Ət və iqtisadiyyat Gürcüstan Konstitusiyasında n ə s ə
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
1
Siyasət və iqtisadiyyat 1. Gürcüstan Konstitusiyasında n ə s
h
miyy
tli d
ə yişiklik(l ə r) etm
ə y
t
ş
bbüs ed
c
ksinizmi? Ölkənin stabil inkişafı üçün sistemli islahatların davam edilməsi və dərinləşdirilməsi, habelə Gürcüstanın avropa yolu ilə inkişaf etməsi üçün zəmanətlər yaratmaq vacibdir. Buna görə də, Konstitusiya „arxası“ yaratmaq lazımdır. Bu özünü bunlarda büruzə verir: -
: „ Demokratik dövlətlərin təhlükəsizliyi və əməkdaşlığının avroatlantik sistemində tam yer tutaq“, biz bununla Gürcüstanın inkiçaf etməsinin əsas məqsədini bəyan etmiş oluruq – demokratik millətlər dostluğunda yer almağı; -
Konstitusiyaya yenidən baxılma qaydası dəyişdirilməlidir ki, bir tərəfdən, Konstitusiyanın sabitliyi təmin olunsun və, ikinci tərəfdən də, kiçik qrupa lazımlı dəyişiklikləri saxlamaq imkanı verilməsin; -
Parlamentin insan hüquqları və petisiyası məsələləri komitələrini yaratma öhdəlikləri yəqinləşdirilməlidir. Onun üzvlərinin yarısı, o cümlədən, sədrləri, müxalifətin nümayəndələri olacaqlar; -
Müvəqqəti istintaq komissiyasının yaratmaq öhdəliyi parlament üzvlərinin ən azı 1/5 tələb edərsə, yəqinləşdirilməlidir; -
sezildiyində, fövqəladə prokuror təyin etmək hüququ olmalıdır; -
Hökümətə etimadsızlıq nümayiş etmək konstruktiv votumun klassik modeli ilə olmalıdır; -
Mövcud seçki sistemi proporsional seçki sistemi ilə əvəz olunmalıdır; -
Gürcüstan Prezidentinə qeyri-siyasi institutların (məhəmə hakimiyyətinin, prokurorluğun, requlyasiya komissiyalarının, MSK-nın) formalaşdırılmasında iştirak hüququ olmalıdır; -
birləşməsi adağan olunmalıdır; -
Konstitusiyada subsidiyarlıq prinsipi aydın əks olunmalıdır ki, mərkəzi və yerli hakimiyyət arasında səlahiyyətlərin ayrılması və yerli hakimiyyətin funksiyalarının paylaşılması prosesi davam etdirilsin; dövlət siyasətini müəyyənləşdirmək üçün ölkə vəziyyətinin obyektiv qiymətləndirilməsi zəruridir. Bunun üçün obyektiv statistik məlumat və dövlət vəsaitləri üzərində nəzarətdən əlavə, büdcə mədaxillərinin nəzarəti lazımdır. Həmçinin dövlət audit xidmətinin funksiyaları artırılmalı və hökumətdən müstəqil, müvafiq səlahiyyətləri olan statistika xidməti yaradılmalıdır. Statistika xidməti Parlament qarşısında məsul olacaq və onun sədrini, parlamentlə razılığa gələrək, Gürcüstan Prezindent təyin edəcəkdir. 2. M
hk
m
l
rin müst
qilliyini möhk ə ml
tm
k, m
ə hk
m
sistemin ə etibarı gücl ə ndirm
ə k üçün n
ə kimi
siyas ə ti h
ə yata keçirm ə yi düşünürsünüz? Məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyi, məhkəmənin əlçatanlılığı və hakimlərin peşəkarlığını təmin etmək üçün lazımı addımlar atılmalıdır, məsələn, Konstitusiya məhkəməsinin, Ədliyyənin Ali Şurasının, Ədliyyənin Ali Məktəbinin, məhkəmə sədrlərinin rolları yenidən dərk olunmalı və müvafiq qanunvericilik dəyişiklikləri həyata keçirilməlidir: -
mübahisələri ümumi məhkəmənin son qərarını mübahisənin əsasını məhkəmə tərəfindən Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
2
