Kompyuter o'yinlarining ruhiy va jismoniy xatarlari

KOMPYUTER O'YINLARINING RUHIY VA JISMONIY XATARLARI
Kompuyuter o’yinlari yoshlarning vaqtini o’g’irlamoqda. Internet – klublarda yoshlar ayni o’qib, ilm hosil qiladigan paytlarida vaqtlarini bekorchi o’yinlarga, ijtimoiy tarmoqlarda mutlaqo notanish shaxslar bilan qimmatli vaqtini tanishishga sarflayotgani tashvishli holat. Chunki internet va kompyuter o’yinlari asriga aylangan o’smirlar hayotdan, ilm olish, kasb o’rganishdan va ma’naviy qadriyatlardan tamoman uzilib, butunlay manqurtlashib boradi. Hozir kompyuter o’yinlari orqali o’smir yoshlarga salbiy ta’sir qilib, ular ongiga o’z buzg’unchi g’oyalarini singdirish yoki ularni to’g’ri yo’ldan ozdirishga urinadigan yashirin kuchlar juda ko’p. Kompyuter o’yinlariga mukkasidan ketgan o’smirlar o’zlari bilmagan holda yashirin kuchlarning qo’g’irchog’iga aylanadi. Kompyuterga mute bo’lgan yoshlarning fikri-xayoli, butun vaqti, hatto uyqusi ham bemani o’yinlar bilan band bo’ladi. Oxir-oqibat bunday manqurt yoshlar tengdoshlari, yaqinlari va hatto ota-onasiga ham qo’l ko’tarishgacha agar mubolag’a bo’lmasa qurol o’qtalishgacha borib yetadi. Bu esa jamiyatda ilimsizlik, johillikning tomir yoyishiga alal oqibat yurt parokanda bo’lishiga olib keladi.
Yoshlarning bunday g’oyalarga aldanmasligi, zalolat botqog’iga botmasligini taminlash niyatida zarur tavsiyalarni bayon qilamiz. Maqsadimiz yoshlarni internetga in qurib, o’zlarining vayronkor g’oyalarini virus kabi butun dunyoga tarqatayotgan jinoyatchilarning asl basharasidan ogoh etishdir. Sog’lom aql egalari internet qulayliklaridan o’z bilimlarini oshirish yo’lida oqilona foydalanadi. Lekin bazi yoshlar esa ushbu tarmoqdagi yovuzlikka, ma’naviy tanazzulga sabab bo’ladigan saytlarda “sayir qilib”, o’zlari va atrofdagilarning ongini zaharlayotganlari aniq. Internet bozorida har kim o’ziga kerakli narsani oladi, deb tarbiyani o’z holiga tashlab qo’yish yaramaydi.
Xalqimizda “ogoh bo’lgan abgor bo’lmas!’’ degan naql bor. “O’rgimchak to’rida aqidaparastlikni targ’ib qiluvchi saytlar tobora ko’payib bormoqda. Bunday tahlikali zamonda yoshlarga faqat ‘’uz’’ domenidagi saytlardan foydalanish tavsiya qilinadi. Zero, ehtiyotsizlik bilan ko’r-ko’rona olingan ma’lumotlar kishini adashtirib qo’yishi aniq. Diniy ehtiyojini etiqod va mazhabga yot veb-saytlardan qondirayotgan kishilar boshqa manbalar orqali boshqalar, yani g’animlar qo’lida tarbiyalanoyatganini unutmasin!
Inson bolasi zoye qilgan vaqti, ya`ni umrini nimaga sarflagani xususida olamlar Parvardigori oldida javob berishini bilsin. Muoz ibn Jabal r.adan rivoyat qilinadi: Payg’ambar s.a.v aytdilar: “Banda qiyomat kuni to’rt narsadan so’ralmaguncha, bir qadam ham oldinga siljiy olmaydi.
