Firsatçi mikozlar prof Dr Zeynep SÜmer

FIRSATÇI MİKOZLAR

• Prof Dr Zeynep SÜMER

FIRSATÇI MİKOZLAR Genel Özellikler

• ETKEN MANTARLAR Doğada saprofit / normal flora üyesi

• KONAK İmmün sistemi baskılanmış / altta yatan başka bir risk faktörü var

FIRSATÇI MİKOZLAR

• Kandidiyazis (kandidoz)

• Kriptokokkoz(is)

• Aspergilloz(is)

• Zigomikoz(is)

• Diğer: Trikosporonoz(is), fusaryoz(is), penisilloz(is)……

• ***Doğada bulunan mantarların HEPSİ fırsatçı mikoza neden olabilir***

KANDİDİYAZİS

• Dünyanın heryerinde en sık görülen fırsatçı mikoz

• Hücresel immünite kütanöz ve mukozal, nötrofiller sistemik kandidiyazise karşı korunmada önemli

• Endojen enf.

• Etken: Candida spp. En sık:

• 1. C. albicans
• 2. C. tropicalis

SIK İZOLE EDİLEN CANDIDA TÜRLERİ

• C. albicans

• C. tropicalis

• C. parapsilosis

• C. kefyr

• C. glabrata

• C. krusei

• C. guillermondii

• C. lusitaniae

Candida MORFOLOJİK ÖZELLİKLER

• Mikr. Tomurcuklanan maya hücreleri Psödohif, gerçek hif

• Makr. Krem renginde maya kolonileri (SDA)

• Germ tüp (Çimlenme borusu) (C. albicans, C. dubliniensis)

• Klamidospor (C. albicans, C. dubliniensis)

• Tanımlama Germ tüp, fermentasyon ve asimilasyon reaksiyonları

• 370C’de germ tube pozitif 370C’de germ tube negatif

• Mısır unlu tween 80 agara ekim:

• -Termial klamidyaspor oluşumu, yalancı hifler ve bu hiflerin boğum noktalarında blastokonidya kümelerinin olması C. albicans

Candida PATOJENİTE FAKTÖRLERİ

• Hücreye tutunma (adezyon) (Germ tüp, mayadan daha adeziv)

• Plastik yüzeylere (kateter, prostetik kapak..) yapışma

• Proteaz

• Fosfolipaz

KANDİDİYAZİS Risk faktörleri

• Fizyolojik: Gebelik, ileri yaş, çocukluk çağı

• Travmatik: Yanık, enfeksiyon

• Hematolojik: Hücresel immün yetmezlik, AIDS, kronik granülamatöz hastalık, aplastik anemi, lösemi, lenfoma...

• Endokrinolojik: DM, hipoparatiroidizm, Addison hastalığı

• İyatrojenik: Oral kontraseptif, antibiyotik, steroid, kemoterapi, kateter

KANDİDİYAZİS Klinik tablolar-I

• 1. KÜTANÖZ VE SUBKÜTANÖZ

• Oral
• Vajinal
• Onikomikoz, paronişi
• Dermatit
• Çocuk bezi dermatiti (“diaper rash”)
• Balanit

KANDİDİYAZİS Klinik tablolar-II

• SİSTEMİK

• Ösefajit Pulmoner enf.

• Sistit Pyelonefrit

• Endokardit Myokardit

• Peritonit Hepatosplenik

• Endoftalmit Artrit

• Osteomyelit Menenjit

• Deri lezyonları

KANDİDİYAZİS Klinik tablolar-III

• 3. KRONİK MUKOKÜTANÖZ

• Deri ve mukozalarda Candida enf.u
• Verrüköz lezyonlar
• Hücresel immünitede bozukluk
• Otozomal genetik yatkınlık
• Eşlik eden hipoparatiroidizm, demir eksikliği

KANDİDİYAZİS Tanı

• Direk inceleme: Maya hücreleri, psödohif, gerçek hif

• Kültür: SDA, bakteriyolojik besiyerleri

• Seroloji: Mannan antijeninin saptanması (ELISA, RIA, IF, lateks, partikül aglütinasyon)

• 2. Hızlı otomatize identifikasyon testleri: API, VİTEK…

• -Göz yaşı şeklinde sporlar, tek ve grup halindeki blastokonidyumlar C. tropicalis

• Auxacolor stribi ile C. albicans’ın gösterilmesi

• 4. Karbonhidrat asimilasyon testleri

KANDİDİYAZİS Tedavi

• KÜTANÖZ: Topikal antifungal; Ketokonazol, mikonazol, nistatin

• SİSTEMİK: Amfoterisin B Flukonazol, itrakonazol

• KRONİK MUKOKÜTANÖZ: Amfoterisin B Flukonazol, itrakonazol Transfer faktör

KRİPTOKOKKOZİS

• Hücresel immün yetmezliği olanlarda gelişir (AIDS, lenfoma, …)

• Ekzojen enf.

