Ebola viRÜs hastaliği vaka yönetim rehberi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

EBOLA VİRÜS HASTALIĞI 

VAKA YÖNETİM REHBERİ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ankara, 2014 

(Güncelleme; 08 Aralık 2014) 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ebola  Virüs  Hastalığı  Vaka  Yönetim  Rehberinin  hazırlanmasında  yer  alan, 

Ebola Virüs Hastalığı Bilim Kurulu üyelerimiz, Prof. Dr. Necla TÜLEK, Prof. Dr. 

Ateş KARA ve Doç. Dr. F. Şebnem ERDİNÇ’e teşekkürlerimizi sunarız. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 

 

 

 

 

İÇİNDEKİLER 

 

 

 

1.

 

Ebola Virüs Hastalığı Sağlık Personeli Bilgi Notu 

 

 

 

 

 3 

2.

 

Ebola Virüs Hastalığı Vaka Tanımları  

 

 

 

 

 

 8 

3.

 

Ebola Virüs Hastalığı Vaka Yönetim Algoritması 

 

                        

 9

 

 

4.

 

Ebola Virüs Hastalığı İzolasyon Önlemleri   

 

 

 

 

 10 

5.

 

Ebola Virüs Hastalığı İçin Acil Servis Yaklaşım Algoritması 

 

 

 

 14 

6.

 

Olası Teması Olan Kişilerin Değerlendirilmesi ve Yaklaşım    

 

 

 15 

7.

 

EVH Şüphesi Olan Hastalarda Laboratuvar Testleri ve Klinik Örneklerin Alınması   16 

8.

 

Ebola Virüs Hastalığı Referans Hastane Listesi 

 

 

 

 

 18 

9.

 

Ebola Virüs Hastalığı ve Seyahat Önlemleri   

 

 

 

 

 19 

10.

 

Seyahat Araçlarında Ateşi Olan Yolculara Yaklaşım Şeması  

 

 

 21 

11.

 

 Ebola Virüs Hastalığı Vaka Bildirim Formu   

 

 

 

 

 22 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

 

 

1.

 

EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH) 

Ebola Virüs Hastalığı (EVH); Ebola virüsünün sebep olduğu, yüksek mortalitenin görüldüğü, akut 

başlangıçlı, yüksek ateş, gastro intestinal semptomlar ve kanamayla seyredebilen bir hastalıktır.  

Klinik  tablo  Ebola  Hemorajik  Ateşi  olarak  adlandırılmakla  birlikte,  2014  yılı  içerisinde  Orta-Batı 

Afrika’da görülen salgında dikkat çeken en önemli özelliklerden birisi vakaların yarısından azında 

hemorajik  bulguların  varlığı  olmuştur.  Bu  nedenle  klinik  tablo  daha  ziyade  Ebola  Virüs  Hastalığı 

veya Ebola Hastalığı olarak daha doğru bir şekilde adlandırılmaya başlanmıştır. 

Virüs  ilk  olarak  1976  yılında  Sudan  ve  Kongo’daki  salgınlarda  tespit  edilmiştir  ve  Kongo'daki  bir 

nehre  hitaben  Ebola  adı  verilmiştir.  Filavoviridae  ailesinden  bir  RNA  virüsüdür.  Bundibugyo 

ebolavirus (BDBV), Zaire ebolavirus (EBOV), Reston ebolavirus (RESTV), Sudan ebolavirus (SUDV), 

Taï  Forest  ebolavirus  (TAFV)  olmak  üzere  beş  farklı  türü  tanımlanmıştır.  BDBV,  EBOV  ve  SUDV 

Afrika’daki salgınlara sebep olan türlerdir. RESTV’nin ise Filipinler’de ve Çin’de hastalık ve ölüme 

sebep olmadan insanları enfekte ettiği gösterilmiştir. 

Virüsün doğal kaynağının Afrika’daki meyve yarasaları olduğu düşünülmektedir. Virüslerin varlığı 

bu yarasaların coğrafi dağılımı ile örtüşmektedir. 