Kompuyter o’yinlari kabi behuda va talofatli ishlarga sho’ng’ishni islom dini qoralaydi. Chunki buning natijasida bolaning iymon-e’tiqodi zaiflashib, shaytonning quliga aylanadi va uning nayranglari bo’yicha ish qiladi. Oqibatda o’zi ham halok bo’ladi. Bu borada bir qancha hayotiy misollar keltirishimiz mumkin shuning uchun yoshlarning iymon-e’tiqodi, irodasi mustahkam bo’lsa, turli bemani ishlarga chalg’imaydiO'smirlar uchun kompyuterga qaramlik bo'yicha tavsiyalar. Kompyuter o'yinlariga bog'liqlik sabablari, alomatlari va davolash. Bola o'yinga bog'liqlik bilan qanday namoyon bo'ladi
O'smirlardagi kompyuterga qaramlik haqidagi giyohvand moddalar haqida gapirish, hatto shaxsiy kompyuter va Internet faqat tanlanganlar uchun mavjud bo'lganda ham yangraydi. Bugungi kunda ular kompyuter uskunalari va simsiz aloqa turlarining zamonaviy turlaridan foydalanmaydigan oila yo'q. Bolalar to'liq kompyuterlashtirish sharoitida o'sadi va o'zlari uchun turli xil hayotni anglatmaydi. Bunday texnik
2000-yillardan boshlab o'spirinlar ba'zan hovli qum qutilari, na futbol janglarini, na kazaklar qaroqchilari ham bilishmaydi. Aloqa, o'yin va mashg'ulotlar elektron maydonga ko'chib o'tdi va u bolalar tahdidiga nisbatan zaif bolalar va o'spirinlarni keltirib chiqaradi.
Bir tomondan, tezroq kimyoviy shaxs vaqt talabiga bo'ysunishi va har qanday narsani mohirona boshqarish kerak zamonaviy texnik xodim. Boshqa tomondan, vasvasalardan qochish va haqiqat bilan aloqani yo'qotmaslik kerak.
Gadjetlarga qaramlikni oldini olish oila va maktabning umumiy vazifasi hisoblanadi. Ammo bugungi kunda kompyuterlardan lektorni to'liq olib tashlash va noto'g'ri va noto'g'ri. Maktab qoidalari akademik maqsadlar uchun texnologiyalardan cheklangan va yo'naltirishni taklif qiladi. Ammo o'yin-kulgi va hordiqda ichki xatolarga yo'l qo'ymaslik - ota-onalarning kuchida.
Ko'rinmas dushmanlar
7 yoshdan 17 yoshgacha bo'lgan maktab o'quvchisi - bu psixologik shimgich. Pediatriya psixi-da kuzatilmasdan salbiy xususiyatlar paydo bo'lmasligi mumkin:
har qanday shaklda cheksiz, ochko'z elektron tarkibni iste'mol qilish: yangiliklar, o'yinlar, video, filmlar;
o'zingizni yo'qotish, haqiqatni yo'qotish, ustuvorliklarning buzilishi, o'smirlar dunyosi ekrandagi piksellarga bog'liq bo'lishni boshlaydi;
ijtimoiy mas'uliyatni rad etish, yosh vazifalarini rad etish;
cheklangan kontaktlar va kommunikativ ko'nikmalar, patologik belgilar va belgilarning ta'kidlashicha;
o'z oilasi hayotidagi bilim va hatto tadbirlarga qiziqishni yo'qotish;
kundalik ritm, uyqu rejimi, ovqatlanish, tozalik va boshqalar buzilishi.
Tarmoq ichida bola jinoyatchilarga qarshi turishi mumkin: firibgarliklar, talchilar, pedofillar va o'lim guruhlari. Agar siz bolaga giyohvandlik holatida bo'lishiga yo'l qo'ysangiz, jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:
O'smirlardagi Internet tarqalgan bo'lishi mumkin (bola umuman kompyuter texnikasiga patologik qiziqish bilan). Ko'pincha siz asosiy yo'nalishni ajratishingiz mumkin:
Kompyuter o'yinlari inson ruhiyatiga qanday ta'sir qiladi. Kompyuter o'yinlarining bola ruhiyatiga ta'siri
Dunyo bo'ylab istalgan joydan telefon yordamida gaplashish mumkin, shuningdek, nafaqat gapirish, balki o'ynash, o'qish ham mumkin. Zamonaviy texnologiyalar mo''jizalarni yaratmoqda. U nafaqat ko'ngil ochadi va o'rgatadi, balki yordam beradi, qutqaradi va odamni rozi qiladi.