• Etken Cryptococcus neoformans

• Patogenez Mayanın inhalasyonu

Cryptococcus neoformans ÖZELLİKLER

• Doğal rezervuar Toprak, kuş dışkısı, okaliptus ağacı

• Mikr. Kapsüllü maya (çini mürekkebi)

• Makr. Krem renkli, mukoid koloni (SDA)

• Serotipler A, B, C, D

• Patojenite faktörleri

• Kapsül

• Difenol oksidaz (+)

• (Kuş yemli besiyeri / kafeik asit besiyeri) c. 37°C’de üreyebilme

Cryptococcus neoformans serotipler

• C. neoformans var. grubii  serotip A

• C. neoformans var. gattii  serotip B veya C

• C. neoformans var. neoformans serotip D

KRİPTOKOKKOZİS Klinik tablolar

• 1. PULMONER

• Belirtisiz/grip benzeri/hilar lap/kavitasyon

• 2. YAYGIN

• **Menenjit (akut/kronik) Kriptokokkoma

• Deri lezyonları Diğer

KRİPTOKOKKOZİS Tanı

• Örnekler BOS, balgam, deri lezyonundan aspirat

• Direk inceleme Çini mürekkebi

• Kültür SDA

• Seroloji*** Lateks aglütinasyon testi ile BOS ve serumda kapsül antijeninin tayini

KRİPTOKOKKOZİS Tedavi

• Amfoterisin B (+ flusitozin)

• AIDS’li olgularda tedavi sonrası flukonazol ile ömür boyu proflaksi

ASPERGİLLOZİS

• Etken: Aspergillus spp. (en sık: A. fumigatus) Risk faktörleri ve patogenez

• 1. İmmünsupresyon,DM..ekzojen enfeksiyon (sporların inhalasyonu)

• 2. Atopik konak tarafından sporların inhalasyonu Aşırı duyarlılık reaksiyonları (allerji)

• 3. Aspergillus toksinleri ile kontamine ürünlerin tüketilmesi  Mikotoksikoz / karaciğer ve kolon kanseri

Aspergillus ÖZELLİKLER

• Doğal rezervuar: hava, toprak

• Patojenite faktörleri: hif, fosfolipaz

• Enfekte dokuda: damar invazyonu, trombus, infarkt, kanama

• Makr: pudramsı küf kolonisi (spor rengi her türde farklı)

• Mikr: dikotom dallanan septalı hifler, vezikül, fiyalidler, mikrokonidya

ASPERGİLLOZİS Klinik tablolar-I

• I. ALLERJİK ASPERGİLLOZİS

• 1. Astım (Tip I)
• 2. Allerjik bronkopulmoner aspergillozis (Tip I, III)

• II. NONİNVAZİV LOKAL KOLONİZASYON

• 1. Aspergilloma (Fungus topu) (akciğerler, paranazal sinüsler)
• 2. Otomikoz (eksternal otit)
• 3. Onikomikoz
• 4. Göz enf.u (konjunktival, korneal, intraoküler)

ASPERGİLLOZİS Klinik tablolar-II

• III. İNVAZİV ASPERGİLLOZİS

• Pulmoner
• Yaygın: GIS, beyin, karaciğer, böbrek, kalp, deri, göz

• V. MİKOTOKSİKOZİS

ASPERGİLLOZİS Tanı

• Örnekler Balgam, BAL, doku...

• Direk inceleme Balgamda septalı hif ve konidya. Dokuda damar içinde hifler

• Kültür Siklohekzimidsiz SDA (en az 2 kültürde üremeli !)

• Seroloji Allerji (serumda spesifik IgE--RAST)

• İnvaziv enf. (serumda galaktomannan antijeni--ELISA)

ASPERGİLLOZİS Tedavi

• ALLERJİK Steroid

• ASPERGİLLOMA Semptomatik ise cerrahi, amfoterisin B

• LOKAL, YÜZEYEL ENF. Nistatin

• İNVAZİV ENF. Cerrahi debridman Amfoterisin B, itrakonazol ***Mortalite yüksek

ZİGOMİKOZİS

• Etkenler: Rhizopus, Rhizomucor, Mucor...

• Doğal rezervuar: Hava, su, toprak

• Risk faktörleri: Diabetik ketoasidoz, immünsupresyon

• Patogenez: Sporanjiyosporların inhalasyonu

• Enfekte dokuda: Damar invazyonu, trombus, infarkt, kanama

ZİGOMİKOZİS Klinik bulgular

• I. RİNOSEREBRAL

• Burun, sinüs, göz, beyin ve meninks tutulumu
• Orbital sellülit

• II. TORASİK

• Akciğer lezyonları, parenkimde nekroz

• III. LOKAL

• Travma sonrası böbrek enfeksiyonu
• Yanık veya operasyon sonrası deri enf.u

ZİGOMİKOZİS Tanı

• Örnekler Balgam, BAL, sinüs biyopsisi..

• Direk inceleme Septasız, kurdeleye benzeyen ve dik açılar yaparak dallanan hifler, sporanjiyum

• Kültür SDA (pamuk helva görünümü)

• Direkt bakı;

ZİGOMİKOZİS Tedavi

• Cerrahi debridman

• Amfoterisin B

• ***Mortalite yüksek