Kirish I bob Satira va yumor haqida ma’lumot

Mavzu: O‘zbek adabiyotida satira va yumor, Said Ahmad ijodi misolida

Mundarija

Kirish
I Bob Satira va yumor haqida ma’lumot

1. 
   Epik tur va uning janlari
   
2. 
   O‘zbek adabiyotida satira va yumor
   

II bob O‘zbek hajvchiligi taraqqiyotida Said Ahmad ijodining o‘rni
2.1 Said Ahmadning hayoti va ijodi
2.2 Said Ahmadning “Qoplon” va “Sobiq” hikoyalarida satira va yumor
Xulosa
Foydalangan adabiyotlar ruyxati

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Mustaqil O‘zbekistonning kelajagi ko‘p jihatdan barkamol, salohiyatli avlodni tarbiyalashga bog‘liq. Ana shunday vazifani amalga oshirish uchun Vataniga, xalqiga sadoqatli fikrlaydigan erkin ijodkor shaxsni shakllantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib turibdi. Mustaqilligimiz tobora mustahkamlanib, o‘zining ijobiy samaralarini bera boshlagan bugungi kunda xalqimiz oldida hayotning moddiy va ma’naviy asoslaridan kelib chiqadigan yangidan-yangi vazifalar turibdiki, ularni amalga oshirishda adabiyot va san’at, umuman, ma’naviyatning ahamiyati kattadir. O‘zbekistom mustaqil bo‘lgach, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-ma’naviy, madaniy- adabiy sohalarda keskin o‘zgarishlar yuz berdi. Adabiyotga e’tibor kuchaydi. Istiqlol yillarida hayotimizning barcha sohalari qatori milliy adabiyotimiz ham tom ma’noda yangilanish va yuksalish jarayonlarini boshdan kechirmoqda.
Biz O‘zbekistonda «Adabiy do‘stlik – abadiy do‘stlik» degan chuqur ma’noli tamoyilga amal qilgan holda, jahon adabiyotining durdona asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qilish va nashr etish masalasiga g‘oyat jiddiy e’tibor qaratmoqdamiz.Yurtimizda dunyo adabiyotining bebaho mulki bo‘lgan ming-minglab asarlar tarjima qilinib, kitobxonlar qalbidan joy olgani, badiiy tarjima va tarjimashunoslik bo‘yicha o‘ziga xos ijodiy maktab shakllanganini alohida ta’kidlash lozim.Shu bilan bir qatorda, asrlar davomida komil inson tarbiyasi, adolatli jamiyat, shaxs erkinligi, Vatan ozodligi, bunyodkorlik, bag‘rikenglik va baynalmilalchilik, odamiylik kabi o‘lmas fazilatlarni tarannum etib kelayotgan mumtoz va zamonaviy adabiyotimizning eng sara namunalarini xorijiy tillarga o‘girish va chet ellarda targ‘ib etish bo‘yicha ham mamlakatimizda katta ishlar amalga oshirilmoqda.Bu borada respublikamiz ta’lim muassasalarida o‘zbek tili bilan birga qoraqalpoq, rus, tojik, qozoq, qirg‘iz, turkman tillarida ta’lim berish yo‘lga qo‘yilgani, oliy o‘quv yurtlarimizda ingliz, fransuz, nemis, ispan, yapon, xitoy, koreys, arab filologiyasi maxsus fan sifatida o‘qitilayotgani muhim ahamiyat kasb etmoqda.
O’zbekiston Qahramoni, O’zbekiston xalq yozuvchisi Said Ahmad Husanxo’jayev (1920-2007) o’zining rang-barang hikoyalari, realistik qissalari va romanlari, xushchaqchaq komediyalari bilan XX va XXI asr o’zbek adabiyotida munosib o’rin egallagan. Said Ahmad ana shunday rang-barang janrdagi asarlari bilan xalqimiz ma'naviy dunyosini shakllantrishga samarali hissa qo’shgan adibdir. Uning asarlarida xalqimizning mardonavor mehnati, ona-zaminimizning go’zal manzarasi har doim ilug'landi, Said Ahmad ijodi yosh avlod uchun namuna maktabidir. Shuning uchun ham muhtaram Prezidentimiz o’zining «Yuksak ma'naviyat – yengilmas kuch» nomli asarida Said Ahmadni ulug' ajdodlarimizning ilmiy merosi va ibratli faoliyatining bizning zamonamizdagi davomchisi ekanligini e'tirof etdi: ―Gap shundaki, tariximizda bunday benazir siymolarning mavjudligi, takroran aytishga to’g'ri keladi, o’ziga xos bir fenomen, ya'ni o’ta noyob hodisadir. Bu esa nafaqat bugungi, ayni paytda ertangi avlodlarimizning ham ma'naviy boyligiga aylanib, xalqimizga hech narsa bilan o’lchab, qiyoslab bo’lmaydigan ruhiy kush-quvvat va madad berishi muqarrar‖ 1 . Insonning ma‘naviy ehtiyojlaridan biri bo’lgan kulgi san‘at va adabiyotda muhim estetik vazifani bajaradi. Shuning uchun inson hayotini badiiy aks ettiradigan kulgining, ayniqsa, yumor kulgisining o’ziga xos xususiyatlarini, hajvchi yozuvchilarning kulgi yaratishdagi mahoratini o’rganish muhim va dolzarb masalalardan biridir. Hayotda kulgining turlari, ko’rinishlari ko’p, inson tabiati kamalaksimon rang-barang bo’lgani kabi uning kulgisi ham turfa xil, turfa mazmunlidir. Ayniqsa, yumor kulgisi insonning yuragiga yaqin, unda yaxshi kayfiyat uyg‘otuvchi, uni ezgulikka undovchi kulgidir. Mana shu kulgini o’z asarlarida yuksak darajada ifodalay olgan Said Ahmadni xalqimiz juda sevadi. Xalq orasida ham, adabiyotshunoslar orasida ham kulgi darg‘asi sifatida tanilgan yozuvchining hajviyalaridan tashqari, nasriy asarlarida ham kulgi alohida o’ringa ega. Shuning uchun adibning kulgi yaratish mahorati sirlarini hajviy asarlari doirasida emas, balki jiddiy nasriy asarlari misolida ham o’rganish zarur. Badiiy asarda yumor voqelikni, hayotni tasvirlash usuli, xarakteri darajasiga ko’tarila oladi, ayni chog‘da yozuvchi maqsadiga ko’ra turlicha ko’rinishlarda namoyon bo’ladi. Said Ahmad yaratgan yumor yosh avlodni tarbiyalashda, uning komillikka yetishuvida katta rol o’ynovchi badiiy-estetik vositalardan, asarning badiiy barkamol bo’lishini ta‘minlovchi mezonlardan biri hisoblanadi. Shuning uchun yumoristik kulgini o’rganishning ahamiyati katta. Said Ahmad hajviyalarini o’rganish, ularni ilmiy jihatdan tadqiq qilish dolzarb masaladir.

