Исследование в XXI веке декабрь, 2022 г 728 dastlabki va keyingi merkantilizm davrlari orasidagi munosabat

---

Международный
научный
журнал
№
5 (100), 
часть
1
 
«
Новости
образования
: 
исследование
в 
XXI 
веке
»
декабрь
, 2022 
г 
728 
DASTLABKI VA KEYINGI MERKANTILIZM DAVRLARI ORASIDAGI MUNOSABAT 
Aminova Muyassar 
QarMII “Iqtisodiyot” yo’nalishi 1-kurs talabasi 
Annotatsiya
: 
Ushbu maqola dastlabki va keyingi merkantilizm iqtisodiy davrlari 
orasidagi farq va o’xshashliklariga bag’ishlanadi. Maqolada dastlabki hamda keyingi 
merkantilizm davrida yashab ijod qilgan olimlar va ularning fikrlari haqida so’z boradi. 
Kalit so’zlar:
Merkantilizm iqtisodiy davri o’z navbati ikki qismga bo’linadi:
1. Dastlabki merkantilizm
2. Keyingi merkantilizm
Ushbu ikki davr umumiy bitta davrni tashkil etsada, ikkisi orasida turli xil farqlar va 
o’xshashliklar mavjud. 
Dastlabki merkantilizm buyuk geografik kashfiyotlardan oldin paydo bo’ldi va XVI 
asrning o’rtalarigacha faol amal qilib keldi. Uning asosiy vakillari Uilyam Stafford (1554–
1612) (Angliya), Gaskar Skaruffi (1519–1584) (Italiya). 
Keyingi merkantilizm XVI asrning ikkinchi yarmidan XVII asrning ikkinchi yarmigacha 
bo’lgan davrni o’z ichiga oladi (uning asosiy vakillaridan biri ingliz Tomas Mann 
hisoblanadi). 
Dastlabki merkantilizm «pul balansi» siyosatini olib borgan. Bu siyosat pul 
muomalasini, tashqi savdoni ma‘muriy yo’l bilan qattiq tartibga solish asosida 
mamlakatning pul boyligini ko’paytirishga qaratilgan (mamlakat puli qancha ko’p bo’lsa, u 
shuncha boy hisoblangan). Dastlabki merkantilistlarning «pul balansi» o’rniga keyingi 
merkantilistlarning «savdo balansi» nazariyasi kelib chiqdi. «Savdo balansi» nazariyasi (yoki 
yetuk merkantilizm) Angliyada keng tarqala boshladi. Mazkur konsepsiya vakillari dastlabki 
merkantilistlarni mamlakatdan tashqariga pul chiqarishni man etgani, importni haddan 
tashqari cheklagani uchun tanqid qildi. Shunday masalalardan biri qimmatbaho metallar 
yoki eksport bilan bog’liq – ilk Merkantilistlar yombilar eksporti qat‘iyan taqiqlanishi 
kerakligini tavsiya qilishgan. Keyinchalik yozuvchilar agar yombi eksport tovarlari uchun 
xomashyo sotib olish maqsadida ishlatilsa, u savdo balansi uchun o’rinli bo’lishi mumkin, 
degan farazni taklif etishgan. Shulardan kelib chiqqan holda keyingi merkantilizm vakillari 
aktiv savdo balansiga erishish uchun qator tavsiyalarni ilgari surdilar:
tashqi bozorlarni nisbatan arzon tovarlar sotish yo’li bilan egallash hamda bir 
mamlakat tovarini arzon olib, boshqalariga uni qimmatiga sotish;
mamlakatda faqat aktiv savdo balansini saqlab turgan holda tovarlar importiga 
ruxsat etish (zeb-ziynat buyumlaridan tashqari);
qulay savdo ishlarini amalga oshirish uchun oltin va kumushni chetga chiqarish, 
pirovard natijada mamlakatda ularning massasini ko’paytirish. 

---

Международный
научный
журнал
№
5 (100),