istifadə olunan hüquq normasının ya onun izahının konstitutluğudursa, konstitusiyalı olduğuna görə; Aydın formalaşdırılmış inzibati praktikanın konstitusyonallığına görə, əgər belə bir praktika şəxsin hansısa təməl hüququnu və azadlığını məhdudlaşdırırsa; istənilən normativ aktın, bir tək qanunun deyil, konstitusyonallığına görə həll etməlidir; -
qəbul müsabiqələrini müstəqilcə keçirəcəkdir və dinləyicilərin miqdarını da özü müəyyən edəcəkdir. Ədliyyənin Ali Şurasından hakimlərin kvalifikasiya imtahanlarının təşkili ayrılacaqdır; -
Ədliyyənin Ali Şurası tərəfindən seçilmiş namizədlərin vəzifəyə Gürcüstan Prezidenti təyin edəckdir; -
üçün -hüquqşünas kimi işləmənin beş illik təcrübəsi, apelyasiya məhkəməsi hakimləri üçün – birinci instansiya hakimi kimi işləməyin beş illik təcrübəsi; -
prosedurla ən azı onbeş illik iş təcrübəsi olan hüquqşünaslar ya hakimlər içindən seçəcəkdir. Onların bunun üçün apelyasiya məhkəməsində, ən azı, dörd illik təcrübələri olmalıdır; -
olacaqdır; -
Öz reqlamenti ilə deyil, Ədliyyənin Ali Şurası fəaliyyətinin əsas məsələləri qanunla müəyyənləşdiriləcək. Bu onun şəffaflığını təmin edəckdir; -
müəyyənləşdiriləcəkdir. Məhkəmə sədrinin, sədr müavini və kolleqiyanın sədrinin funksiyaları qanunla müəyyənləşdiriləcəkdir. Onların arasında ən əsası məhkəmə səlahiyyətini həyata keçirmək olacaqdır; -
Hakimlər arasında işlərin elektron, təsadüfi paylaşma qaydası ləngitmədən işə düşəcəkdir. 3. İnsanların ş ə xsi h
ə yatının toxunulmazlığını möhk ə ml
tm
k üçün n
ə kimi siyas ə t yürüd
ə c
ksiniz? Bu məsələ, ilk növbədə, dövlətin güc strukturlarının, ən əvvəli isə, təhlükəsizlik xidmətinin fəaliyyətində mövcud olan sovet praktikası və bu praktikanın qanunvericilik requlyasiyalarının qüsurlu olması ilə əlaqəlidir. Düzdür 2015-ci ildə Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti Daxili İşlər Nazirliyindən atrılaraq Parlament qarşısında cavabdeh olan müstəqil agentliyə çevrildi, lakin bu yalnız birinci addımdı və bu xidmətin modernləşdirilməsinə ehtiyac vardır. Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin funksiyası dövlət təhlükəsizliyi ilə bağlı məlumat almağı, təhlili, sistemləşdirilməsini, müvafiq qərarların alınmasını, müvafiq dövlət orqanları üçün nəticələr hazırlamaq və beynəlxalq təhlükəsizlik sistemləri ilə əməkdaşlıqdır. Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti cinayət üzrə hüquq təqibi aparmamalıdır, „dövlətcə“ nəyin düzgün, nəyin qeyri-düzgün olduğuna qərar verməməlidir, konkret şəxslər üçün hüquqi məhdüdiyyət qoymamalıdır - o yalnız qərar qəbul edən şəxslərə məlumat verməlidir. Dövlət təhlükəsizliyinin prioritetlərini və Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin fəaliyyət çərçivəsini parlament təyin etməlidir, bu xidmət deyil. Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti üzərində effektli parlament nəzarəti təyin olmalıdır. Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətindən texniki demartament ayrılmalı və müstəqil agentlik kimi formalaşmalıdır. Bu departament həm bu xidmət üçün, həmdə operativ-axtarış məqsədlər üçün hal- hazırda gizlin elektron dinləməl aparır.
Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
3
Qanunla icazə verilmiş elektron dinləmələrin texniki təminini, elektron kommunikasiyalarla əlaqəli personal verilmişləri bazasını yaratmağı və müvafiq məlumatın verilməsini elə bir xidmət həyata keçirilməlidir, hansının funksiyası yalnız qeyd olunan işi görmək daxildir. Bunun üçün bizə müstəqil gizlin elektron gözətləmə agentliyi görünür. Onun rəhbərini qanunla müəyyənləşdirilmiş müddətdə Parlament təyin edəcək və o, yalnız Parlament qarşısında cavabdeh olacaqdır. Agentliyin fəaliyyəti üzrə parlamentin nəzarət mexanizmləri yaradılmalıdır. Bundan əlavə, operativ-araşdırma məqsədləri ilə gizlin dinləmələr və personal verilmişlərin işlənməsinin qanuniliyini daima personal verilmişləri qorumaq üzrə müffətiş yoxlamalıdır. 4. Gürcüstanda nec
bir seçki sistemi olmalıdır? Əgər parlamentdə bizim baxışlarımızı ifadə edəcək nümayəndəmizin olmasını istəyiriksə, əgər niyyətimiz Gürcüstanın həqiqətən də heç bir avtoritar (bir şəxs ya bir partiya üzərində qurulmuş) rejimi əlində olmadan demokratik ölkə olmasıdırsa, bunun üçün ilk növbədə, mövcud seçki sistemini proporsional seçki sistemi ilə əvəz etməkdir. Parlamentin 150 üzvü çoxmandatlı seçki bölgələrindən seçiləcəklər. Bu cür sistem bizə seçicinin iradəsinə uyğun nəticə almağa, o cümlədən, regional maraqlarını nəzərə almaq imkanını verəcəkdir. Yerli seçkilər sistemi nisbətən yumşaq sistemlə əvəz olunmalıdır (məsələn proporsional sistemilə, açıq partiya siyahıları ilə ya onunla kombinasiyalı çoxmandatlı bölgələrlə) ki, Sakrebulolarda müxtəlif sosial qrupların təmsişiliyi artsın. Seçki prosesini demokratiya keyfiyyətini müayyən etmənin gender bərabərliyi kimi əhəmiyyətli aspekti müşahidə etməkdədir. Onu təmin etmək üçün siyasi fəaliyyətdə gender kvotalarının gətirilməsi zəruridir. 5. T
ə hsil siyas ə tin
ə n
z
riniz nec ə dir v
ə ibtidai, ixtisasi v ə ali t
ə hsilin keyfiyy ə tini yaxşılaşdırmaq üçün n ə
kimi siyas ə t t
ə klif edirsiniz? Dövlət təhsili maliyyələşdirməyi artırmalıdır. Bu gün mövcud ÜDM 1,8 faizinin (2015) əvəzinə, bu mərhələdə tamamilə mümkündür ki, ÜDM-nin 5% təhsil və elmin inkişafına xərclənsin. Məktəb təhsili ilə münasibətdə Təhsil Nazirliyinin funksiyası bu olmalıdır: məktəb təhsili siyasətini müəyyənləşdirmək, müəllimlərin hazırlanması və müvafiq keyfiyyət vermək (universitetlərlə birlikdə). -
tələb etdiyi əməyə görə qeyri-adekvatdır. -
Müəllimlərin minimum üçmərhələləi qradasiyası təyin olmalıdır. Meyar əməyin nəticəsi olmalıdır. Yüksək mərhələdə duran müəllimin maaşı da yüksək olmalıdır və ona etimad da artmalıdır. -
Müəllimin prestijini, onun nüfuzunu artırmaq da zəruridir. Bunu müəllimləri hazırlmamağın yeni sistemini yaratmadan əldə etmək qeyri-mümkündür. Bu işi universitetlər görməlidirlər. Müəllimə müvafiq dərəcə verməkdə də onlar iştirak etməlidirlər. Peşə üzrə təhsil öz mahiyyəti etibar ilə dualdır. Onda minimum iki tərəf – biznes və təhsil ocağı əməkdaşlıq edir. Faktdır ki, biznesin real tələbləri və təhsil sahəsinin imkanatları üst-üstə düşmür. Bu uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün sonraki tədbirləri keçirmək lazımdır: -
Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
4
-
