Xinduizmjuda murakkab tizimga ega bo’lgan diniy ta’limotdir.
Xinduizmjuda murakkab tizimga ega bo’lgan diniy ta’limotdir.
Xinduizm Vedanta va Braxmanizmdan faqat zoxiran farq qiladi (oshkora). Unda ko’plab yangi Braxmanizm oqimlari mavjuddir. Ularni bir nechta guruhga ajratish mumkin:
Xinduizmda 3 ta muqaddas iloxlar bo’lib, ular quyidagilar:
1. Braxma 2. Vishmu 3. Shiva
Sinkxizm va Jaynizm
Bu dinning asoschisi Vordhomono Maxariva xisoblanadi. Rigvedada Rishabxa va Arishtemum xaqidagi rivoyat mavjud. Ularning birinchisi jaynizmni asoschisi sanaladi. Ularning talimotiga ko’ra, bu dinga 24 avliyo yoki 24 payg’ambar asos solgan, va ularning barchasi kshatrilar bo’lgan.
Bu dinga ko’ra, kishilarga quyidagi narsalarga amal qilish buyiriladi:
Bu dinga ko’ra, kishilarga quyidagi narsalarga amal qilish buyiriladi:
Axinsa (zarar yetkazmaslik).
Satya
Asteya (o’g’irlik qilmaslik).
Braxma-charma (xiyonat qilmaslik).
Aparaxatovm (tamagirlik qilmaslik)
Daosiz va Konfutsiychilik
Mazkur tabiatga sig’inish va ayniqsa ajdodlar arvoxiga sig’inish kabi tasavvurlar keyingi Xiyoy dinlari –Daosizm, konfutsiychilik, Buddizmkabi diniy sistemalarga o’tib, xukmdorlarning muhim mafkuraviy quroliga aylangan. Bu diniy tizimlar orqali quldorlarga zodagonlar kishi tabiatiga va ongiga yumshoqlik, itoatgo’ylik o’zidan kattalar va xokimlar bo’ysunishga tayor turish kabi qullik g’oyalarini singdirishga intilganlar.
Konfutsiychilik (6-5 asrlar) Kun-szining fikricha (Konfutsiyning) xar bir inson jamiyatda o’zining tutgan o’rnini bilish kerak. Qullar kattalarga bo’ysunishi kerak. Oliy xudo esa Osmon deyiladi.
Konfutsiychilik (6-5 asrlar) Kun-szining fikricha (Konfutsiyning) xar bir inson jamiyatda o’zining tutgan o’rnini bilish kerak. Qullar kattalarga bo’ysunishi kerak. Oliy xudo esa Osmon deyiladi.
Daosizm - bu ta’limot sexrgarlik, shomonlik, astrologiya va alximiya aralashmalaridan tashkil topgan.
Dao degani abadiy o’zgarib turadigan narsalar va odamlar dunyosining “yo’li” ma’nosini anglatadi. Shu asosda daosizm xulq – atvordagi oliy taomil passivlik, xar kim o’z irodasini va faoliyatini cheklashga harakat qilishi zarur, deb ta’lim beradi.
Dao degani abadiy o’zgarib turadigan narsalar va odamlar dunyosining “yo’li” ma’nosini anglatadi. Shu asosda daosizm xulq – atvordagi oliy taomil passivlik, xar kim o’z irodasini va faoliyatini cheklashga harakat qilishi zarur, deb ta’lim beradi.
Daosizm xukmronlik va zulmga qarshi chiqib, ibtidoiy jamoa xayotiga qaytishni dav’at etadi.
Yunon va Rim mifalogiyasi
Qadimgi Yunon afsonalariga qaraganda, eng asosiy xudolar Fessaliya yaqinidagi baland Olimp tog’larida bir oila bo’lib, xar biri mis va tillodan yasalgan qasrlarda yashaganlar.
Bu xudolar oilasining eng kattasi barcha xudolarning otasi Zevs bo’lib, xamma xudolar unga bo’ysungan. Undan keyingi o’rinlarni uning ukalari dengiz xokimi Poseydon va yer osti podsholigining xokimi Aid egallagan.
Qadimgi rimda xam dexqonchilik va chorvachilik asosiy xo’jalik faoliyati bo’lganligi tufayli diniy tasavvurlar tabiat kuchlari, qishloq hayoti va dexqonchilik mexnati bilan bog’liq bo’lgan.
Qadimgi rimda xam dexqonchilik va chorvachilik asosiy xo’jalik faoliyati bo’lganligi tufayli diniy tasavvurlar tabiat kuchlari, qishloq hayoti va dexqonchilik mexnati bilan bog’liq bo’lgan.
Rimda davlat xudolarining soni 30 ta bo’lgan. Ularning ustida Rim davlatining qudratini ifodalovchi eng oliy mabud, ya’ni “Xudolarning otasi” Yupeter turgan. Ammo mayda xudolar juda ko’p bo’lgan. Shuning uchun ham 1-asrda yashagan Rim satirigi Petroniy , bizning Italiyada odamlarga qaraganda xudolarni ko’proq uchratish mumkin deb, xazil qiladi. Yana go’dak bilan bo’g’liq 43 ta xydo xam mavjud bo’llgan.
