) arazideki en baskın iklim tipleridir. Dağ eteği ve dağlık bölgede kış nispeten 

sert, yazlar ise serin geçer. Ortalama sıcaklık Ocak’ta - 1,5 C° ile 1 C°, Temmuz'da 22 ° C ile 

26,5  °C  arasındadır.  Yıllık  yağış  300-600  mm  civarındadır.  Akarsuları;  Sırt,  Goran,  Korçay 

(Kura havzasına aittir) ‘dır (Müseyibov; 1998). 

Toprakları esas itibariyle boz, kestane ve kahve renklidir. Ana bitki örtüsü yavşanlı ve yavşanlı-

şoran otlu tiplidir. Arazide kuşak oluşturmayan seyrek orman alanlarına rast gelinir.  



c-

 

Naftalan Neftinin (Petrolu) KısaTarihçesi  

 

Yöre  halkının    6.  ve  7.  yüzyıllarda  su  ihtiyacını  karşılamak  amacıyla  arazide  su  kuyuları 

açtığı, açılan kuyularda Naftalan nefti (şifalı neft/petrol) ile karşıldığı ifade edilmektedir. Zaman 

zaman bu sıvının yüzeye doğal olarak da ulaştığı tespit edilmiştir.  

Naftalan  nefti  uzun  yıllardan  beri  Naftalan  bölgesinde  çıkarılmaktadır  (Beherci  ve 

Mehdiyeva; 2012). 1890 yılında Alman S.Y. Yeger tarafından açılan petrol kuyuları önemli bir 

başlangıcı  da  beraberinde  getirmiştir.  Yeger’in  teşebbüsü  ile  Naftalan  neftinden  farklı 

preparatlar  hazırlanması  için  küçük  bir  fabrika  inşa  edilmiştir.  Daha  sonra  Almanya’nın 

Drezden  ve  Magdeburg  kentlerinde  Naftalan  neftinden  tedavi  amaçlı  ilaçlar  hazırlamak  için 

firmalar  kurulmuştur  (Yusufov  ve  Halilova;  2008).  Naftalan  nefti  araştırmalarıyla  tanınan 

Yeger, 1892 yılında Naftalan ve Kojelan adlı merhemleri hazırlamıştır. Ürün Avrupa’nın bir çok 

ülkesinde  tanınmış  ve  zaman  geçtikçe  ürüne  olan  talep  de  artmıştır.  Bu  dönemde  yaşanan 



 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

244 


savaşlar  sırasında  merhem  vazgeçilmez  ilk  yardım  malzemesi  olarak  kullanılmıştır.  1929 

yılında,  Rus  bilim  adamı  V.  Aleksandrov  başkanlığında  Naftalan’a  bilimsel  araştırma  ekibi 

gönderilmiş,  o  zamandan  sonra  Naftalan  neftinin  tedavi  edici  özelliği  hakkında  bilimsel 

araştırmalarda bir ivme yakalanmıştır.  

 

            



 

Foto  IV, V: Naftalan Nefti (Petrolü)             

 Foto V: Naftalan Nefti (Petrolü)            

[Kaynak: Foto Fatih İMAT’a aittir.] 

           [Kaynak: Foto Fatih İMAT’a aittir.] 

d-

 

Naftalan Nefti 

Naftalan  petrolü  koyu  kahve  renkli,  kokulu,  yarı  sıvı  maddedir  (Foto;  IV,  V).  Normal 

sıcaklıkta uzun süre fiziksel ve kimyasal özelliklerini koruyabilen  petrol türüdür. İçerisindeki 

benzinin, ligroinin ve gaz yağlarının hafif bileşenlerinin az (% 10  - 15) olması nedeniyle, çok 

yüksek öz kütleye sahiptir (0.927 g/cm3 - 0.971 g/cm3). Naftalan’ın yeraltı sularında potasyum 

(K),  kalsiyum  (Ca),  magnezyum  (Mg),  iyot  (I),  klor  (Cl),  potasyum-karbonat  (K2CO3)  gibi 

mineraller  zengin  olduğunan  bunların  da  Naftalan  petrolünün  tedavi  edici  özelliğini  belirli 

