Microsoft Word 10. Abdullayeva Mohigul Rahimjon qizi 36 4

---

TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR 
Abdullayeva M.R. (2023). Yosh olimlar, doktorantlar va tadqiqotchilarning onlayn ilmiy forumi.
STL 
komponentalari va konteynerlarining dasturiy vositalarida qo’llanilishi,
32-35. TATUFF-EPAI. 
32 
STL KOMPONENTALARI VA KONTEYNERLARINING DASTURIY 
VOSITALARIDA QO’LLANILISHI. 
Abdullayeva Mohigul Rahimjon qizi 
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg’ona filiali “Axborot texnologiyalari” 
kafedrasi asissanti 
Anotatsiya: Ushbu maqolada STL komponentalari va konteynerlarining qo’llanilishi 
hamda ularning dasturlarda ishlatilishi ko'rib chiqilgan. Bundan tashqari funksiyalar 
yordamida qo’llanishi tahlil qilingan. Shuningdek maqolada dasturiy vositalar uchun zarur 
dastur kodlari keltirilgan. 
Kalit so’zlar: STL, konteyner, dasturiy vosita, algoritmlar, iteratorlar, vector, cbegin, 
cend, dasturiy vosita 
STL-standart andazalar kutubxonasi bo’lib(STL) - bu dasturlashning umumiy tuzilmalari 
va ro'yxatlari, steklari, massivlari va hk kabi funktsiyalarni ta'minlash uchun shablonlar sinflari 
to'plami hisoblanadi. 
STL uchta tarkibiy qismdan iborat: 

Konteynerlar 

Algoritmlar 

Iteratorlar 
Konteyner - bu xotirada ma'lumotlarni uyushgan tartibda saqlaydigan ob'ekt. STL-
dagi konteynerlar shablon sinflari tomonidan amalga oshiriladi va shuning uchun har xil turdagi 
ma'lumotlarni saqlash uchun ularni osonlikcha o'zgartirish va sozlash mumkin. Konteynerlarda 
joylashgan ma'lumotlarni qayta ishlash uchun ishlatiladigan protsedura algoritm sifatida 
belgilanadi. STL boshlang'ich, qidirish, nusxalash, saralash va birlashtirish, nusxalash, saralash 
va birlashtirish kabi vazifalarni qo'llab-quvvatlash uchun juda ko'p turli xil algoritmlarni o'z 
ichiga oladi. Algoritmlar shablon funktsiyalari bilan amalga oshiriladi. 
Algoritmlar (algorithms) konteyner ichidagilar ustidan operatsiyalar bajaradi. Konteyner 
ichidagilarni initsializatsiyalash, qidirish, saralash va almashtirish uchun algoritmlar mavjud. 
Ko‘p algoritmlar konteyner ichidagi elementlarni chiziqi ro‘yxatini ifodalaydovchi ketma-ketlik 
(sequence) bilan ishlash uchun mo‘ljallangan. 
Iteratorlar (iterators) – bu konteynerga nisbatan ko‘rsatkich sifatida bo‘lgan ob’ektlar. 
Ular massiv elementlariga ruxsat oluvchi ko‘rsatkichlar kabi, konteyner ichidagiga ruxsat olish 
imkoni beradi. 
Vektorlar element kiritilganda yoki o'chirilganda avtomatik ravishda o'lchamlarini 
o'zgartirish qobiliyatiga ega bo'lgan dinamik massivlar bilan bir xil, ularni saqlash konteyner 
tomonidan avtomatik ravishda boshqariladi. Vektor elementlari tutashgan omborga 
joylashtiriladi, shunda ularga iteratorlar yordamida o'tish va o'tish mumkin. Vektorlarda 
ma'lumotlar oxiriga kiritiladi. Oxirida qo'shish differentsial vaqtni oladi, chunki ba'zida qatorni 
kengaytirishga ehtiyoj paydo bo'lishi mumkin. Oxirgi elementni olib tashlash faqat doimiy 
vaqtni oladi, chunki o'lchamlarning o'zgarishi bo'lmaydi. 
Dasturda qo’llaniladigan asosiy funksiyalar quyida keltirilgan. 
begin () - Vektordagi birinchi elementga ishora qiluvchi iteratorni qaytaradi 

---

TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR 
Abdullayeva M.R. (2023). Yosh olimlar, doktorantlar va tadqiqotchilarning onlayn ilmiy forumi.
STL 
komponentalari va konteynerlarining dasturiy vositalarida qo’llanilishi,
32-35. TATUFF-EPAI. 
33 
end () - Vektordagi oxirgi elementga ishora qiluvchi iteratorni qaytaradi 
size () - Vektordagi elementlar sonini qaytaradi. 
max_size () - Vektor ushlab turishi mumkin bo'lgan maksimal element sonini qaytaradi. 
resize (n) - Idishning o'lchamini 'n' elementlari bo'lishi uchun o'zgartiradi. 
empty () - konteyner bo'sh yoki yo'qligini qaytaradi. 
shrink_to_fit () - Idishning hajmini uning hajmiga mos ravishda kamaytiradi va 
sig‘imdan tashqari barcha elementlarni yo‘q qiladi. 
reserve () - vektor sig‘imi kamida n ta elementni o‘z ichiga oladigan darajada bo‘lishini 
talab qiladi. 
at (g) - Vektordagi ‘g’ holatidagi elementga havolani qaytaradi 
front () - Vektordagi birinchi elementga havolani qaytaradi 
back () - Vektordagi oxirgi elementga havolani qaytaradi 
data () - Vektor tomonidan tegishli elementlarni saqlash uchun ichki ishlatgan xotira 
qatoriga to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatgichni qaytaradi. 
assigned () - U eski elementlarni almashtirish orqali vektor elementlariga yangi qiymat 
beradi 
Dasturiy vositalarda qo’llanilishi quyidagi ko’rinishda bo’ladi: 
#include  
#include  
using namespace std;
int main () 
{ 
vector  g1; 
for (int i = 1; i <= 5; i ++) 
g1.push_back (i); 
cout << "Hajmi:" << g1.size ()<cout << "Imkoniyat:" << g1.capacity ()<cout << "Max_Size:" << g1.max_size ()<cout << "O'lcham:" << g1.size ()<if (g1.empty () == false) 
cout << "Vektor bo'sh emas"; 
else 
cout << "Vektor bo'sh"; 
g1.shrink_to_fit (); 
return 0; 
} 
Bu dasturiy vositada berilgan konteynerlarning hamji, imkoniyati, maksimal 
hajmi va umumiy hajmini toppish uchun algoritmlar ketma-ketligi keltirilgan.