Geniş əraziləri əhatə edən və həlli vacib olan problemler

Bəşəriyyətin qlobal

problemləri

Geniş əraziləri əhatə edən və həlli vacib

olan problemler. XX əsrin son

onilliklərində cəmiyyət qarşısında

çoxsaylı ciddi və mürəkkəb problemlər

yaranmışdır. Onlara qlobal problemlər

deyilir. Qlobal problemlər bütün dünya

ölkələrini , onun bütün regionlarda

yaşıyan əhalini əhatə edən , onun hazırkı

vəziyyəti və gələcəyinə təhlükəyaradan,

həlli üçün bütün imkanların

birləşdirilməsi , dövlətlərin və xalqların

birgə fəaliyyət göstərməsi tələb olan

problemlərdir. Onun sayı və ehatə dairəsi

müxtəlif formada müeyyən edilir. Bəzən

bu problemlərin miqdarı 20-dən yuxarı

qaldırılır. Lakin əsas və özünü daha

kəskin göstərən qlobal problemlər ona

yaxındır və aşağıdaki istiqamətlərdə

qruplaşdırılır.

1. siyasi və sosial-iqtısadi xarakterli

həlli vacib olan problemlər;

2. təbii-iqtisadi problemləri;

3. sosialxarakterli problemlər

Əksər qlobal problemlərbir-biri ilə

əlaqədardı. Ona görə problemlərin eyni

vaxtda bütün ölkələr və regiolarda həll

edilməsi zəruridi. Bura ilk növbədə sülh

və tərksilah, nüvə müharibəsi

təhlükəsinin aradan qaldırılması aiddir.

Bu problemlər XX əsrin ikinci yarısında

nüvə silahının yaradılması və onların

ballistik (qitələrarasə) raketlərlə

daşınmasının mümkün olması

nəticəsində yaranmışdır. Bir necə

onilliklərərzində “soyuq müharibə”

bəşəriyyətin ən birinci, həlli vacib olan

problemi olmuşdur. İki dünya

müharibəsinin baş verməsinə

baxmayaraq XX əsrin ikinci yarısında

hegomon arasında ziddiyətlər dahada

dərinləşmiş, siyasi münasibətlər

gərginləşmişdir. Bu dövurdə SSRİ və ABŞ

arasında “soyuq müharibə” şəraiti nüvə

silahlarından istifadı etməklə “ ulduz

müharibələri” nin başverməsi təhlükəsini

dahada artırırdı. SSRİ –nin dağılmasına

“soyuq müharibə” nin başa catmasına

baxmayaraq dünyanın ayrı-ayrı

regyonlarında müharibələr başverir, milli-

etnik və ərazi münaqişəsi ocaqları hələdə

qalmaqdadır. XX əsrin 90-ci illərində

“soyuq müharibə” başa catdiqdan, SSRİ

(sonradan Rusiya) və ABŞ arasında iki

tərəflə əlaqələr, sonra əməktaşlıq və

dosluq münasibətləri yarandıqdan sonra

dünyanı əhətə edən istilik – nüvə

münaqişəsi tarixdə qalmışdış. Sonrakı

mərhələdə böyük hərbi qüdrətə malik

olan ölkələrdə hərbi xərclərin, silahların, o

cümlədən nüvə silahlarının azaldılması,

silahlı qüvvələrin sayının ixtisar edilməsi

başlanmışdır. Bu zaman beynəlxalq

gərginliyin azaldılması prosesi getmişdir.

Rusiya və NATO arasında yeni

münasibətlərin yaranması dünyada

təhlükəsizliyin bərpa edilməsi mühüm

addımdır. Bununla yanaşı, hələlik

dünyada beynəlxalq təhlükəsizliyin tam

bərpa edildiyini demək olmaz. Dünyada

silahli qüvvələrin ümumi sayı 20 milyon

nəfərdən çoxdur.Silah alveri böyük

həcimde davam edir,nüvə silahı olan

ölkələrin sayı getdikcə artır.Dünyada

hərbi xərclərin illik məbləgi 1,2 trln.

dollardan artıqdır (2006), ayrı-ayrı

regionlarda hələdə insanların ölümünə,

doğma yurd-yuvalarından qovulmasına,

didərgin düşməsinə səbəb olan qaynar

nöqtələr-silahlı münaqişə ocaqları vardır.

Hazırda milli-etnik, dini, hərbi-siyasi

münaqişələr nəticəsində dünyada 75

milyon nəfərdən çox insan öz doğma

torpagından qaçqın düşmüşdür. Ikinci ,

beynəlxalq terrorizim son vaxtlar

dünyada mövcud olan və ciddi narahatlıq

doğuran problemlərdən biridir. Tarix

göstərir ki, beynəlxalq terrorizmin

yayılmasına səbəblərdən biridə ölkələr

arasında inkişafın qeyri-bərabər getməsi,

əhalinin həyat səviyyəsində olan kəskin

fərqlər, dini ekstremizm, terror təşkilatları

ilə ölkələr arasında olan münaqişələrdir.

Bir çox hallarda terror hadisələri çoxsaylı

insanların təlafatına və onların qorxu,

vahimə icərisində yaşamasına,

dağıntılara səbəb olur. 2001-ci il 11

sentyabr Nyu-Yorkda törədilən terror

hadisəsi 4000 nəfərdən çox insan

ölümünə səbəb olmuşdur. Silahlı

münaqişə rayonları sayılan İraq,

Əfqanıstan, Yaxın Şərq və Pakistanda

demək olar ki, hər gün baş verən terror

aktları tüzlərlə insan həyatına son qoyur.

Bu qrupa daxil olan üçüncü problem

inkişaf etməkdə olan ölkələrin geriliyinin

aradan qaldırılması və ya qismən inkişafa

nail olmaqdır. Hazırda da bu ölkələrdə

olan əhalinin xeyli hissəsi yoxsulluq

həddindən aşağı səviyyədə yaşıyırlar. 1,2

mlrd. nəfər gündəlik 1 dollardan az, 3

mlrd. nəfər ehali 2 dollardan az gəlirə

malikdir. Kəmiyyət etibarı ilə Cənubi

Asiyada, Afrikada Böyük Səhradan

cənubda, Şərqi Asiyada və Sakit okean

regionunda kasıbların sayı daha çoxdur.

Nisbi göstəriçilərə görə Tropik Afrika

kasıbların sayına görə birinci yer tutur.

Burundi, Zambiya, Syerra-Leone, Nigeriya,

Uqanda, Çad, Niger və.s ölkələrdə ümumi

əhalinin 60-70%-i kasıbdır. Geridə qalmış

ölkələrdə aclıqdan, xəstəlikdən, su

çatışmamazlığından hər il 30-40 milyon

adam ölür. Onların 20 milyon nəfərə

qədərin uşaqlar təşkil edir.

Mənbə — "

https://az.wikipedia.org/w/index.php?

title=Bəşəriyyətin_qlobal_problemləri&oldid=5121

  Sonuncu redaktə 1 dəqiqə əvvəl Dilaviz tərəfindən edilib  

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA

3.0  çərçivəsində yayımlanır.

725

"