ölçüde  artırdığı  araştırmalarda  belirtilmiştir.  Naftalan petrolü 200-250  ºC  arasında  kaynamaya 

başlamakta    -20,  -30  ºC’de  de  donmaktadır.    İçerisinde  %  50-55  nafta,  %  30-35  aromatik 

hidrokarbonlar  ve  %  14-16  katranlı  maddeler  bulunmaktadır.  Naftalan  petrolünde  katı  parafin 

hidrokarbonlar 

yoktur 


ve 

0.25-0.30 



kükürt,  %  0.24-0.26  azot  bulunur 

(http://dunyalilar.org/azerbaycanda-sifa-merkezi-naftalan.html). 



e-

 

Naftalan Neftinin Tedavi edici özellikleri  

Naftalan nefti birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Neft, deriye sürülerek, petrol 

dolu  küvetlere  oturularak  yada  uzanılarak,  sargı,  inhalasyon,  tampon  ve  vs.  şekillerde 

uygulanmaktadır.  Vücutta  ağrı  kesici,  iltihap  giderici  gibi  etkilerde  bulunmakta,  deri,  sinir 

sistemi, eklemler, kulak, burun, boğaz, göz hastalıkları, kadın hastalıkları gibi birçok hastalığın 

tedavisinde  neftten  faydalanılmaktadır.  Aynı  zamanda  hastanın  kilo  almasına,  eritrositlerin 

artmasına,  hemoglobinin  belirli  oranda  çoğalmasına,  tansiyonun  normalleşmesine  katkı  sağlar 

(Memmedov;  2004).  Naftalan  nefti  vücuda  sürüldükten  belli  bir  süre  sonra  derinin 

gözeneklerinden  geçerek  kalp  faaliyetine  olumlu  inotrop  etki  etmektedir.  Damar  genişletici 

özelliğe sahip olduğu araştırmalarda ayrıca belirtilmiştir (Aliyev ve diğ. ;2007). 

Naftalan  petrol  ürünü  olan  Naftalan  merhemi  de  birçok  hastalığın  tedavisinde 

kullanılmaktadır. Merhem %70 Naftalan petrolü, %18 parafin, %12 petrolümden oluşmaktadır. 



 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

245 


Merhem  sterilize  edici  ve  ağrı  kesicidir.  Deri  hastalıklarının,  eziklerin,  yanıkların  vs. 

tedavisinde kullanılır (https://az.wikipedia.org/wiki/Naftalan_nefti).  



Bölgenin Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü 

Tatil mekanları ve rekreasyon rezervleri dinlenme, hoş vakit geçirme, tedavi amaçlı vb. 

şekillerde  değerlendirilmektedir.  Bu  rezervler  doğal  ve  antropojen  (insan)  kökenli  olarak  iki 

grupta ele alınabilir. 

 

Doğal rekreasyon kaynaklarına; sahil bölgeleri, göller, dağlar, orman alanları, mineral 



su  alanları  vs.  ait  edilebilir.  Antropojen  kaynaklar  ise  insanların  doğayla  teması  sonucu 

oluşturduğu alan ya da mekanlardır. Elbette ki bu kaynakların turizm açısından gerektiği kadar 

rağbet  görmesi  yada  görmemesi  belli  şartlara  bağlıdır.  Bu  şartlardan  biri  de  şüphesiz  bu 

kaynakların  nerede  olduğudur  (coğrafi  konum).  Bunun  yanında  kolay  sağlık  hizmetlerine 

ulaşma  ve  güvenli  ortam  (bölge-yöre)  turistlerin  en  çok  dikkat  ettiği  konular  arasındadır. 

Ekonomik  gelişmenin  en  önemli  istikametlerinden  biri  olan  turizm  kaynakları  gerekli  temel 

şartları  taşısa  bile,  diğer  alanlardan  (ticaret,  sanayi  vs.)  farklı  olarak  kısa  sürede  sonuç 

vermemektedir. Hedeflenen sonuca ulaşmak için belli bir zamana ihtiyaç duyulmaktadır.   

