Eritmadagi temir(II) ni bixromatometrik aniqlash

Eritmadagi temir(II) ni bixromatometrik aniqlash
Temirning ikki xil: temir (II) va temir (III) birikmalari eng ko‘p uchraydi. Ozroq miqdorda temir (VI) birikmalari — ferratlar ham ma’lum, masalan, kaliy ferrat K₂FeO₄ va bariy ferrat BaFeO₄.
Temir (II) oksid FeO — oson oksidlanadigan qora kukun. Temir (III) oksidni 500°C da uglerod (II) oksid bilan qaytarish orqali olinadi:
Fe₂O₃+CO=2FeO+CO₂
FeO asosli oksid xossalarini namoyon qiladi: kislotalardan oson erib, temir (II) tuzlarini hosil qiladi.
Temir (III) oksid Fe₂O₃ — temirning eng barqaror tabiiy kislorodli birikmasi. Kislotalarda erib temir (III) tuzlarini hosil qiladi.
Keys savollari:

• 
  Qotishma yoki ruda tarkibidagi temir miqdorini aniqlang.
  
• 
  Analizni bajarish tartibini yozing
  

Keys javobi:
Qotishma yoki ruda tortimi H₂SO₄ yoki HCl eritmasida eritiladi. Eritmadagi temir (III) ioni qalay (II) xlorid tuzi bilan qizdirib qaytariladi:
2Fe³⁺ + SnCl₄^2- + 2C1^- → SnCl₆^2- + 2Fe²⁺
Qaytaruvchi Sn (II) ning ortiqcha miqdori HgCl₂ yordamida yo‘qotiladi:
Sn²⁺ + 2HgCl₂ → Sn⁴⁺ +2Cl^- + Hg₂Cl₂
Eritma ustiga himoyalovchi aralashma (Simmerman-Reyngardt aralashmasi MnSO₄, H₂SO₄ va H₃PO₄) qo‘shib, u byuretkadagi KMnO₄ eritmasi bilan titrlanadi. Bunda reaksiya quyidagi yo‘nalishda boradi:
5Fe²⁺+ MnO₄^2- + 8H⁺ = 5Fe³⁺ + Mn²⁺ + 4H₂O
Analizni bajarish tartibi. Qotishma yoki rudaning tortimini olishda uning tarkibidagi temirning miqdori 0,2-0,6 gr bo‘lishi hisobga olinadi. Tortim qizdirilgan holda sulfat yoki xlorid kislotada eritiladi. Hosil bo‘lgan eritma 250 ml hajmli o’lchov kolbasiga to’la o‘tkaziladi, kolbaning belgisigacha suv qo‘shilib, eritma astoydil aralashtiriladi. Hajmi 0,5 l bo’lgan titrlash kolbasiga alikvot qism olib, unga 5 ml konsentrlangan HCl qo‘shiladi va eritma deyarli qaynaguncha isitiladi. Issiq eritmani to‘xtovsiz aralashtirib turgan holda rangsizlanguniga qadar SnCl₂ eritmasidan tomiziladi. Eritma rangsizlangandan so‘ng unga yana bir tomchi SnCl₂ qo‘shib (ortiqcha miqdorda qaytaruvchi qo‘shmang), rangsiz eritmani vodoprovod jo‘mragi ostida tez soviting va hajmi taxminan 100 ml bo’lgunga qadar distillangan suv, 15 ml HgCl₂ qo‘shib, aralashtiriladi. Agar aralashma to‘g‘ri tayyorlangan bo’lsa, u holda ozgina oq cho‘kma (Hg₂Cl₂) hosil bo’lishi kerak. Agar cho‘kma hosil bo’lmasa yoki qoramtir bo’lsa, analiz qayta bajarilishi kerak. Eritmadan cho‘kmani ajratmay ustiga taxminan 200 ml suv va 8-10 ml himoyalovchi eritma qo‘shib, byuretkadagi KMnO₄ bilan pushti rang hosil bo’lgunga qadar titrlanadi. Rang 10-15 sek davomida yo‘qolmasligi kerak. Titrlash kamida uch marta takrorlanadi. Titrlash natijalari jadval ko‘rinishida yoziladi.

Po’lat tarkibidagi nikel miqdorini fotometrik aniqlash
Ni belgisi bo’lgan nikelning atom raqami 28 , atom massasi 58.69, atom radiusi 135 pm. U 1455 C darajada eriydi. U juda qatiq metalldir. Nikel davriy jadvaldagi oraqil metallari qatoriga kiradi. U yaltiroq, oltinga o’xshash, kumush-oq rangga ega bo’lgan qattiq metalldir. U mis, xrom, alyuminiy, qo’rg’oshin, kobalt, oltin va kumush kabi metallar bilan hosil bo’lgan ko’plab qotishmalarda qo’llaniladi. Uning kristalli tuzilishi yuzga yo’naltirilgan kubikdir. Magnit maydonda minus yo’nalishda ba’zi o’lchamlarni o’zgartiradi.
Nikel atomlari 3d⁸4s² tashqi elektron konfiguratsiyasiga ega . Oksidlanish darajasi Ni (II) nikel uchun eng barqaror hisoblanadi..
Keys savoli:
Nikel (II) ioninining piridil-2-naftol-2 reagenti bilan kompleks birikmasi optik zichligini bufer eritma tarkibiga bog’liqligini aniqlang.
Keys javobi:
Asosiy reaksiya (Ni²⁺- R_reagent) komponentlariga buffer eritmalar tarkibibog’liqligini o’rganish uchun pH=8,0 bo’lgan universal bufer eritmadan foydalanildi.
Aniqlash uslubi:fotometrik eritmalar tayyorlash uchun oldingi ishdako’rsatilganidek, 25 ml li o’lchov kolbalariga pH =8,0 bo’lgan eritmlardan 5.0 ml dan, 0.01 % li piridil-2-naftol-2 reagenti eritmasidan 1.0 ml , 50 mkg/ml li nikel (II) eritmasidan 1.0 ml solib,kolbaning belgisigacha distillangan suv bilan suyultirildi, tayyor bo’lgan analitik aralashmani optik zichliklari fotokolorometrda, l=1.0 sm li kyuvetada solishtirma eritmaga nisbatan o’lchandi. Olingan natijalar 3– jadvalda keltirilgan.
Olingan tajriba natijalaridan ko’rinib turibdiki, universal bufer eritma ishlatilganda kompleks birikma eritmasi maksimal optik zichlikka ega bo’ldi. Keyingi tadqiqot ishlarida pH=8,0 bo’lgan universal bufer eritmadan foydalanildi.