Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg’ona filiali

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI

“dasturiy injiniring va raqamli iqtisodiyot” fakultetining


“Dastur injiniring” yo’nalishi



operatsion tizimlar
653-20 guruh talabasi abdulazizov omadilloning
fanidan tayyorlagan
mustaqi ishi

Qabul qildi: Sobirov M
Topshirdi: Abdulazizov O


Farg’ona - 2023
Mavzu: Operatsion tizim faniga kirish, uning maqsadi va vazifalari

Reja:
Kirish

Asosiy qism:

1. 
   Operatsion tizim haqida tushuncha
   
2. 
   Eng mashhur operatsion tizimlar
   
3. 
   OT rivojlanish bosqichlari
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.

Kirish

Kompyuter boshqa barcha mashinalardan farq qiladigan mashinadir, chunki u dastursiz ishlamaydi. Kompyuterning elektron uskunalari murakkab va qimmat, ammo kompyuterda kamida bitta dastur yuklab olinmasa, u hech narsaga qodir emas. Ushbu elektron to'ldirishsiz dastur ishlamaydi va dasturlarsiz elektronika ishlamaydi. Ya'ni, siz kompyuterda ishlash uchun ikkita narsa kerak: apparat va dasturiy ta'minot.
Dasturiy ta'minot-kompyuter yoki avtomatlashtirilgan tizimning ishlashini nazorat qiluvchi dasturlar to'plami.
Dasturiy ta'minot o'zining rivojlanish tarixiga ega, bu birinchi rivojlanish bilan chambarchas bog'liq va interfeysning fonida aniq namoyon bo'ladi: foydalanuvchi-kompyuter (interfeys-qurilmalar, dasturlar va odamlar o'rtasida o'zaro aloqa o'rnatishga imkon beruvchi vositalar va qoidalar to'plami).
1-avlod kompyuteri uchun dasturlash mashinaning kodlarida ishlab chiqarilgan va foydalanuvchi o'z vazifasini hal qilish uchun barcha resurslarni taqdim etgan va ular bilan bevosita ishlagan. Hatto birinchi operatsion tizimlari, 1940-IES oxirida paydo bo'lgan va bir necha yuz buyruqlar umumiy hajmi bilan oddiy i / o dasturlari majmuini vakili, hech narsa aslida o'zgardi, foydalanuvchilar sifatida yoki o'z maqsadlari uchun o'z xizmat dasturlarini yaratish.
1950-x o'rtalarida 2-avlod kompyuterlarining aksariyati ommaviy ishlov berishga imkon beradigan operatsion tizimlarda ishladi: tizim turli foydalanuvchilar tomonidan tayyorlangan dasturlarni to'plab, ularni tezkor ketma-ketlikda amalga oshirdi, shu bilan operatorning sa'y-harakatlarini kamaytirdi va kompyuterning hisoblash resurslarini yaxshiroq rejalashtirishga imkon berdi. O'sha davrdagi ko'plab operatsion tizimlar 1956 yilda IBM tomonidan ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan Fortran dasturlash tilining yuqori darajadagi tarjimonlari, shuningdek, standart va tez-tez ishlatiladigan tartib va dasturlarga ega bo'lgan kutubxonalarni o'z ichiga olgan.
1960-larning boshida birinchi vaqtni ajratish operatsion tizimlari paydo bo'ldi, bu esa protsessorning vazifalarni almashtirishga imkon berdi, bu esa ko'plab foydalanuvchilarning bir vaqtning o'zida kompyuterlar bilan ishlayotganligini tasavvur qilish imkonini berdi. O'sha davrdagi operatsion tizimning eng tezkor rivojlanishi operatsion tizimning asosiy elementlarini apparat bilan qo'llab-quvvatlaydigan 3 avlod kompyuterlarining paydo bo'lishi bilan boshlandi: interrupt tizimlari, Ramni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish vositalari, shuningdek, ishlab chiqilgan i / u tizimi, ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot va boshqalar.
Kompyuterning dasturiy muhitini murakkablashtirish va kengaytirish nafaqat ko'p, teleobrabotki va interaktivlik rejimida murakkab hisoblash jarayonlari va resurslarini boshqarishni optimallashtirish, balki foydalanuvchi tomonidan nafaqat yuqori darajadagi dasturlash tilini bilish, balki operatsion tizim-muhit bilan foydalanuvchi vazifa interfeysi bo'lgan vazifalarni boshqarish tilini ham optimallashtirish orqali o'z funksiyalarini kengaytiradi. Biroq, bu qo'shimcha bilimlar almashinuv shaklida to'langanidan ko'ra ko'proq: dasturiy ta'minotni ishlab chiqish uchun yuqori darajadagi dasturlash tili va vazifalarni boshqarish uchun yuqori darajali tillar, kompyuter dasturiy ta'minotining qobig'i bilan interfeysni ta'minlaydi.
Operatsion tizim haqida tushuncha

Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari – foydalanuvchining EXM bilan muloqatini soddalashtirishdir. Bundan tashqari, OSning muxim vazifasi- tizimli dasturiy taminotining elementlari bo`lgan translyator, yuklagichlar va monitorlar uchun qulay interfes yaratishdir. Tizimli dasturiy taminoti (TDT) apparat vositalari ustiga qurilgan bo`lib, u foydalanuvchini mashina bilan ishlashini osonlashtiradi. EXM samaradorligini oshirish uchun OT EHM ning resurslarini boshqarishdek murakkab jarayonlarni amalga oshiradi. OT bilan foydalanuvchi o`rtasidan muloqat ma’lum bir boshqaruv tilida amalga oshiriladi (RUN P). OTning foydalanuvchi uchun qulaylik nuqtai-nazaridan ko`p ishlatiladigan xizmatlar uchun standart servis dasturlariga ega.

Masalan, READ (F) bunda mashina darajasida o`qish-yozishni amalga oshirishni OT o`z zimmasiga oladi. Bunday xizmatchi dasturlar yechimdan masalalarning operatsion qamrovining bir qismi sifatida qaralishi mumkin.
Garchi OT faqat programma taminoti ko`rinishi amalga oshirilgan deb xisoblansa ham, amallarning malum birlari mikro-programmalar to`plami ko`rinishida programma –apparat vositalari orqali amalga oshirilgan .
OT turlari. OTlar foydalanuvchiga ko`rsatilgan interfeys turlari bo`yicha sinflarga ajratiladi. Lekin bu ajratish (qatiy) emas va sinflar o`zaro kesishishi mumkin. Quyida ma’lum bir shartlar (kriteriyalar) bo`yicha operatsion tizimlari sinflarga ajratishi keltirilgan.

Bir programmali tizimlarda faqat bita foydalanuvchi ishlashi mumkin. Bu hol resurslar cheklanganligidan kelib chiqadi. Multiprogramma tizimida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi masalalari yechilishi mumkin. Masalalar bir-biriga xalaqit bermasligi uchun o`zining operatsion qobig`ini yaratadi. Multiprotsessorli tizimlarda bittidan ortiq protsessor ishlatiladi. Paketli qayta ishlash tizimlarida topshiriq malumot (berilganlar) tashuvchilarida yozilgan (disklarda) boshqaruv operatorlari ketma-ketligi sifatida keladi va disklarni almashtirish kabi ishlardan tashqari, prgrammani o`qish va bojarish OT o`z zimmasiga oladi. Dialog yoki interaktiv rejimda foydalanuvchilarning murojat vaqti taqsimoti tizimlari orqali taminlanadi. OTda foydalanuvchi tomonidan berilgan har bir buyruq, u kiritilgan zaxoti bajariladi. Tashqi qurilmalardan kelayotgan signallarni qayta ishlash va tezda javob berish uchun real vaqt tizimlaridan foydalaniladi.