Turistler genel manada; fiziksel, toplumsal, statü, entelektüel  ve zihinsel ihtiyaçlardan 

dolayı turizme katılmayı arzularlar (Özgüç; 2011;37). 

Turizm şekilleri; cinsiyet, ulaşım aracı, coğrafi konum, fiyat, toplumsal sınıf, yaşa göre 

(gençlik ve yetişkin turizm) gruplara ayrılır (Özgüç; 2011;39). 

Turizm  faaliyetinde  belli  alanlar  daha  çok  dikkati  çeker.  Bunlar  çekicilik  kaynakları 

olarak  adlandırılır.  Klimatik  kaynaklar,  sahille  bağlantılı  kaynaklar,  deniz,  manzara  ve  doğal 

yaşam kaynakları, tarihsel kaynaklar, kültürel ve insan yapısı ile ilgili vs. turizmdeki çekicilik 

kaynaklardır (Özgüç; 2011;44-89). 

Turizm; ülkeye, bölgeye ve yöreye, döviz geliri ve milli gelirdeki yükselişle, sektörlerin 

canlanmasıyla, iş potansiyelindeki artışla, ülkenin (bölge ve yörenin) kültürel sosyal ve coğrafi 

bakımdan tanıtılmasıyla olumlu yönde katkıda bulunmaktadır. 

Elbette  bir  ülkede  turizm  potansiyelinin  yüksek  olması  turizmin  gelişmesi  için  yeterli 

değildir.  Bu  potansiyelin  yeterince  kullanılabilmesi  için  bazı  önemli  şartlar  ön  plana  çıkar. 

Bunlar ise; reklam ve tanıtım hizmetleri, ulaşım hizmetleri, modern tesisler iyi yetişmiş kadrolar 

vs.’dır (Talışlı, 2009; 269-271).  

Devletler  turizm  potansiyelini  belirlemek  ve  belirlenen  potansiyelden  ciddi  yarar 

sağlamak  için  bir  takım  çalışmalar  yapmaktadır.  Bu  bağlamda  Azerbaycan  Cumhuriyetinde 

2011 yılı Cumhurbaşkanı İ.H.Aliyev tarafından ‘‘turizm yılı’’ olarak edilmiştir. Bu doğrultuda 

bilimsel  araştırmaların  daha  da  derinleştirilmesi  ve  Azerbaycan’ın  farklı  bölgelerinin  bu 

alandaki  potansiyelinin  ortaya  konup  yeniden  değerlendirilmesi  ve  gerektiği  gibi  kullanımı 

yönünde  güncel  çalışmalar  ivme  kazanmıştır.  Bu  çalışmalar  yapılırken  turistlerin  ihtiyaçları, 

turizm şekilleri, turizmin çekicilik kaynaklarına dikkat edilmektedir.   

Azerbaycan  turizm  sektörü  hızla  büyümektedir.  Elde  edilen  istatistik  verileri  dikkate 

alındığında  Azerbaycan  Devlet  İstatistik  Komisyonu  verilerine  göre  (ADİK)  ;    2001  yılında 

Azerbaycan’a  gelen  yabancı  turist  sayısı  767  bin  iken,  2005  yılında  bu  rakam  1  milyon  177 


 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

246 


bine, 2010 yılında ise 1 milyon 963 bine yükselmiştir. 2011 yılında 2,3 milyon,

 

2013 yılında ise 



2.48 milyon turist Azerbaycan’ı ziyaret etmiştir.

