Muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti mustaqil ish mavzu: Nisbiylik nazariyasi elementlari

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Mustaqil ish
MAVZU: Nisbiylik nazariyasi elementlari.

Fakultet: Telekommunikatsiyalar

Guruh: 414-22
Bajardi: Shermatov Abdulaziz
Tekshirdi: Toxirov Ulug’bek
MAVZU: Nisbiylik nazariyasi elementlari.
Reja:

1. 
   Albert Enshteyn yaratgan nisbiylik nazariyasi.
   
2. 
   Galileyning nisbiylik prinspi.
   
3. 
   Galiley almashtirishlarining natijalari.
   
4. 
   Maxsus nisbiylik nazariyasining postulatlari.
   
5. 
   Xulosa.
   
6. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.
   

Тayanch so’z va iboralar: koriolis kuchlari, sanoq

tizimi, klassik, mexanika, koordinat almashtirish,
nisbiylik nazariyasi, postulat, yoruglik tezligi,
uzunlik, soat.
Noinersial sanoq tizimi. Inersiya kuchlari. Ma’lumki Nyuton qonunlari
faqat inersial sanoq tizimlarida bajariladi. Inersial sanoq tizimlariga nisbatan
tezlanish bilan harakatlanayotgan sanoq tizimlari noinersial sanoq tizimlaridir
Umuman aytganda noinersial sanoq tizimlarida Nyuton qonunlari
bajarilmaydi. Lekin agar jismlarning ozaro ta’sir kuchlaridan tashqari ya’na
inersiya kuchlari deb atalgan kuchlarni hisobga olish bilan noinersial sanoq
tizimlarida ham Nyuton qonunlarini qollash mumkin. Bunday hollarda inersiya kuchlari Fin shunday bolishi kerakki ular Nyuton kuchlari bilan birga jismga xuddi noinersial sanoq tizimida qolishi mumkin bolgan a tezlanish bersin, ya’ni
F=ma
Inersiya kuchlari sanoq tizimini olchanayotgan tizimga nisbatan tezlanishi bilan harakatidan kelib chiqadi.
Jism aylanuvchi sanoq tizimida harakatlanayotgan holda unga markazdan ko’chma inersiya kuchidan tashqari inersion tabiatli yana bir kuch ta’sir etadi. Bu kuchni uni nazariy usulda kashf etgan fransuz fizigi koriolis nomi Koriolis inersiya kuchi deb yuritildi. Gorizontal disk ustida O dan A tomon biror sharchani v tezlik bilan dumalatib yuboraylik. Disk aylanayotgan
holda (a) sharcha OA togri chiziq
boylab harakatlanadi. Lekin disk w
burchak tezlik bilan OZ oq atrofida
aylanma harakat qilayotgan holda
sharcha OV egri
chiziq boylab harakatlanadi. Koriolis inersiya kuchi disk tekisligida yotadi,
yonalishi esa v va w vektorlar vektor ko`paytmasining yunalishi bilan aniqlanadi.