xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Mavzu: Irsiyat, muhit va bola rivoji Guruh: mt-108 Bajardi: Karamatova Ch Tekshirdi: Gaziyeva N
Shaxs ijmoiylashuviga siyosiy iqtisodiy ekologik omillarning ta`siri
Zamonaviy biologiyaning asosiy muammolaridan biri organizmning rivojlanishini boshqarish yolib olishdir. Irsiyat organizmlarning otkazish xossasidir. Irsiyat tufayli organizmlarning belgi -xsusiyatlari nasildan -nasilga otadi. Organizm belgi - xususiyatlarining bir qancha avlod turglib, ikkinchi tomoni organizmning ontogenezda maminlashdir. Bularning hammasi irsiyat tufayli aniqlanadi. Har bir organizmning aniq rivojlanish tartibi uning irsiyati bilan aniqlanadi. Aks holda organizmlar ovlodida ozgarishlar vujudga kelgan bodoydan arpa , tovuqdan urdak). Organizmning ikki xususiyati irsiyat va organadigan fanga Ginetika fani deyiladi. Shunday qilib, Mendel qonunlari tan olindi va genetika faniga asos solindi. Mendelning 1-qonuni dominanta va resessivi qonuni boona belgilari 3:1 nisbatda avloddan - avlodga oz nusxasini qayta vujudga keltira oladigan va bolgan barcha elementlari xisoblanadi. Irsiyat nasldan-naslga olumotga ega boilishiga olib keldi. U porganila boshlanadi. Har bir hujayra sitoplazmatik membrana, sitoplazma, yadro va xujayra organiodlaridan iborat. Xujayra organiodlariga maxsus tuzilishga ega bolum funksiyani bajaradigan tuzilmalar kiradi. Ular endoplazmatik tur, ribosomalar, Golji apparati, mikrokondriyalar, lizosomalar va sentrosomalar va h.k.z. Hujayra yadrosining bollaniladigan tanachalarni 1888 yilda nemis olimi V.Vladeyner aniqlab, ularni xromosomalar deb atagan. Xromosoma grekcha solib, bosomanoni bildiradi. Xromosomalar organizmning olgan barcha biologik belgilarni irsiy yotkazadi, u oqsilar va nuqmin kislotalarning yirik molekularidan tashkil topgan. Xromosomalar ipsimon va tayoqsimon shaklda bosimlik, hayvon hujayralarida turlicha borsatib berilgandek odam hujayralarida 46 tadan xromosoma boshilganda xromosomalarning soni 46 taga yetadi. Xujayraning botkazilishi isbotlangan. DNK malekulasi qorsatib berishdi. Ular kashfiyotlari uchun Nobl mukofoti yetadi. Oqsil simtezida 20 amino kislata ishtirok etib, ularning sintezlanishi 1,5 min. davom etadi. Xromosomadagenlar ham bor. Gen irsiyat birligidir. Genetika faning eng katta yutuglsa, ular belgilab beradigan belgilarning naslda namoyon boladi. Odamning jinsiy xujayralarida xromasomalar soni 23 ta boz ichiga oladi. Jinsiy xromasomalar urgindisi, jiddiy xujayralarning osirida hosil boringa XO bozgarishi tufayli paydo boxtovsiz qusadi, ozib ketadi.qalqonsimon bez kasalligiga gepoteriod, qandi diabed kasalligi kiradi. Qon kasalligiga gemofeliya, loyqoz, nerv sistemasining kasalliklariga nerv muskul sistemasi va miya zararlanishi kasalliklari kiradi. Tashqi faktorning salbiy tasiri natijasida ham isriy kasallik yuzaga keladi (qarlik, nurlanish-qon raki). Isriy belgilar tashqimuhid tasiriga juda chidamli. organizm yashayotgan muhit sharoitiga qarab, irsiy belgilarning sifati ozgarish mutasiya deyiladi. Mutasiya-lotincha solib, ononi bildiradi. Mutasiya-gen apparatida rotib boradigan otadi va oladigan yangi nasl paydo bolum tashqi muhit sharoitga kolum sharoitda yashash va rivojlanishi mumkin. Organizm butun rivojlanishi mumkin. Organizm butun rivojlanish prosessida urugxtovsiz genotikning nazoratida va tashqi sharoit taladi. Mutasiyadan tashqari davinizmning asosiy qonuni tanlash ham irsiyatga tarsatadi. Xoziga nimani meros qilib oladi? Odam o biofondiniilganidan boshlab u sostial muhit shart- sharoitlarda ozaro tasiri natijasida, ogan shaxsiy xususiyatlariga ega bozgaradi, lekin yolib ketmaydi. http://azkurs.org