 

 

Gence  –  Kazak  iktisadi  bölgesi  turizm  açısından  oldukça  zengin  bir  yapıya  sahiptir 



(Harita  V).    Bunlardan  biri  de  tarihsel  ve  kültürel  yapıtlardır.  Bölge  için  en  önemlileri  ; 

Kazak’da - Taş Salahlı köyünde Alban Kilisesi (XX yüzyıl),  Hanlık köyünde  Didvan Kalesi 

(VI-VII  yüzyıllar),    Tovuz’da  -  Gazgülü  köyünde  Sekiz  Türbe  (XIX  yüzyıl ),    Ağdam 

köyün ’de Ali Dede Türbesi (XIX yüzyıl ), Şemkir’de - Yukarı Çaykent köyünde Veng Kilisesi 

(XI  yüzyıl),    Düşük  Seyfeli  köyünde  Kız  Kalesi  (XVIII  yüzyıl),    Gedebey’de  -  Kalekent 

köyünde Köroğlu Kalesi, Gence’de - Gence Kalesi ve Gence Surları (XV-XVI yüzyıllar), Cuma 

Camii  (XVII  yüzyıl  başları), Uğurlu  Han  Kervansarayı  (XVIII  yüzyıl),  Alban  Camii  (XVIII 

yüzyıl), 

Şah 


Abbas 

Kervansarayı 

(XVIII 

yüzyıl) 


vs. 

örnek 


verilebilir. 

(http://www.esazder.com/index.php?action=page_view&page_id=10)  

İktisadi  coğrafi  bölgenin  doğal  yapıtları  arasında  ise  yaylalar  hususi  yer  tutar.  Kurak-

yarı  kurak  alanlarında  yerleşen  yoğun  nüfuslu  şehirlerin  (Gence,  Kazak,  Şemkir,  Tovuz  gibi)  

ahalisi kadim dönemlerden itibaren  Hoşbulaq, Hanyurdu, Hacıkend, Göygöl ve Maralgöl gibi, 

ılıman-serin  yaz  mevsimine  malik  yaylalarda  veya  göl  kenarlarında  yaz  dönemini 

geçirmektedir.  Bu  alanlar  diğer  bir  ifade  ile  bölgenin  en  önemli  doğal  turizm  ve  rekreasyon 

alanları olarak eskiden beri kullanılmaktadır (özellikle Göygöl ve Hacıkent) (Şekil; V).  

 

Şekil V: Bölgenin Turizm Yapıtları 

[Kaynak:’’http://www.mappery.com/map-of/Azerbaijan-Tourist-Map] 

Bölgenin en önemli doğal turizm kaynaklarından biri Naftalan nefti (petrol)’dir [Deniz 

seviyesinden  400  metre  yükseltide,  Gence  şehrinden  60  km  doğuda  tedavi  edici  neft  (petrol) 

yatakları  temelinde  Naftalan  kurort-neft  kompleksi  oluşturulmuştur]    (Zeynalova;  2011) 

(Qaraqoyunlu; 2008) (Memmedova; 2009) (Müseyibov,1998;55).  


 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

247 


Şüphesiz  bir  yörenin  yada  bölgenin  turizm  kaynakları  turistlerin  bu  alanlara  rahat 

ulaşabilmeleri  ile  katma  değere  sahip  olur.  Bu  bakımdan  turizm  bölgelerinin  ulaşım  türü, 

niteliği ve diğer özellikleri büyük öneme sahiptir.   

İktisadi  bölgenin  ulaşım  olanakları  incelendiğinde  Azerbaycan’ın  kuzey  batısında, 

Azerbaycan’ı  Gürcistan  ve  Karadeniz  sahillerine  bağlayan  demiryolu  ve  otoyolların  üzerinde 

yerleştiği  görülür  (Şekil;  VI).  Bölgenin  en  büyük  şehri  olan  Gence  ’de  uluslararası 

havalimanının varlığı bölgenin turizm potansiyelinin değerlendirilmesi bakımından önemlidir.  

 

Şekil VI: Azerbaycan Ulaşım Haritası 



[Kaynak : http://www.turkcebilgi.com/uploads/media/harita/azerbaycan_demiyolu_harita.gif] 

Yaşanan  gelişmeler  ve  çeşitli  nedenlerden  dolayı  bu  gün  bazı  turizm  alanlarının 

yeterince  değerlendirilemediği  dikkati  çekmektedir.  Turizm  alanlarını  tehdit  eden  konuların 

başında şiddet, çatışma vs. gibi konular gelmektedir. 