Afrika’da Hastalığın Görüldüğü Ülkeler: 

Virüs tanımlandıktan sonra (1976) bu güne kadar EVH’nin görüldüğü ülkeler; 



 

Liberya Cumhuriyeti 



 

Gine Cumhuriyeti 



 

Sierra Leone Cumhuriyeti 



 

Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Zaire) 



 

Gabon 



 

Güney Sudan  



 

Fildişi Sahilleri  



 

Uganda 



 

Kongo Cumhuriyeti 



 

Nijerya Cumhuriyeti 

2014 yılında salgın yaşanan ülkeler; 



 

Liberya Cumhuriyeti 



 

Gine Cumhuriyeti 



 

Sierra Leone Cumhuriyeti 



 

Nijerya Cumhuriyeti 

 

4 

 

 

2014 yılında seyahat ilişkili vaka görülen ülkeler (04 Aralık 2014 Amerikan Hastalık Kontrol ve 

Önleme Merkezi verilerine göre); 



 

Mali (8 vaka, 6 ölüm) 



 

Senegal (1 vaka) 

 

2014  yılında  seyahat  ilişkili  vaka  sonrası  yayılım  görülen  (04  Aralık  2014  Amerikan  Hastalık 

Kontrol ve Önleme Merkezi verilerine göre); 



 

Nijerya (20 vaka, 8 ölüm) 



 

İspanya (1 vaka) 



 

Amerika Birleşik Devletleri (4 vaka, 1 ölüm) 

 

2014  EVH  salgını,  Aralık  2013’te  Gine’den  başlamış,  Liberya,  Nijerya  ve  Sierra  Leone’ye  kadar 

yayılmıştır.  4  Aralık  2014  tarihi  itibarı  ile  toplam  vaka  sayısı  17290  (10825  konfirme)  ölen  vaka 

sayısı 6128’dir (ölüm oranı: %35,4).  Senegal (17 Ekim 2014) ve Nijerya (19 Ekim 2014) ile İspanya 

(02 Aralık 2014) iki kuluçka süresi olan 42 gün boyunca yeni vaka görülmediğinden Dünya Sağlık 

Örgütü tarafından salgından arınmış ülke olarak ilan edilmiştir. 

Güncel vaka sayıları aşağıdaki linklerinden takip edilebilir. 

http://www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/guinea/index.html

, 

http://www.who.int/csr/disease/ebola/en/

, 

http://www.seyahatsagligi.gov.tr/page/who/who_hastalik.aspx

  

Bulaş Yolu 

Ebola  virüsü,  insanlara  enfekte  hayvanların  organ,  kan  ve  vücut  sıvıları  ile  temasla  bulaşır. 

Afrika’da  enfekte  şempanze,  goril,  maymun,  domuz,  meyve  yarasası  ve  antiloptan  bulaştığı 

dökümente edilmiştir.  

İnsandan insana geçiş, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozanın enfekte insanların kan ve vücut 

sıvılarıyla  direk  teması  ile  meydana  gelir.  Ayrıca  hastanın  vücut  sekresyonlarıyla  kontamine 

çevresel materyal ile de bulaş meydana gelebilir.  

5 

 

 

Hayatta  kalan  hastalarda,  klinik  bulguların  düzelmesini  takip  eden  dönemde,  vireminin  daha 

düşük  miktarlarda  devam  ettiği  bilinmektedir.  Ayrıca,  vücut  sekresyonlarında  da  nekahat 

döneminde virüsün varlığı gösterilmiştir. Ancak bunun ne kadar süre ile devam ettiği konusunda 

hala  net  bir  bilgi  bulunmamaktadır.  Bu  nedenle  hastalar  iyileşme  döneminde  de  bulaştırıcı 

olabilirler. Bu süre net değildir. 

Sağlık  çalışanlarına  da,  bu  hastaların  takip  ve  tedavisi  sırasında,  kontrol  önlemlerini  almadıkları 

takdirde yakın temas sonucu bulaş olmaktadır. 

Klinik 

Ebola  virüsü  hastalığı  için  kuluçka  dönemi  2-21  gün  arasında  değişebilir,  ancak  vakaların  büyük 

kısmında yaklaşık 7 gün içinde hastalık belirtileri görülmektedir. 

Hastalık akut yüksek ateş (≥ 38°C) ve özgün olmayan ilk bulgular ile başlar. 

Sık görülen belirti ve bulgular; 



 

Ateş, 



 

Baş ağrısı, 



 

Kas ve eklem ağrısı, 



 

Halsizlik, 



 

İshal, 



 

Kusma, 



 

Mide ağrısı, 



 

İştahsızlık.  