Kompyiter o'yinlari - bu odamning ko'ngil ochishi, bo'sh vaqtlarini o'tkazish uchun mo'ljallangan dasturlar. Kompyuter o'yinlarini o'ynab, odamlar dam olishadi, virtual dunyoga bosh urishadi. Ba'zan bolani faqat kompyuter o'yinlari yordamida tinchlantirish mumkin, ba'zida, hech qanday ish bo'lmaganda, bu zerikish uchun vosita. Biroq, hamma ham kompyuter o'yinlari inson ruhiyatiga qanday ta'sir qilishi haqida o'ylamaydi. O'yinlarning bolalarga qanday ta'sir qilishi ko'plab darsliklarda, maqolalarda, gazeta va jurnallarda muhokama qilinadi, televidenie, radio va bolalar poliklinikalarida muhokama qilinadi. Axir bu muammo tobora dolzarb bo'lib qolmoqda. Bolalar kattalarga qaraganda yomonroq kompyuter o'yinlariga jalb qilinadi. Darhaqiqat, odamning, ayniqsa kichik odamning ruhiyatiga, tashqaridan osongina ta'sir qilish mumkin.
Ko'chada yurib, siz endi, avvalgidek, klassikalarni o'ynayotgan yoki to'pni tomosha qilayotgan bolalarni ko'rmaysiz. Bunday o'yinlarni hamma ham eslamaydi. Ammo bu haqiqiy hayot, virtual emas. Ota-onalar, bolani chalg'itishi, unga ergashmaslik va u haqida tashvishlanmaslik uchun, unga sichqonchani berishadi. Bu to'g'ri emas va u jamiyatni zaharlaydi. Kompyuter o'yinlari, albatta, qiziqarli va qiziqarli, ammo ma'lum miqdorda. Aks holda, ularning inson ruhiyatiga ta'siri juda kuchli bo'ladi va kompyuter o'yinlaridan ajralib chiqish qiyin bo'ladi.
Psixologlar bolalarga kompyuter o'yinlarini suiiste'mol qilishni maslahat bermaydilar, chunki bu inson ruhiyatiga xavfli ta'sir ko'rsatadi. Bola asabiy va zo'ravon bo'lib o'sishi mumkin. Agar siz bolaligingizdan odamga shafqatsizlik yaxshi ekanligini o'rgatsangiz, u chegaralarni ajrata olmaydi, qoidalar va qonunlarga rioya qila olmaydi. Kompyuter o'yinlari bola ruhiyatiga ta'sir qiladi, chunki o'yinlarning asosiy vazifasi raqobatdir. Siz bilan (ilgari o'rnatilgan rekordni yangilang), sherigingizni kechiring yoki hatto o'yinning o'ziga qarshi. Shuning uchun bola bezovtalanadi, asabiylashadi va tebranadi. Erta bolalikdan kompyuter o'yinlarini o'ynagan bolaning tengdoshlari bilan til topishishi qiyin. U tortib olingan, uyatchan, siqilgan.
Kattalar uchun kompyuter o'yinlari ham yaxshi, ham yomon ta'sir qiladi. O'yinlar sizni jang qilishga majbur qiladi, o'yinlar hayajon. Har bir kompyuter o'yini nimanidir o'rgatishi mumkin: strategiya, mantiq, o'ylashga va xulosa chiqarishga, nimagadir intilishga o'rgatadi. Biroq, kompyuter o'yinlarini suiiste'mol qilgan kishi haqiqiy hayotni unutishi mumkin. Bu alkogol, chekish, giyohvandlik va qimor kabi giyohvandlikdir.
Internetda ko'plab onlayn o'yinlar mavjud. Bu pul ishlashning ajoyib usuli. Olib ketilgan odam sudrab boradi. Natijada, u qandaydir o'yin uchun barcha pullarni berishga tayyor. Bu psixologiya va inson psixikasiga qanday ta'sir qilishni biladiganlar unga yaxshi pul ishlashlari mumkin.
Virtual dunyoga kirish, odamlar o'zlarining muammolarini real hayotda o'ylamaydilar. Virtual olam ko'pincha haqiqatdan ko'ra qiziqroq. U sehrlaydi, o'ziga jalb qiladi. U erda inson bir marta yashamoqchi bo'lgan yoki hozir yashamoqchi bo'lgan hayotda yashashi mumkin. Biroq, ko'pchilik inson o'z hayotini o'zi qurishini unutadi va faqat uni o'zgartirishi mumkin. Kompyuter o'yinlari - bu haqiqatdan yashirinishning bir usuli. Bu odamlarni o'ziga jalb qiladi.