Beşeriyetin üzerinde durulması gereken en önemli konularından biri sayılan ‘’barış ve 

silahsızlanma’’  birinci  dereceli  problem  olarak  karşımıza  çıkmaktadır    (Eminov,  2000).  Bu 

bakımdan ele alındığında turizm potansiyeli yüksek alanlarda ya da yakın çevrelerinde meydana 

gelen savaşlar, çatışmalar, gerginlikler ya da başka diğer olumsuz etkenler bölgenin turizmini 

olumsuz şekilde etkilemektedir.  

Tarih  boyu  meydana  gelen  gelişmeler  bazı  millet  ve  devletlerin  menfaatine  zaman-

zaman  olumlu  zaman-zamanda  olumsuz  etki  etmiştir.  Doğal  kaynakları  (yeraltı  ve  yerüstü) 

zengin  olan  ülkeler  ve  elverişli  coğrafi  konuma  sahip  alanlar  bu  durumdan  daha  fazla 

etkilenmiştir. Örneğin, Azerbaycan hem coğrafi konumu hem de doğal kaynakları ile adından 

sıkça  söz  ettirmektedir.  Geçmiş  dönemde  bu  zenginliğin,  konumun  ve  vs.  gibi  nedenlerin 

etkisiyle  Azerbaycan’ı  işgal  eden  Rusya,  İran’la  yaptığı  1813  yılındaki  Gülüstan  ve  1828 

yılındaki  Türkmençay  anlaşmaları  ile  Azerbaycan’ı  ikiye  (kuzey  ve  güney)  ayırmış,  Kuzey 

Azerbaycan’ı Sovyet Rusya’ya katmıştır.  Daha sonra 28 mayıs 1918 yılında Kuzey Azerbaycan 

arazisinde  Azerbaycan  Halk  Cumhuriyeti  bağımsızlığını  ilan  etmiştir  (O  dönemde  Kuzey 

Azerbaycan’ın arazisi 114 000 km

2

  civarındaydı). Ancak 1920’de Bolşevik Rusya Azerbaycan 



arazisini  tekrar  işgal  etmiş  ve  burada  Sovyet  hâkimiyetini  yeniden  kurmuştur.  1924’de    ise 

 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

248 


Azerbaycan’ın  Göyçe,  Zengezur  bölgeleri  Sovyet  Rusya  tarafından  Ermenistan’a  verilmiştir. 

Doğal kaynaklar ve turizm kaynakları ile zengin bir alan olan Karabağ dağlık bölgesinde Rusya 

ve İran savaşlarının ardından Dağlık Karabağ Özerk Vilayeti yaratılmış, buraya ise kasıtlı olarak 

Ermeniler  yerleştirilmiştir.  Tarihi  dönem  içinde  (Sovyet  hakimiyeti  yıllarında)  28  000  km

2

 

Azerbaycan  toprağı  Azerbaycan’dan  alınarak  komşu  devletlere  verilmiştir.  18  Ekim  1991’de 



Kuzey  Azerbaycan  arazisinde  71  yıldan  sonra  yeniden  bağımsız  Azerbaycan  Cumhuriyeti 

kurulmuştur (Budaqov ve Qeribov; 2005;4), (Babayev,1999;190-196), (Beherci ve Mehdiyeva; 

2012).   

 

Şekil VII : Dağlık Karabağ Bölgesi ve Bölgeden Göçen Mültecilerin En Çok Yaşadığı Alanlar 



[Kaynak: http://www.turkiye-rehberi.net/azerbaycan-haritasi.asp] 

Azerbaycan  bağımsızlık  yıllarından  bu  zamana  komşu  Ermenistan  ile  ciddi  sıkıntılar 

yaşamaktadır.    Yaşanan  bu  sıkıntılar  ülkeyi  siyasi,  sosyal,  askeri,  ekonomik,  bölgesel  vs. 

yönden  ciddi  derecede  etkilemeye  devam  etmektedir.  Bu  etkilerin  en  çok  hissedildiği 

bölgelerden biri şüphesiz Gence Kazak İktisadi Bölgesidir.  