Məlumat sistemlərinin tətbiqi; -
Peşə üzrə müəllimlərin hazırlanması və peşə təhsilinə qoşulmaq motivasiyasını artırmaq; -
Maliyyələşdirmənin bu gün mövcud modelini dəyişmək və peşə üzrə məktəblərin hər bir tələbə üçün eynicür əlçatanlılığı, təhsil ocağının hüquqi statusundan asılı olmayaraq (istər özəl, istər dövlət), maliyyələşdirmə modelində istehsalat praktikasının maliyyələşdirilməsini nəzərə almaq; -
stimullaşdırmaq; -
Həmkarlar İttifaqının əmək şərtləri və əmək hüquqlarını qorumaq məsələsində rollarının fəallaşdırılması; -
-
Təhsil dalanlarını aradan qaldırmaq, təhsilin üst mərhələlərində kreditlər transferi, formal təhsili tanımaq mexanizmlərini yaratmaq. 6. İşsizliyi aradan qaldırmaq üçün n ə kimi addımlar atacaqsınız? Yoxsulluq yalnız onunla „mübarizə“ aparmaqla yenilməz. İşsizlik də – işlə təmin proqramları ilə: ölkə iqtisadiyyatı sürətli inkişaf etmədisə rifahın yüksəjk standartlarına çatmaq qeyri-mümkündür. Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının tərəfimizdən təklif olunan kursu nıticəsində, hər bir vətəndaş konkret fayda götürəcəkdir: -
biləcəkdir; -
Gəlirlər əldə edəcək və sosial vəziyyəti yaxşılaşacaqdır. Əmək qanunvericiliyinin avropa qanunvericiliyi ilə uyğunlaşdırılması bu vəzifələri reallaşdırmaq üçün əhəmiyyətli komponentdir. Qanunvericiliyin uyğunlaşdırılması və müasir əmək bazarını formalaşdırmaq məqsədi ilə: -
-
İşlə təmin edən xidmətlərin səyləri işsizlərin yeni iş yeri axtarma müddətinin azaldılması və işlə təmin olmaq üçün ən az şansa və imkanlara malik işsizlərin üzərinə səfərbər olunacaqdır; -
Əmək mübahisələri həllinin effektli mexanizmləri yaradılacaqdır; -
Sosial dialoq və sosial tərəfdaşlığın effektli sistemi yaradılacaqdır. Biz heç kimə, işçinin hüquqlarını pozmağa imkan verən deyilik. Həmçinin, gənclər üçün keyfiyyətli iş yerləri yaradacağıq. İş siyasəti yalnız sosial istiqaməti kimi qəbul oluna bilməz. Bunun üçün iqtisadiyyatda konkret addımların atılması gərəkdir və nəticəsi də bizim proqramımızın müvafiq hissələrində müvafiq yeni iş yerlərini göstərməklə verilmişdir. 7. İqtisadi artımı t ə min etm
ə k üçün planınız n ə cürdür? Iqtisadi strategiyanızda sizin üçün prioritetli olan n
dir v
ə n
kimi konkret t
ş
bbüsl
riniz var? Kiçik və orta biznesin öz gücünə inkişafı çox yavaş naş verir. Dünya təcrübəsi ilə, kiçik və orta biznes dövlətin iştirakı ilə həvəsləndirilməlidir. Bu özəl sektorda sərmayələrin və innovasiyaların artmasını təmin edəcəkdir. Qeyd olunan effekti kiçi və orta biznes üçün aşağıdaki halları yaratmaqla mümkündür:
Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
5
-
xərclərin azaldılması üçün islahatlar keçirmək, yəni xammal və resurslar üzərində monopoliya xarakterli qiymətlərin azaldılması; -
Effektli rəqabər siyasətini keçirmək. Bu siyasətə görə hər cür biznes üçün eynicür şəraitlər yaradılacaqdır; -
-
Kreditlərin əlçatmasını artırmaq (riskləri azaltmaq yolu ilə faiz kəsimini aşağı salmaq); -
mülkiyyət və sövdalaşmağın qorunması, onların toxunulmazlığı; -