Ayni vaqtda bu sohada ham oldimizda ko‘pgina dolzarb va muhim vazifalar turganini ham qayd etish zarur. Xususan, hozirga qadar jahon adabiyotidan ona tilimizga tarjima qilingan aksariyat asarlar vosita tillar orqali amalga oshirilgan va bu hol bugungi kunda ham davom etmoqda. Yosh tarjimonlarimiz asliyat tilini yaxshi bilsalar-da, ko‘p hollarda ularda badiiy mahorat yetishmayapti. Xuddi shunday holatni o‘zbek adabiyoti namunalarini boshqa tillarga tarjima qilish sohasida ham kuzatish mumkin.Bugun mamlakatimizda sizlarning faol sa’y-harakatingiz bilan birinchi bor o‘tkazilayotgan ushbu xalqaro konferensiya mana shunday muhim ijodiy muammolarni atroflicha muhokama qilish, bu borada xalqaro tajriba, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, internet imkoniyatlaridan yanada kengroq foydalanish, do‘stlik aloqalarini tiklash va mustahkamlash, ijodiy uyushmalar, adabiy nashrlar o‘rtasida hamkorlikni kuchaytirish, o‘zaro bordi-keldilarni yo‘lga qo‘yishga doir amaliy takliflar ishlab chiqishga xizmat qiladi, deb ishonaman.Bu muhim yo‘nalishda biz sizlar bilan har tomonlama samarali hamkorlik qilishga doimo tayyormiz. Jumladan, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi qoshida sizlarning ishtirokingizda O‘zbek adabiyotining xorijiy do‘stlari kengashini tuzish va uning faoliyatini tizimli asosda tashkil etish bu yo‘ldagi dastlabki amaliy qadam bo‘lishi mumkin.¹Adabiyotshunoslarimiz ham shoir ijodi haqida tadqoqot ishlari, ilmiy maqolalar yozishgan.

Albatta, biz bu kurs ishda o‘zbek adabiyotida satira va yumor, Said Ahmadning ijodida satira va yumor masalasini to‘liq holda yoritishni emas, balki uning muhim, xususiyatlarini aks ettirgan hajviy asarlarini imkon darajasida yoritishni lozim topdik.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikki asosiy bob (har bir bobda ikkitaadan fasl bor), xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatini ilova qilishdan iborat.