Bölgede yakın alanlarda yaşanan gelişmelerden dolayı nüfus belli dönemlerde azalmış, 

belli dönemlerde  (son dönemlerde) ise yeniden toparlanma sürecine girmiştir. Bölge için nüfus 

siyaseti;  bölge  arazilerinden  giden  iç  göçü  önlemek  ve  yeniden  yapılanmayı  sağlamaktır.    Bu 

gün  nüfus,  yeniden  toparlanma  sürecine  girse  de  bu  durum  henüz  hedeflenenden  oldukça 

uzaktır. Buna etki eden ana faktör; bölgede yaşanan siyasi gelişmelerdir. 1988-1989 yıllarında 

Batı Azerbaycan’dan ayrılıp ülkenin başka alanlarına yada yurt dışına göçen Azerbaycanlıların 

çok  büyük  bir  bölümü  işgal  altındaki  topraklardan  ve  buradan  (Gence-Kazak)  göç  etmiştir 

(Şekil;  VII).  Bölgede  yaşanan  sıkıntılar  elbette  turizmi  potansiyelinin  yeterince 

değerlendirilmesine olumsuz etki etmiştir. 

Buradan çıkaracağımız genel sonuç; bölgenin nakliyat kavşağında yerleşmesi, arazinin 

ulaşım  için  elverişli  olması,  turizm  kaynakları  bakımından  zengin  bir  potansiyele  sahip 

olmasına  (doğal,  tarihi  ve  kültürel  zenginlikler)  karşın  bölgeye  yakın  alanlarda  yaşanan 


 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

249 


gerginlik  ve  çatışmaların  mevcut  olması  turizm  kaynaklarından  yeterince  yararlanılamamasına 

hatta bu alanlardan başka alanlara göçe neden olmaktadır. 



SONUÇ ve ÖNERİLER 

 



Gence- Kazak iktisadi bölgesi ve Naftalan şehri, tarihi-kültürel ve doğal kaynaklarla 

zengindir.  Bölge  Bakü-Kazak  turizm  rotası  üzerinde  yerleşir.  Bölgenin  turizm 

ihtisaslaşması  esasen  dinlenme  ve  sağlık  turizmi  tabanlıdır.  İklim  koşulları,  dağ  meşe 

lantşaftı,  mineral  suları  turizm  faaliyeti  açısından  geniş  imkanlar  sunar.  Göygöl  - 

Hacıkend  dinlenme  alanları  ve  uluslararası  öneme  sahip  Naftalan  dinlenme  -  sağlık 

kompleksi bu bölgenin en önemli doğal turizm değerleridir.  

 

Bölgenin  yurt  içi  ve  yurt  dışından  turist  çekmesinde  coğrafi  konum  özel  bir  yere 



sahiptir.  İktisadi  bölgeye  gelen  turistlerin  çoğu  yerli  turistlerdir.  Yerli  kaynaklara  göre; 

yurt  dışından  bölgeye  gelen  turistlerin  çoğunu  ise  Gürcü,  Rus  ve  Kafkasyalı  halklar 

oluşturmaktadır.  Ancak  Gence-Kazak  iktisadi  bölgesinin  Azerbaycan  topraklarını  işgal 

etmiş 


Ermenistan’la 

sınırda 


yerleşmesi 

bölgenin 

turizm 

potansiyelinin 



değerlendirilmesine olumsuz etki etmektedir. Ermenistan – Azerbaycan arasında 1990’lı 

yıllardan beri yaşanan siyasi gerginlik ve savaş bölgeye yurt dışından gelen turistleri yön 

değiştirmeye zorlamıştır.          