Vergi prosedurlarını sadələşdirmək (vergilərin hesablamaları və ödəmənin sadə qaydalarını gətirmək). Bir tərəfdən, ədalətli rəqabət siyasəti və, ikinci tərəfdən, kiçik və orta müəssisələri dəstəkləmək onların istehsal etdikləri məhsulların həcminin və kapitallarının artırılmasını təmin edəcəkdir. Bu isə bu sektorda işlə təminin böyüməsinə səbəbləndirəcək ki, sosial vəziyyətin yaxşılaşmasına zəmin yaradacaqdır. Mikrobiznesə başlayan yaxud onu inkişaf etdirən vətəndaşlar və kiçik qruplar üçün nəzərdə tutulan „Regionlarda başlayanlar“ proqramı üçün il ərzində ən azı 60mln lari ayrılacaqdır. 20,000 lari isə (həmmaliyyələşdirilmədən) fərdi və qrup layihələri üçün veriləcəkdir. Layihələr müsabiqəsi ildə 6 dəfə, hər 2 ayda bir keçiriləcək və hər bir müsabiqə 10 mln larinin ayrılmasını nəzərdə tutacaqdır. Bundan əlavə kiçik və orta biznesin inkişafına həmçinin qrant ünsurunu ehtiva edən kreditləşdirmə sistemi dəstək olacaqdır. Bu işlərini kommersiyalaşdıra bilməyə yetərincə fundamenti və imkanatı olan seqmentlərin dəstəyi üçün ediləcəkdir. Agentliklərin regionlara görə bu mexanizmlərin gerçəkləməsi üçün aydın pioritetləri, coğrafi və sahə üzrə meyarları olmalıdır. 8. Larinin m
z
nn
sinin d
ə y
rsizl
şm
si öt
n ili
ə haliy
ə pis t
ə sir bağışladı. Bu istiqam ə td
n
s
siyas
t yürütm ə yi düşünürsünüzmü? Düşünürsünüzs ə planınız n ə d
n ibar
tdir?
Son illərin xarici çaxnaşmalar fonunda aydın oldu ki, daxili valyuta bazarını xarici şoklar təsirindən qorumaq üçün nə Milli Bankın, nədə Gürcüstan hökumətinin müvafiq variantlı planları yoxudur. Milli Bank tərəfindən pul-kredit və valyuta siyasətinin hər illik sənədində daxili valyuta bazarında larinin mübadilə məzənnəsinin kəskin dəyişmələrinə təsir edən amilləri azalda biləcək rıçaqlar və monetar tənzimləmə alətləri təklif olunmalıdır. Larinin mübadilə məzənnəsini yəqin edən qayda şəffaf deyildir və bu məsələ ləngitmədən yenidən baxılmasını tələb edir. Biz əlbəttə ki „Blumberq“ sistemində sövdələşməyi nəzərdə tutmuruq, lakin bazar iştirakçıları üçün və Gürcürstan vtəndaşları üçün lari məzənnəsinin hansı sövdalaşmalar nəticəsində müəyyənlədirildiyi bəlli olmalıdır. Bundan əlavə Milli Bank tərəfindən beynəlxalq valyuta ehtiyatlarını idarə etmək siyasətinə yenidən baxılmalıdır. Bu siyasət bu gün Milli Bank tərəfindən yalnız bir məqsədə xidmət göstərir – ehtiyatların dayanmadan artırılmasına. Unutmamalıyıq ki Gürcüstan velyuta ehtiyatlarının təyinatı yalnız onu toplamaq deyil, valyuta sərmayəsi yolları ilə xərclənməsidir də. Valyuta ehtiyatları, ilk növbədə daxili valyuta bazarının sabitləşməsinə xidmət göstərməlidir və əgər larinin mübadilə məzənnəsinin kəskin dəyişməsindən və inflasiya gözləntisindən yayına biləriksə o zaman onun istənilən miqyasda xərcləyə bilərik. Beynəlxalq valyuta ehtiyatlarını xərcləməkdən savayı Milli Bank tinzimləməyin alternativ yollarından da istifadə edə bilər. Belə yollardan biri də kommersiya banklarının əcnəbi valyutada mövcud olan minimal Usupaşvili - Respublikaçılar
www.partiebi.ge
6
ehtiyatlarından istifadə etməkdir. Onun müəyyən həddə azaldılmasında Milli Banka, valyuta ehtiyatları ilə yanaşı olaraq, daxili valyuta bazarına əcnəbi valyutanın çatdırılması qaynağı kimi istəfadə edə bilər. Bununla o valyuta ehtiyatlarına qənaət edə biləcəkdir. 9. Xahiş edirik, 2020-ci ild ə sizin iqtisadi v ə fiskal siyas ə tin n
ə tic
ə l
rini qiym
tl
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|