Kompyuter o'yinlari nafaqat qiziqarli o'yin. Ular filmlar, multfilmlar yaratadilar va kompyuter o'yinlarida kitoblar yozadilar. Odamlar ma'lum bir o'yinga bag'ishlangan mavzuli oqshomlarni to'plashadi.
Ko'pgina juftliklar bir-birlarini kompyuter o'yinlari yordamida aniq bilib olishadi, ko'pchilik bunday yaxshi do'stlarni, o'rtoqlarni yoki shunchaki quvnoq kompaniyani topadi. Shuning uchun, virtual dunyo haqiqiy bilan chambarchas bog'liqdir.
Kompyuter o'yinlari bunday xavfsiz narsa emas. Axir ko'pchilik aynan shu asosda aqldan ozishadi. Odamlar real dunyodan tushadigan yukga dosh berolmaydilar va bundan tashqari ular virtual olamning ta'sirida barcha shafqatsizlik, qotillik va soxta his-tuyg'ularga ega.
Qanday g'alati tuyulishi mumkin, ammo kompyuter o'yinlari nafaqat insonning ruhiy holatiga, balki fiziologiyasiga ham ta'sir qiladi. Birinchidan, ular erkak kuchiga ta'sir qiladi. Endi zamonaviy kompyuter o'yinlarida nima yo'q. Jinsiy aloqa erkaklarga yoqishni to'xtatadi, o'yinlar orqa fonga suriladi. Ikkinchidan, kompyuter o'yinlari passiv faoliyatdir. Agar ular suiiste'mol qilinsa, odamning jismoniy holati o'zgaradi. Selülit, mushaklarning distrofiyasi, og'riyotgan og'riqlar - bularning barchasi kompyuterda uzoq vaqt o'tirishga
bog'liq. Shuningdek, ko'rish qobiliyati yomonlashadi, bosh og'riydi, qon tomirlari ko'zlarida yorilib, ko'z ostidagi qora doiralar.
Kompyuter o'yinlari tufayli odamga, ayniqsa, yigitga haqiqatda odamlar bilan aloqa qilish qiyin. Siz o'yinda har qanday odam bo'lishingiz mumkin: elf, ajdaho, ritsar yoki shahzoda. Inson virtual olamni haqiqiy hayotga qoldirganda, u aslida kimligini anglaydi. Odam bo'lishda yomon narsa yo'q. Biroq, bu o'yinda bo'lgan sarguzashtlar va qahramonlar yo'qligini anglatadi. Odamlar shunchaki o'z hayotlaridan ko'ngli qolishadi, tushkunlikka tushishadi, g'azablanadilar va do'stona munosabatda bo'lishmaydi.
Agar siz kompyuterda uzoq vaqt o'tirsangiz, o'yin o'ynasangiz, individualligingizni yo'qotishingiz mumkin. Yaxshi va yomonni qanday ajratish kerakligini bilib olmang. Kam miqdordagi kompyuter o'yinlari hayotni yanada qiziqarli qiladi, aksariyat hollarda ular yashash istagini yo'q qiladi. Bolaga bunday o'yinlarni uzoq vaqt o'ynashiga yo'l qo'ymaslik kerak, aks holda u yovvoyi va yaramas bo'lib o'sishi mumkin. Agar siz doimo virtual haqiqatda yo'qolib qolsangiz, siz kimnidir xursand qilishingiz mumkin emas. Siz birinchi navbatda o'zingizni baxtli qila olmaysiz. Shuning uchun, har bir narsada oltingugurtni ko'rishingiz kerak, va haddan oshmang, chunki bundan yaxshi narsa bo'lmaydi.
Xulosa
Kompyuter o’yinlarining zarari foydadan ko’proq,bunga misol tariqasida:vaqtni o’g’irlaydi,insonni asabiy qilib qo’yadi va fikrlashdan to’htaydi kishi sababi bor e’tibori aynan kompyuter o’yinida bo’ladi.Shiddat bilan rivojlanayotgan mamlakatlar qatoriga chiqa olamiz.Agar xar bir shaxs mas’uliyatli bo’lib va vatanini sevib foydali ish bilan naf keltirsa. Eng muhimi loqaydlikdan qochish kerak ana shunda kutgan natijalarimizga erisha olamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Www.ziyouz.com.kutubxonasi. 2.Www.ziyonet.com. 3.Www.arxiv.uz