 



İnsanlar turizm alanlarını seçerken bir çok kriteri dikkate alır. Bunlar içinde bütçe ve 

hizmet  çeşidi  ön  plana  çıkanlardan  sadece  bir  kaçıdır.  Bölgeye  yatırımcıların  ilgisi 

Azerbaycan’ın diğer bölgelerine kıyasla çok daha azdır. Bundan dolayı bölgede sunulan 

hizmet  çeşidinin  az  olması,  bölgenin  yeterince  turist  çekmemesine  neden  olan 

faktörlerden biridir.  Buna karşın Azerbaycan’ın nüfus ve iktisadi bakımdan en gelişmiş 

aynı  zamanda  kadim  bir  tarihe  sahip  alanlarından  olan  Gence  şehrinin  bu  bölgede 

bulunması turizm kaynaklarının yurt içinde kullanımına olumlu etki etmektedir.  

 



Bölgenin ulaşımı hava (Gence), demiryolu ve kara yolu ile sağlanmaktadır. Ulaşım 

ağı  bölgede  turizmin  canlanmasına  olumlu  etki  etse  de  bu  durum  hedeflenen  seviye  de 

değildir.  

 



Gence-Kazak  iktisadi  bölgesi  coğrafi  konumuna  göre  turizm  rekreasyon  yönden 

daha  yoğun  benimsenen  (Azerbaycan  dahilinde)    alanlardan  uzakta  yerleşir.  Bu  durum 

bölgenin rekreasyon potansiyelinden turizm faaliyetinde yeterince istifade edilememesine 

neden olmaktadır. 

 

Azerbaycan’da  Turizm  sektörü  hızla  büyümektedir.  Azerbaycan  dâhilindeki  diğer 



bölgeler gibi bu bölgede de turizmin daha da canlanması için Küçük Kafkasya’da kalıcı 

barışın  sağlanması,  mültecilerin  yurtlarında  dönmesi,  turizm  altyapısının  yeniden  inşası 

ve reklam oldukça önemlidir. 

 

KAYNAKLAR 

ALİYEV E.H., ALİYEVA F.E., MEDETOVA V.M., (2007) İnsan ve Hayvan Fizyolojisi. Bakü 

Üniversitesi Neşriyatı. Bakü.414 s. 

ALLAHVERDİYEV  N.,  GÖYÇAYLI  Ş.,  DEMİRQAYAYEV  Ş.,  EYYÜBOV  N.,  (2003) 

Azerbaycan Respublikasının İktisadi ve Sosyal Coğrafyası. Maarif Neşriyat, Bakü. 151 

s. 


 

 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Fatih İmat 

250 


BUDAQOV  B.,  QERİBOV  Q.,    (2005)  Azerbaycan  Respbulikasının  Fiziki  Coğrafyası. 

Aspoliqraf Neşriyat. Bakü. 127 s. 

BABAYEV S., (1999) Nahçıvan Muhtar Respublikasının Coğrafyası. Elm Neşriyat. Bakü. 226 

s. 


BEHERCİ  T.,  MEHDİYEVA  V.,  (2012)  Azerbaycan  Respublikasının  Tabii  Şeraiti,  Tabii 

Ehtiyatları,  Onların  İktisadi-Ekoloji  Qıymetlendirilmesi.  İktisat  Üniversitesi  Neşriyatı. 

Bakü. 291 s. 

EMİNOV Z., (2000) Umumi Fiziki ve İktisadi Coğrafya. AMEA Azerbaycan Coğrafya EA h. 

Aliyev Adına Coğrafya Enstitüsü, E’lansız, AZİMU. Bakü. 395 s. 

EMİNOV Z., (2005) Coğrafya. Çırak Neşriyat, Bakü. 655 s. 

EYYÜBOV E.C., (1987) Azerbaycan SSCB’nin Kurort ve İstirahat Yerlerinin İklimi, Baku. 

HALİLOV  H.A.,  NAĞDALIYEV  F.K.,  (2011)    Azerbaycan  Respublikasının  Tabiatı  ve 

Ekoturizm  Ehtiyatları.    AMEA  Azerbaycan  Coğrafya  Cemiyetinin  Eserleri,  XVI.Cilt. 

