Mavzuni yoritish un avval inqiroz qanday tushuncha degan savolga javob berishimiz kk?
Inqiroz — taraqqiyotda orqaga ketish, tanazzul. Har qanday obyekt oʻzining rivojlanishi mobaynida paydo boʻlish, ulgʻayish, pasayish va halok boʻlish bosqichlaridan oʻtadi. Har qanday tizim (obyekt)ning nisbatan yuqori darajada shakllangan holatidan quyi darajadagi holatga oʻtish jarayoni I. davri deyiladi. Ijtimoiy tizimlardagi inqirozlarga differensial yondoshish kerak. Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, maʼnaviy sohalardagi inqirozlar, odatda, mustaqil roʻy beradi, baʼzan esa hammasi kompleks tarzda baravar boʻladi. Bunday holda jamiyatning umumiy inqitozi boshlanadi.
Moliyaviy inqirozning siklik xarakteri
Moliyaviy inqiroz - har qanday moliyaviy vositalar qiymatining keskin o'zgarishi. 19-20-asrlarda aksariyat moliyaviy inqirozlar bank inqirozlari bolib uning natijada vahima vujudga kelgan.Ushbu turdagi eng mashhur inqiroz Buyuk Depressiyaning boshlanishi edi.
Moliyaviy inqiroz - har qanday moliyaviy vositalar qiymatining keskin o'zgarishi. 19-20-asrlarda aksariyat moliyaviy inqirozlar bank inqirozlari bolib uning natijada vahima vujudga kelgan.Ushbu turdagi eng mashhur inqiroz Buyuk Depressiyaning boshlanishi edi.
Moliyaviy inqirozga sabab bo'ladigan omillar qatoriga tizimli muvaffaqiyatsizliklar, odamlarning kutilmagan yoki boshqarib bo'lmaydigan xatti-harakatlari, haddan ziyod tavakkal qilishni rag'batlantirish, me'yoriy hujjatlarning yo'qligi yoki muvaffaqiyatsizliklari yoki yuqumli kasalliklar, masalan, muammolarning bir muassasa yoki mamlakatdan ikkinchisiga tarqalishiga olib keladi.
Moliyaviy inqirozga sabab bo'ladigan omillar qatoriga tizimli muvaffaqiyatsizliklar, odamlarning kutilmagan yoki boshqarib bo'lmaydigan xatti-harakatlari, haddan ziyod tavakkal qilishni rag'batlantirish, me'yoriy hujjatlarning yo'qligi yoki muvaffaqiyatsizliklari yoki yuqumli kasalliklar, masalan, muammolarning bir muassasa yoki mamlakatdan ikkinchisiga tarqalishiga olib keladi.
Nazorat qilinmasa, inqiroz iqtisodiyotni turg'unlik yoki depressiyaga olib kelishi mumkin. Moliyaviy inqirozni oldini olish choralari ko'rilgan taqdirda ham, ular sodir bo'lishi, tezlashishi yoki chuqurlashishi mumkin.
Moliyaviy inqirozga misollar
Moliyaviy inqiroz odatiy hol emas; ular dunyoda valyuta mavjud bo'lgan vaqtgacha sodir bo'lgan. Ba'zi taniqli moliyaviy inqirozlarga quyidagilar kiradi:
1997–1998 yillardagi Osiyo inqirozi. Ushbu inqiroz 1997 yil iyul oyida Tailand bahti qulashi bilan boshlandi. Chet el valyutasi etishmayotganligi sababli Tailand hukumati AQSh dollaridagi qoziqdan voz kechishga va bahtning suzishiga yo'l qo'yishga majbur bo'ldi. Natijada Sharqiy Osiyoning katta qismiga tarqalib ketgan katta devalvatsiya, shuningdek, Yaponiyani ham urib yubordi va qarzning YaIMga nisbati ulkan o'sishiga olib keldi. Uning ketidan inqiroz moliyaviy tartibga solish va nazoratni yaxshilashga olib keldi.
2007-2008 yillarda jahon moliyaviy inqirozi. Ushbu moliyaviy inqiroz 1929 yildagi Qimmatli qog'ozlar bozoridagi inqirozdan keyingi eng yomon iqtisodiy falokat bo'ldi. 2007 yildagi ipoteka krediti inqirozidan boshlanib, 2008 yil sentyabr oyida Lehman Brothers investitsiya bankining ishlamay qolishi bilan global bank inqiroziga aylandi. Katta yordam va boshqa choralar zararning tarqalishini cheklashga qaratilgan bo'lib, jahon iqtisodiyoti tanazzulga yuz tutdi.
O'tgan o'ta past foiz stavkalari davrida davlat va xususiy qarzlar rekord darajaga ko'tarilganligi va retsessiya xavfi yuqori bo'lganligi sababli, global moliya tizimi katta stress sinoviga duch kelmoqda. Rivojlangan iqtisodiyotdagi inqirozni – masalan, Yaponiya yoki Italiyada – ushlab turish qiyin bo'ladi.
Darhaqiqat, qattiqroq tartibga solish asosiy bank sektorlari uchun xavflarni kamaytirdi, ammo bu faqat xatarlarni moliya tizimining boshqa qismlariga o'tkazishga olib keldi. Masalan, foiz stavkalarining ko'tarilishi ko'chmas mulk sotib olish uchun katta kredit olgan xususiy sarmoya kompaniyalariga katta bosim o'tkazdi. Endi uy-joy va tijorat ko'chmas mulk bozori keskin va barqaror pasayish arafasida, bu firmalarning ba'zilari bankrot bo'lishi mumkin.