6 

 

Eşlik edebilecek diğer belirti ve bulgular; 



 

Döküntü, 



 

Gözlerde kızarıklık, 



 

Hıçkırık, 



 

Öksürük, 



 

Boğaz ağrısı, 



 

Göğüs ağrısı, 



 

Nefes almada zorluk, 



 

Yutma güçlüğü, 



 

Cilt ve mukozal kanamalar veya organ içine kanamalar. 

Vakalarda görülen hafif hemorajik semptomlar; peteşi, burun kanaması, ekimoz veya daha ciddi 

olarak  gastrointestinal  kanama,  şok  ya  da  DIC  şeklinde  olmaktadır.  Genellikle,  ağır  vakalarda, 

daha sık olarak hemorajik belirtiler görülmektedir.  

Döküntü,  eritematöz  makülo  papüller  tarzda  genelde  5  günden  sonra  gövde  ve  omuzda 

görülmektedir. Konjunktivit, farenjit, öksürük ve hıçkırık vakalarda görülen diğer semptomlardır.  

Ebola virüsü bulaşmış hastalar klinik semptomların gelişiminden önce bulaştırıcı değildir, ateş 

içeren  semptomların  başlamasından  itibaren  bulaştırıcılık  başlar.  Bir  başka  ifade  ile  ateş  ve 

klinik bulguların gelişimi öncesinde hastalar başkalarına virüsü bulaştıramazlar.  

Eğer hastalar klinik semptomların ortaya çıkışını takip eden 14. gününü geçirmiş yani hayatta ise 

yaşam şansı daha yüksektir.  

Hastalarda  klinik  bulguların  gelişiminden  itibaren  ölene  kadar  virüs  miktarı  artar.  Ölüm,  sıklıkla 

klinik bulguların gelişimini takiben 9 ile 10. günler sonrasında septik şok, çoklu organ yetmezliği 

ve yaygın damar içi pıhtılaşma bozukluğu (DIC) ile olur.  

Hastalık, neden olan virüse ve nitelikli sağlık hizmeti alabilme özelliğine göre   %25-90 oranında 

fatal seyretmektedir. 

Laboratuvarda  lökopeni  (sıklıkla  lenfopeninin  görüldüğü),  trombositopeni  ve  karaciğer 

enzimlerinde artış görülebilir. PTZ, aPTT ve fibrin yıkım ürünlerinde artış olabilir. 

Tanı 

Hastalığın  özgün  tanısında  antijen  tespit  testleri  (hızlı  tanı  testleri  ve  ELISA),  antikor  yanıtının 

saptanması  için  ELISA  IgM  ve  IgG,  serum  nötralizasyon  testi,  RT-PCR  ve  virüs  izolasyonu 

kullanılabilir (Bakınız, EVH tanı testleri ve klinik örneklerin alınması).  

Ayırıcı Tanı 

Ebola  virüs  hastalığının  ayırıcı  tanısında  öncelikle  sıtma  ve  ayrıca  şigelloz,  kolera,  tifo, 

leptospirozis,  riketsiyozis,  hepatit  ve  diğer  viral  hemorajik  ateşler  gibi  bölgede  bulunabilecek 

hastalıklar dikkate alınmalıdır. 

7 

 

Tedavi 

Hastalığın  özgün  bir  tedavisi  bulunmamaktadır.  Monoklonal  antikorlar  (Zmapp),  RNA 

modulatörleri,  nükleozid  analogları,  konvalesan  serum  ile  deneysel  tedavi  çalışmaları 

yapılmaktadır. Bu gün için etkinlikleri gösterilmiş değildir. 

Tedavide yaklaşım destek tedavisi şeklindedir. Bu yaklaşım çerçevesinde; öncelikle hemodinamik 

izlem,  sıvı-elektrolit  tedavisi,  oksijen  ve  kan  basıncı  kontrolü,  gerektiğinde  kan  ve  kan  ürünleri 

transfüzyonu, beslenme desteği ve bakteriyel enfeksiyon varlığında anti bakteriyel tedavi ile eşlik 

eden diğer sorunların tedavisi uygulanır.  

Hastalardaki  GİS  semptomları  nedeniyle  sıklıkla  dehidratasyon  gelişmektedir.  Hastalara 

hidrasyon,  oksijenasyon,  sekonder  enfeksiyonların  tedavisi  ve  diğer  semptomlara  yönelik 

destekleyici  tedavi  uygulanmalıdır.  Hasta  standart  önlemlere  ek  olarak  temas  ve  damlacık 

izolasyon  kurallarına  uyularak,  izole  edildiği  odada  gerektiğinde  monitörize  edilerek,  mümkün 

olan en az sayıdaki sağlık personeli teması ve ziyaretçi kısıtlaması ile izlenmelidir.  

Bu gün için hastalığa yönelik aşı çalışmaları devam etmektedir. Aşıyla ilgili sonuçların 2015 yılında 

alınacağı bilgisi verilmektedir. 

Korunma 

İnsandan insana geçiş, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozanın enfekte insanların kan ve vücut 

sıvılarıyla  direk  teması  ile  meydana  geldiği  için  standart  izolasyon  kurallarıyla  birlikte  temas 

izolasyon  kurallarına  uyulması  önem  taşır.  Ayrıca  hastanın  vücut  sekresyonlarıyla  kontamine 

çevresel materyal ile de bulaş meydana gelebileceği dikkate alınmalıdır. Hastalardan hava yoluyla 

bulaş  gösterilmemiş  olmakla  birlikte  sekresyonlarda  virüs  bulunduğu  için  damlacık  izolasyon 

kuralları da mutlaka uygulanmalıdır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

 

2.

 

EBOLA VİRÜS HASTALIĞI VAKA TANIMLARI 

 

 

ŞÜPHELİ VAKA 

EPİDEMİYOLOJİK KRİTERLER 

 

 

+

 

KLİNİK KRİTERLER (Aşağıdaki klinik 

bulgulardan en az birisinin varlığı) 

Semptomlar  ortaya  çıkmadan  önceki 

21 gün içinde;  



 

Doğrulanmış  veya  şüpheli  Ebola 

Virüs  Hastalığı  vakasının  kan  veya 

diğer vücut sıvıları ile temas veya 



 

Ebola  Virüs  Hastalığının  aktif 

olarak yayılımının olduğu bölgede 

yaşıyor olmak veya  



 

Bulaşın  aktif  olduğu  bölgeye 

seyahat etmek veya  



 

Endemik 

bölgede 

yarasa, 

kemirgen 

veya 

maymun, 

şempanze  gibi  primatlar  ile 

doğrudan 

temas 

(dokunma, 

ısırılma, etini yemek vb). 

 



 

Sebebi açıklanamayan ölüm, 



 

≥38°C ateş,  



 

Aşağıdaki  klinik  bulgulardan  en  az 

üçünün varlığı, 

o

 

Ciddi baş ağrısı,  

o

 

Kas ağrısı,   

o

 

Aşırı halsizlik, 

o

 

Bulantı, 

o

 

Kusma,  

o

 

İshal,  

o

 

Karın ağrısı,  

o

 

Açıklanamayan kanamalar. 

 

Amerika  Birleşik  Devletleri  Hastalık  Kontrol  ve  Önleme  Merkezi,  Dünya  Sağlık  Örgütü  vaka 

tanımlamaları  ile  N  Engl  J  Med  2014;  371:1481-1495

 

künyeli  2014  EVH  klinik  bilgileri  içeren 

yayınlar kullanılarak hazırlanmıştır. 

 

KESİN VAKA: 

Şüpheli  vaka  tanımına  uyan  ve  Ebola  Virüs  Hastalığı  laboratuvar  tanı  testleriyle  doğrulanan 

vakadır. 

 

Not: Sıtma ayırıcı tanıda mutlaka akla gelmeli ve araştırılmalıdır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9 

 

3. EBOLA VİRÜS HASTALIĞI  VAKA YÖNETİM ALGORİTMASI   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

* 

Epidemiyolojik hikâyeyle uyumlu olan ve sebebi bilinmeyen ölümlerde tanısal algoritma uygulanır. 

** 

Kişisel koruyucu donanım

 için ilgili dokümana bakınız. 

Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde; 



 

Doğrulanmış veya şüpheli Ebola Virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer 

vücut sıvıları ile temas veya 



 

Ebola  Virüs  Hastalığının  aktif  olarak  yayılımının  olduğu  bölgede  yaşıyor 

olmak veya  



 

Bulaşın aktif olduğu bölgeye seyahat etmek veya  



 

Endemik  bölgede  yarasa,  kemirgen  veya  maymun,  şempanze  gibi 

primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, etini yemek vb). 

 

1.

 

Hasta yatırılır, standart önlemlere ek olarak temas ve damlacık izolasyonu uygulanır 

2.

 

Hastaya bakan,  klinik numuneleri alan ve analizini yapacak personel bulaşı 

engellemek için gerekli 

kişisel koruyucu donanım

 kullanmalıdır ** 

3.

 

Sıtma hastalığı yönünden değerlendirilir  

4.

 

Ebola Virüs Hastalığı tanısı için kan alınır, Halk Sağlığı Müdürlüğü aracılığıyla referans 

laboratuvara gönderilir 

5.

 

Eş zamanlı olarak diğer ayırıcı tanılar yönünden değerlendirilir 

6.

 

Destek tedavisi verilir 

 

Halk Sağlığı Müdürlüğüne ivedilikle bildirilir ve 

sevk kurallarına uygun olarak belirlenmiş sağlık

 

kuruluşuna sevk edilir. Halk Sağlığı Müdürlüğü 

temaslıyı değerlendirir/takibini yapar

 

EVET 

EVET* 

 HAYIR 

Kliniği açıklayacak başka bir tanı 

yönünden değerlendirilir 

 

 

ATEŞ

 ≥38°C

 

  

VE/VEYA 

      

Aşağıdaki  klinik  bulgulardan  en  az 

üçünün varlığı, 



 

Ciddi baş ağrısı,  



 

Kas ağrısı,  



 

Aşırı halsizlik, 



 

Bulantı, 



 

Kusma,  



 

İshal,  



 

Karın ağrısı,  



 

Açıklanamayan kanamalar. 

 

10 

 

4.

 

EBOLA VİRÜS HASTALIĞI İZOLASYON ÖNLEMLERİ 

 



 

Bulaşıcı  hastalıklar  yönünden  nakli  yapılacak  şüpheli  vakalarla  ilgili  sağlık  personelinin 

bilgilendirilmesi gerekmektedir. Vaka hakkında ön bilgi verilmelidir. 



 

Şüpheli  vakanın  götürüleceği  hastane,  uygun  enfeksiyon  kontrol  önlemlerini  alması  için 

önceden bilgilendirilmelidir.  



 

Hastaya ulaşmadan önce sağlık çalışanları koruyucu önlemleri almalıdır. 



 

Kurum  ve  kuruluşlarla  gerekli  işbirliği  sağlanmalı,  vaka  takipleri  ve  hasta  transferleri 

titizlikle takip edilmelidir. 

HASTANIN YATIRILACAĞI ODANIN ÖZELLİKLERİ 

1.

 

Ebola virüs hastalığı şüpheli veya kesin vakalarının hastaneye yatışlarında standart, temas 

ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir.  

2.

 

Ebola  virüs  hastalığı  vakalarının  negatif  basınçlı  odada  takibi  şart  değildir  (varsa  tercih 

edilir). 

3.

 

Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir oda olmalıdır.  

4.

 

Hastanın  odasına  girişler  sınırlandırılmalı  mümkün  olduğunca  en  aza  indirilmeli,  giriş-

çıkışlar kayıt altına alınmalıdır. Özellikle, sağlık personeli açısından odaya girenler sadece 

hastanın bakımından sorumlu olan personel ile sınırlandırılmalıdır.   

5.

 

Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalıdır. Oda dışına çıkarılmamalıdır. Hastalar 

arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir. 

 

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR 

Kişisel  koruyucu  donanımların  temini  sağlık  kuruluşu  tarafından  yeterli  miktarda  ivedilikle 

sağlanmalı, kullanacak personelin konuyla ilgili uygulamalı eğitimleri sağlanmalıdır. 

1.

 

Eldiven (Çift eldiven),  

2.

 

Sıvı geçirimsiz önlük, 

3.

 

Sıvı geçirimsiz tulum, 

4.

 

Koruyucu gözlük, 

5.

 

Yüz kalkanı/siperi, 

6.

 

Koruyucu başlık-şapka (Tulumda başlık yoksa) 

7.

 

N95/FFP3 maske, 

8.

 

Su geçirmez ayak koruyucu, 

9.

 

Alkol bazlı el dezenfektanı.  

 

 

 

 

 

 

11