Bakü. s:389-391 

QARAQOYUNLU M., (2008) Umumi Coğrafya. Nergiz Neşriyat, Bakü. 383 s. 

MEMMEDOVA İ.Y., (2009) Ağstafa Rayonunun Turizm-Rekreasiya Ehtiyatlarından Semereli 

İstifade İmkanları. AMEA Azerbaycan Coğrafya Cemiyetinin Eserleri, XVI.Cilt.s:266-

269 


MEMMEDOV  N.,  (2004)  Azerbaycan’da  Şifa  Merkezi  :  Naftalan,  Ekoloji  Magazin  Dergisi.  

Sayı: 


(Ocak–Mart) 

I, 


Çağlayan 

A. 


Ş. 

İzmir. 


s:60-62 

(http://www.ekolojimagazin.com/?s=magazin&id=167) 

MÜSEYİBOV M.A., (1998) Azerbaycan’ın Fiziki Coğrafyası. Maarif Neşriyat, Bakü. 398 s. 

ÖZGÜÇ N., (2011) Turizm Coğrafyası Özellikler ve Bölgeler. Çantay Kitapevi, İstanbul. 544 s. 

TALIŞLI,  A.V.,  (2009)  Ülke  İktisadiyatının  İnkişafında  Turizmin  Rolu  ve  İşsizliğe  Tesiri, 

AMEA Azerbaycan Coğrafya Cemiyetinin Eserleri, XIV.Cilt. Bakü. s:269-271 

YUSUFOV Z., HALİLOVA H., (2008) Azerbaycan’da Naftalan ve İnsan Sağlığı. Uluslararası 

Tıbbi    Jeoloji  Sempozyumu.  (Editör:  Dr.  Eşref  Atabey)  ISBN:  978-975-7946-33-5, 

s:123-124 (http://www.esrefatabey.com.tr/upload/tibbi_jeoloji_dosya122.pdf)  

ZEKERİYEYEV C., (2009) Coğrafya. Araz Yayınları No:58.  Şerg-Gerb ASC. Bakü., 240 s. 

ZEYNALOVA  K.Z.,  (2011)  Gence  -  Qazak  İktisadi  Coğrafi  Rayonunun  Turizm-Rekreasiya 

İmkanları  Haqqında.  AMEA  Azerbaycan  Coğrafya  Cemiyetinin  Eserleri,  XVI.Cilt. 

Bakü. s:427-429 

WEB KAYNAK 

http://www.arxkom.gov.az/map/369.pdf (15/05/2015) 

http://www.arxkom.gov.az/sehersalma/sehersalma1/regsxem/33.jpg (18/06/2015) 

https://az.wikipedia.org/wiki/Goranboy_rayonu (18/05/2015) 

https://az.wikipedia.org/wiki/Naftalan_nefti (15/07/2015) 


 

 

SOBİDER 

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı:5, Aralık 2015, s. 236-251 

 

Gence-Kazak İktisadi Bölgesinin Turizm Kaynaklarının 

Değerlendirilmesinde Coğrafi Konumunun Rolü (Küçük kafkas – 

Azerbaycan cumhuriyeti) 

 

 

 

 

 

251 


https:// https://az.wikipedia.org/wiki/Azerbaycanın_İnzibati_bölgüsü (18/06/2015) 

ttp://www.esazder.com/index.php?action=page_view&page_id=10 (25/07/2015) 

http://dunyalilar.org/azerbaycanda-sifa-merkezi-naftalan.html(21/07/2015) 

http://www.mappery.com/map-of/Azerbaijan-Tourist-Map (28/08/2015) 

http://www.turkcebilgi.com/uploads/media/harita/azerbaycan_demiyolu_harita.gif (28/08/2015) 

http://www.turkiye-rehberi.net/azerbaycan-haritasi.asp (21/08/2015) 



https://tr.wikipedia.org/wiki/Naftalan(20/06/2015) 

Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin